Þjóðólfur - 26.01.1884, Side 1

út á laugard.morgna.
Verð árg_ (50 arka) 4 kr_
'erlendis 5 kr.). Korgist fyrir
15. júli.
P JÓÐÓLFR.
XXXYI. árg.
Reykjavík, laugardaginn 26. jan. 1884.
Uppsögn (skrifl.) bundin við
áramót, ógildnema komi til
útg. fyrir I. október.
amtrtlanns-ræðu.
ygum og randglósum frá
tt r "-ntí-Broddi.
dómari Stelhe embættlinga Magnús yfir
fastrm „v P, nsen- settr amtmaðr o{
í sunia •1 gJnrðayíÍrskoðandi iijA Gesti, hél
°g lærð, og^snnS rðU’ ““ SV° " 8kÖrl
orinn Q , uy 1 b‘ao1 þvi, sem assess
r sagðr aðstoðarritstjóri við.
líkn ^•iVeiÍ’ að Þár- herra ritstjóri, munii
sni?HVll-la 8tyðÍa að Því, að yðar leyti, a,
asti't LSSa.meikisinanns breiðist sem víð
úr rœS^v!skora á yðr- að >iá kafli
sv° hún í h ■ f ••rum 1 yðar holðraða blaðl
unt » x . ai Þa mestu útbreiðslu, sen
Af h í ^ hé’ * l»ái t blaðí.
in„a a g°ðasvör þurfa stundum skýr
um ah1'ÞeSS að ganga inn 1 höfuð óbreytf
ocr snrn L x °§ Þar innan hornklofa, [ ]
Zn ^ 8<“ia neðan viC
er á þeasa leið:
mennirnir>TL'!Thoðsstjórmum eru amt
bættismanna o<r sTsTT^™ veraldle§ra em
amti rallra 11 iof, UUarrnanna, hvor í sín
mega því vel heitT , andshöfðingÍan811 Þei
innar«n • “korona umboðsstjórnar
embættisrekstri ^h66 þVÍ að hafa eftirlit me'
unarmanm 1 Þessara embættis- og sýsl
bættisskvlrl’ °g í18, da Þeim til að rækja em
þó beir SiLTT, f"eiga''- >-.e- að skilja
tif bíð o Þa ekk!’ pá gÍorir það ekker
að gjöra bettal8, í VÍta’ að Þeir •*<
btsferðir um^ömt 61gatað 8Íöra eftir
þörf fb 6 T 8Ín 8V0 oft semþess e
sýslumann.^éta hni f helmsækÍa einhven
daginn og toddv S°n,Um’ drekka vm un
ina helzt í kampavíni™ i?nu /0g hestaskál
ekki upplagðr og hafi nóg aA s1e.amtmaðrini
beima, þá má gjarnan slennn vf °g bfenni
fagi; skyldi einhver sýslumaA68?11 ferða
vera mikill óreglumaðr og d r r ■ amtlni
er sjálfsagt að gjöra honum ekkerTónJð
bans embættistíð. Hvað gjörir það bót
ekkkur mállaus hörn °8 munaðaríausa
g^K]ur missi reituskammirnar sínar, þega
do TlkT stærri skaði skeðr, að sýslumaðrmi
færsl gÍaldÞrota‘>] °g rannsaka embættis
e T Þeirra, sem þeir eru yfirskipaðir [þ
_:_a0 segia: að
svo miklu leyti, sem tím
yfirrítt ^ T amt'u. í suðramtinu yfirboðari land
!lns °g ins umboðsl. endrskoðanda ? Ritst
verðr til þess, þegar amtmaðr er búinn að
vísitéra búrið og kjallarann hjá sýslumanni
og spila lornber fram á nótt, en vill halda á
stað daginn eftir að hann kom]. þeir veita
embættismönnum ferðaleyfi innanlanlands
[en þó þeir synji þeim, geta embættismenn-
irnir vel farið ferða sinna samt í leyfisleysi,
eða fengið landshöfðingja til að leyfa það,
sem amtmaðrinn bafði bannað] og setja
embættismenn í forföllum ; sjá um afhend-
ingu embætta frá einum til annars [þ. e. að
segja, amtmaðr sitr heima á skrifstofu
sinni í 30 mílna fjarlægð t. d. meðau fráfar-
andi embættism. skilar viðtakanda af sér,
og »sér í anda« um afheudinguna. Verði
ágreiningr um, hvað fylgja eigi sem opinber
skjöl, getr amtmaðrinn alt af sagt, að það
geti bann ekki um sagt, því það sé ekki
ákveðið skýrt í lögunum, eins og einn amt-
maðr svaraði hreppsnefndaroddvita bérna
urn árið] og [já, viti menn ! þeir eiga] að
löggilda embættisbækr [!! Hugsið ykkr nú
bara, piltar, það hátíðlega starf : að bora
gat gegn um óskrifaða bók og draga smiru í
það—ef bókbindarinn hefir ekki tekið það
ómak upp á sig, að segja—og svo kveykja
á eldspítu og láta lakk drjúpa á endann á
snúrunni og smella svo á signeti: Ja, þó
aldrei væri annað, þá væri víst full þörf á að
halda tvo amtmenn, sem kostuðu landið
um 15 þúsund krónur, til slfkra stórræða].
|>eir skipa hreppstjóra, sáttanefndarmenn,
umboðsmenn sýslumanna samkv. tilsk. 18.
des. 1836, bólusetjara og yfirsetukonur, og
veita þessum sýslunarmönnum [og sýslun-
ar-konum] lausn [það sjá nú allir, hvað
vitlaust og vanhugsað það er, að af-
taka amtmennina, þessa yfirbólusetjara og
yfir-yfirsetumenn o. s. frv.; því þó að
það muni dæmalaust, að þessi störf þeirra
sé í öðru falin, en að setja nafn sitt undir
»já og amen« til þess, er sýslumenn hafa
lagt til, þá er auðsætt, að landshöfðingja
væri ofboðið með því að auka svo vanda-
miklum og umfangsríkum störfum sem
þessum á hann].
Að því er kemr til dómgæzlu og lögreglu-
stjórnar, þá er það amtmaðr, sem skipar
setudómara [reyndar er ávallt næst búsetti
dómari skipaðr setudómari, ef hann er ó-
venzlaðr og óviðriðinn; en það væri svo ó-
merkilega einfalt og óbrotið, að láta slíkt
verða lögboðið og landshöfðingja gefa út
skikkunarbréfsnepilinn, að það er auðsætt,
að það er vert að halda uppi 2 embættis-
rnönnum, sem kosta landið 15000 kr. á ári,
rétt til þessa og til að kveykja á eldspítun-
um- Þegar lakka þarf prótokoll!], hann er
sáttanefndamaðr í þeirri sveit, sem er næst
bustað hans, [og þótt ekki fari sögur af öðru,
en að sáttastörf sé fullt eins vel af bendi
leyst í hinum landsins sveitum, þá má þó
ekki missa amtmenn frá þessu starfi með
neinu móti], og hefir umsjón með öllum
sáttanefndum í amtinu, [og þótt engum
manni sé sýnilegt, að sú umsjón hafi nokkru
sinni neinstaðar fram komið, eða sé annað
en tómt pappírsgagn, þá megum vér lítiltrú-
aðir samt ekki efast um, að þetta bafi hulda
þýðingu -— því ljós er hún að minnsta kosti
ekki]; hann veitir gjafsókn fyrir undirrétti
og skipar málsfærslumenn í gjafsóknarmál-
um, [og þótt flest slík mál fari síðan fyrir
yfirrétt og landshöfðingi^skipi þar fyrir um
þessi sömu atriði, þá er það auðsætt, hve
mjög það rýrði virðing landsböfðingja, ef
hann þyrfti að taka sömu málavexti nokkru
fyrri til íhugunar, nl. þegar er málið er
böfðað fyrir undirrétti]; hann skipar [reynd-
ar sjaldnast] fyrir um böfðun sakamála og
opinberra lögreglumála, um áfrýjun slíkra
mála til yfirdóns [sem landshöfðingja er
enganveginn ætlandi að hafa vit á] og um
fullnustugjörð dómanna [og er það auðsætt,
hverja þýðing þetta vald hefir, þegar amt-
menn beita því svo vel, eins og t. d. amtm.
norðlenzki, er hann bannaði sýslumannin-
um í Suðrmúlasýslu að fullnægja dómi yfir
Færeyingum, sem amtið þó treysti sér ekki
til að fá breytt fyrir æðra rétti]; hann úr-
skurðar [eftir því sem hann hefir vit á]
reikningaí opinberum málum og gjafsóknar-
málum [án þess samt, að sá.málspartr, sem
borga á, fái að sjá reikninginn eða færa
fram rök gegn honurn fyrri en eftir að hann
er úrskurðr] og geymir dómsgjörðir [og þó
þær brenni þá stundum, eins og tvívegis á
Möðruvöllum, þá er það eitthvað viðhafnar-
meira, að halda svona tvo skjalaverði —
fyrir 15000 kr. um árið — heldr en að fá
þau geymd á óhultari stað í Reykjavík fyrir
ekkert — fyrir ekkert — fý! það er svo
»simpilt«!]; hann getr útkljáð minni saka-
mál og lögreglumál með úrskurði sínum,
þegar kærði óskar þess ; [skyldi nú svo sem
3—4 slíkir úrskurðir falla á ári í hvoru amti
til jafnaðar, þá yrði sú speki fullkeypt aó
vísu fyrir 15000 kr. um árið; — en »deyr
enginn sá, er dýrt kaupir« ; það má hugga
fátæka alþýðu] ; hann úrskurðar, hve nær
sambúð karls og konu skuli slíta sökum
hneykslis; [að vísu er nú hugsunarháttr
þjóðarinnar orðinn svo, að slíkri sambúð er
nær aldrei slitið, enda mun hún hvergi
blómgast svo sem undir handarjaðri sumra
amtmanna; svo að þetta atriði er máske
ekki ið allra-þýðingarmesta í inum rnikils-
verða og margbrotna starfahring þeirra];
hann gefr út lögtaksskipanir fyrir öllum
landssjóðs-gjöldum [slík, áteikning er ekki
lítilsverð, það sér hver maðr ! ]; hann hefir
yfirstjórn allrar lögreglu í amti Sínu [og þó
það komi sjaldan eða jafnvel kann-
ske aldrei fram, í hverju hún er falin,