Þjóðólfur - 29.09.1883, Qupperneq 1

tJÓÐÓLFR.
XXXY. árg. Reykjavík, Laugardaginn 29. sept. 1883. J|g 36.
Nokkur bréf
um fátœkrastjórn.
v.
H. . , 30. júní 1883.
• Jeg held að spá þín ætli að
rætast. Nú heíir þ. á ný borið sig upp
við oddvitann okkar, og sagt honum að
hann gæti ekki gengið í skiprúm í vetr,
nemahann væri gjörðr út aðmötuog skinn-
klæðum; hefir nú oddviti beðið mig að á-
vísa honum 20 kr. af óútlögðum útsvörum
frá því í haust, og eiga þær að gjaldast í
skinnum og feiti. Auk þess hefir húsbóndi
hans gjört okkr reikning fyrir tveggja vætta
virði í húsaleigu o. fl., er þ. hafði, sam-
kræmt samningi, átt að greiða fyrir jól; og
sveitarútsvar hans, 10 kr., verðum við að
borga til N.hrrepps. Nú verð óg að biðja
þig að greiða honum þær 10 kr. er geymdar
voru hjá þér, helzt í feiti. Ávísun fylgir
hér með til Jóns vinnum. þíns uppá 10 kr.
er honum var gjört að svara til sveitar, og
á f>. líka að taka við þeim.
þetta mun hér þykja harðr kostr; en
hvernig á öðruvísi að fara að því ? annars
sitr maðrinn heima, aðgjörðalaus, og heldr
áfram að skulda; en fremr kann hann að
lifa ef hann fiskar í vetr.------
þinn vin
S.
*
* *
VL
L. ., á þorraþrælinn 1883.
Heiðraði vinr !
Fyrir nokkru síðan hefi ég meðtekið tvö
bréffrá þér, dags. 10. og 30. f. m., og hefi ég
ekki fyr en nú treyst mér til að skrifa þór
uppá þau með rólegum geðsmunum ; svo
mikillar gremju ollu þau mér, einkum ið
síðara, sem ég vil nú fyrst svara fáorðlega,
að þvi leyti sem það snertir ið umtalaða
fátœkramálefni.
Kröfur þær, er þú getr um, komu mér ekki
á óvart; en gjarna vildi ég fá að vita, á
hvaða rétti það er bygt að leggja 10 kr.
útsvar til fátækra á öreiga, sem ekkert á til
að lifa af og sjálfr þiggr fátœkrastyrk. Ef
sveitarutsvari á að jafna niðr eftir efn-
um og ástœðum, og hafi þeirri reglu ver-
ið fylgt í N.hreppi, hlýtr þ. að hafa efni
og ástæðr til að lifa sjálfr, ef hann getr
styrkt aðra til þess, eða að öðrum kosti
hefir honum verið gjört ranglega útsvar
(sem tómthúsmanni er ekkert tíundar), og
skilst mjer því að mótmæla megi annað-
hvort styrktarkröfu þ., eða þessu 10 kr.
útsvari hans sem sem þurfamanns.—Hvað
snertir útsvar Jóns vinnum. míns, er alveg
sama, hvort það er lagt á hann eða mig;
því fyrir útsvars-álöguna verðr hann mér
þeim mun kaupdýrri. Ég get annars eigi
álitið að leggja megi útsvar á vinnuhjú sem
engar tekjur hafa. Kaup Jóns gengr með
móður hans að mestu leyti. Að gjöra
vinnuhjúum mínum útsvar er því ið sama
sem að þynga á mér útsvarið fyrir hvert
vinnuhjú, er ég neyðist til að halda, til
að að vinna fyrir mínum ög annara ómög-
um. Kétt getr þú til; já, þú mátt vita
að mér þykir harðr kostr að svelta mig,
börn mín og hjú fyrir það að viðhalda ístr-
unni á honum þ.; en hvernig fara ætti með
hann og hans líka, svo þeir sitji ekki að-
gjörðalausir og skuldi upp á annara reikn-
ing, skal jeg bráðum segja þjer. þú heldr
að aflinn kunni að verða þ. til lífs; en ég
efast um að það verði fremr hér eftir en
hingað til, nema miðr, ef hann kemst áfram
með að heimta af öðrum allt sem hann
þykist þurfa.
Hvað fyrra bréfi þínu viðvíkr, þé kann-
ast ég vel við lýsingu þfna á inu núverandi
sveitarstjórnarástandi her um svæði, að því
er viðvíkr afskiptum sveitarstjórnanna af
utansveitlægingum; og uppástungu þína
um, hversu það verði lagfært, kynni að
mega nota þár sem sýslunefndir hafa gótt
traust á sér, en hér er nú ekki því að heilsa;
held jeg því að betra væri prívatnefnd; en
— þá er félagsskaparleysið-; ég held að
þetta sé annars ilt við að eiga. Alþingi -—
hvers er von af því ? Ef nokkuð er hæft í
orðrómi þeim, að þingmenn noti traust þjóð-
arinnar til að jafnkíta og munnhöggvast,
til að vega hver annan niðr og spilla mál-
efnunum hver fyrir öðrum af léttúð eða af
persónulegum hvötum ; þá er að búast við að
þingið tapi trausti. Reynandi væri þó, fyrst
að leggja málið fyrir sýslunefnd, dugi hún
ekki, þá prívatnefnd. Nefndin ætti þá að
búa málið til alþingis, ef henni litist ráð-
legt að fátækralöggjöfin væri tekin til endr-
skoðunar, annaðhvert öll, eða einstakir kafl-
ar hennar. Eg held -að auka ætti vald
sveitarnefnda og sýslunefnda í fátækramál-
um. Mér hefði þótt tilhlýðilegt af þér að
minnast dálftið nákvæmar á innansveitar-
stjómina, þ. e. afskipti sveitarstjórnarinnar1
af þeim fátæklingum, er henni einni við
koma. Sem hreppsnefndarmaðr ættir þú
þó að vera fróðr í þeim efnum. þar gengr
margt á tréfótum. Ef annars nokkur sveitar-
stjórn á sér stað, á hún að sýna af sér
stjórnsemi; en til þess sé ég hér sjaldan önnr
merki en þau, að mér er skipað að láta
þetta eða hitt 4ti 1 »sveitarþarfir«. Fátæk-
lingar og ráðleysingjar, sem hanga á heljar-
þröminni, eru látnir afskiptalausir rneðan
þeir hafa eitthvað fyrir sig að leggja, og
ekkert hirt um, hvernig þeir eyða því; en
þegar þeir segjast vera komnir á þrot með
hey, mat eða eldivið, og ekkert hafa til að
kaupa það fyrir, þá fyrst rís sveitarstjórnin
upp við alnboga með stírur í augunum og
sér því allt í þoku ; því ekkert veit hún um
ástandið, og verðr þá fyrst að fara á stúf-
I) Með „sveitarstjórn11 er hér meint til hrepps-
nefndar, hreppstjóra og prests, og afskipta þeirra
af aimenntmi málum sveitarfélagsins (o. hreppsfé-
lagsins).
ana til að gá að, hvar byrgðirnar séu|minst-
ar og mestar. Síðan heldr sveitarstjórnin
ráðstefnu, og ályktar, að eyðslubelgirnir og
ráðleysingjarnir skuli eta upp ávexti ráð-
deildar og sparsemi annara; og ef þessir
ergjast eða kynoka sér við að taka sér 1 mein,
þá gella við slfkar úrræðaleysis-spurningar;
»hvernig á öðruvísi að fara að ? annars eyði-
leggst bjargarstofn þeirra og þeir koma á oss
með öilum þunga«. En — ef þeir fara eins
og sagt er um Faraós-kýrnar, hver á þá að
taka við #öllum þunganum« þegar allir eru
orðnir jafnvesalir? Eg svara: Ef sveitar-
stjórnin er skyldug að taka við vandræðum
fátæklinganna þegar f þau er komið, þá er
hún líka skyldug, eða í ið minnsta hefr
rétt til, að hafa eftirlit með byrgðum þeirra
og lifnaðarháttum, og að gjöra f tíma ráð-
stafanir til að hindra vandræðin ; hún er þá
skyldug |að líta eftir byrgðum manna á
haustin, og hlýtr að hafa rétt til, að taka
þá þegar ákvarðanir, er þurfa þykir, og vald
til að framfylgja þeim; annars er það eng-
in stjórn að mínu áliti. Mér skilst að hver
stjórn þurfi að hafa vald og rétt með skyld-
um; en hér virðist mér það vera þurfaling-
arnir og ómagarnir, sem hafa því nær ótak-
markað vald yfir oss, og rétt til fjár vors,
en engar skyldur, nema að nota sér þetta
vald og þennan rétt, sem þeir heldr ekki
spara ; en þá fer sveitarstjómin eins og hús-
stjórnin þar sem dálætisbarnið er húsbóndi;
hún verðr forsjálaus.
þá vík ég aftr til þ. — I enda bréfs þíns
segir þú, að hann hafi verið talinn duglegr;
það mun hann vera þegar hann nennir að
vinna, álít ég að hann ætti því fremr að
komast af hjálparlaust; fötluðum mönnum
og ónytjungum er þó fremr vorkunn. En
ég læt það nú vera með Jp., ef hann væri sá
eini, sem sveitarstjórnin okkar hefði tekið
til náðar á þenna hátt ; en það er nú öðru
nær : þessi 9 ár sem ég hef búið í sveitinni
hafa 5 þurfam. — auk hans verið þannig
styrktir. Af þeim áttu tveir 3, en hinir 1,
2 og 6 börn í ómegð hver, þegar þeim var
lagt af sveitinni; hafa þó flest hjónin verið
fullhraust. Sumir af þeim hefðu, ef tilvill,
þurft auk eftirlits, lítils styrks, en flestir
ekki nema bráðabirgðahjálp og svo aðhald ;
eins álít ég að sé með þ. enn. — þér þyk-
ir hart að útiloka letingjana; það er þó
biflíukenning, að sá sem ekki vilji vinna,
eigi heldr ekki mat að fá. þú vilt láta út-
vega fátæklingum atvinnu og halda þeim
til vinnu; það getr verið gott, og, ef til vill,
fullnægjandi, þegar viljamaðr á í hlut; en
við suma letingja, sem ekkert vilja hafa fyr-
ir lífinu, duga góðmótlegar leiðbeiningar
ekki, og verðr neyðin að kenna þeim. Gáðu
að dæmi ins lata sjómanns ; hann ber
sína ár afllaust á borði og lætr meðskips-
menn sína hafa allt fyrir framdrættinum ;
hann er seinn að reisa, klaufi við seglreiðzl-
una og stirðr til austurs, en fyrtist við á-
minningar og leiðbeiningar formannsins; en
ef skipinu hvolfir, skaltu sjá að hann þrífr