Þjóðólfur - 21.04.1884, Síða 1

Kemr út á laugard.morgna.
Verð árg. (50 arlra) 4 kr.
(erlendis 5 lrr.). Korgist fyrir
15. júlí.
P JÓÐÓLFR.
Uppsögn (skrifl.) bundin við
áramót, ógild nema komi til
útg. fyrir I. október.
XXXVI. Arg.
Reykjavík, máiiudaginn 21. apríl 1884.
M 15
|nmmni| yr;r oss, sem vorum á æskunn-
1 ar vonríka trúarskeiði, þá er
1-^- | stjórnarbarátta vor stóð sem
hæst—fyrir oss, þá kynslóð, sem var á
fjörugustu uppvaxtar-árunurr. í kring
um 1870, þá er langþreytt stjórnarbar-
átta hafði spent alla fjörvöðva þjóðar-
innar til ins ýtrasta og kint svo frels-
isást og sjálfstjórnarþrá í brjóstum
manna, að við báli lá—fyrir oss, sem
minnumst þess, hve örugga trú a’ð þjóð-
in þá hafði á endrfæðingarkrafti frelsis-
ins— fyrir þessa kynslóð, segjum véf,
sem song sig hása af fögnuði yfir
„frelsisskránni 1 föðurhendi11 1874,—
fyrir hana er margs að minnast og
margt að hugleiða, þá er hún nú utr
yfir ávextma, sem hún hefir upp skor-
ið af ollum sínum súra sveita.
Osjálfrátt mun mörgum þykja það
sár vonbrigði, hve lítið hefir ræzt af
þv{, er menn þá trúðu og vonuðu svo
fastlega og einlæglega.
Á þingi sjáunp vér þusslega fáfræði,
hégomaskap, metorðatilbeiðslu og ýms-
an bjálfaskap fá sæti, og enda ná á
stundum nokkrum ráðum.
O? þegar bezt lætr, og þingið ber
auðnu til að verða ásátt um lög, sem-
þjóðinni þykir þörf sín og velferð
heimta, þá kemr bráðókunnugt stjórn-
arvald og slær slík viljamerki og við-
reisnartilraunir þings og þjóðar hvert á
fætr öðru rothöggi til jarðar.
Og svo spyr þjóðin eðlilega: Hvar
er árangrinn af öllum starfa vors lög-
gjafarþings ? Hvar er árangrinn a)
mm fornu stjórnarbaráttu ? Flvar e?
-'ý,.Zí:,’jSe,m fyrir var barizt, og sem átti
s an a í „skránni í föðurhendi“? Já,
hmr er ”rt
Vorkunn er Þ6„ M K
þjoð—spyrjir eptir frelsinu.
En það er ekki nótr „
í>ú verðr að leita. ð S^a'
þ>ví frelsið er til, þótt pú hafir ekki
höndlað það hnoss enn.
f>ar í liggr allr misskilningrinn.
hélzt, íslenzka þjóð ! að þú hefðir höndl-
að frelsið 5. janúar 1874, eða þó í öllu
falli að það hefði haldið sína innreið í
landið 2. ágúst 1874.
En frelsið höndlar engin þjóð á ein-
um degi.
Ein stjórnarskrá fæðist í heiminn; en
hún er sem eggið í hreiðrinu. Tíð og
aðbúð ráða því, hvort frelsisins ungi
nokkru sinni skriðr úr því skurmi, eða
það verðr örverpi eitt eða fúlegg.
Ein stjórnarskrá fæðist í heiminn; en
frelsisneistinn, sem í henni býr, er sem
barnið í reifum. þ»að er undir hjúkrun
foreldranna komið, hvort barnið lifir
eða deyr. Og ef það lifir, er það eigi
síðr undir uppeldinu komið, hver maðr
verðr úr því.
J>jóð með engri eða lélegri stjórnar-
skrá getr, ef hún ber til þess nægan
þrótt og giftu, rótfest hjá sér frelsi í
allri stjórnarathöfn og löggjöf. England
er þess dæmi. Aftr getr svo farið, að
þjóð með frjálslegri stjórnarskrá týni
að meiru eða minnu leyti sjálfsforræði
sínu, ef sterk og yfirgangssöm fram-
kvæmdarstjórn setr sér það mark og
mið að traðka rétti löggjafarvalds þjóð-
arinnar. Vér þurfum ekki langt um að
litast í útlöndnm til að sjá dæmi þessa
þótt vér nefnum það ekki nánara.
„Svo eru lög sem hafa tog“ segir
máltækið, og stjórnarskrá vor, léleg og
flugfjaðrastýfð sem hún er að mögu
leyti, hefði þó ef til vill getað orðið að
talsverðum notum þjóð, þar sem kon-
ungsvald og alt stjórnarvald hefði ver-
ið innlent.
f>ví að á því er allr munrinn, hvort
stjórn æins lands er innan lands eða
utan.
J>að er auðsætt, að einbeittr þjóðar-
vilji hlýtr að geta haft talsverð áhrif á
stjórnina, og á endanum ávait skapað
stjórnina að sínum vilja, þar sem hún
er innlend.
Alt öðru máli er að gegna, þar sem
stjórnin er útlend, eins og hér er enn.
J>ar er tíföld þörf á, að allar inar ytri
tryggingar, þær sem í stjórnarskrá og
ábyrgðarlögum felast, sé sem sterkast-
ar og ótvíræðastar.
Af þessari ástæðu er oss íslending-
U/>n flestum þjóðum fremr áríðandi, að
ganga svo frá stjórnarskrá vorri, að
sjálfsforræði vort sé sem bezt trygt.
Stjórnarskrá vor, eins og nú er hún,
er sem álfarnir; hana vantar „sjálfa
ísálina“.— En sálina í stjórnarskrá köll-
um vér sjálfsforrœ.ðið.
*
* *
Meðan svo stendr, sem nú er, að
danskr ráðgjafi getr eytt að miklu leyti
öllum árangri af starfi þingsins, og
brotið í hverju, sem hann vill, á bak
aftr vilja þjóðarinnar — á meðan erum
vér ófrjáls þjóð, Ieiksoppr annarlegs
valds.
Eigi oss nokkurra þrifa að verða
auðið, þá verðum vér að geta brotið
af oss þessi bönd. Yér verðum að
sannfæra stjórn vora um það, að vér
erum vorum hnútum kunnugastir, og
að hún er þeim gjörsamlega ókunnug.
Og takist oss það, þá er engin ástæða
til að efa, að vér getum fengið stjórn-
ina til þess að viðrkenna þetta í verk-
inu, með þvi að fallast á nauðsynlegar
breytingar á stjórnarskránni.
Og þvi verðum vér að berjast fyrir
því, að fá neitunarvald konungs tak-
markað.
Oss mun fyrst svarað því, að vér sé-
um illa til færir, að hafa öll ráð vor
sjálfir. Á þinginu sitji stundum fá-
fræðin og bjálfaskaprinn á æðra bekk,
og þá sé axarskaftanna þaðan næg von ;
gott ef eigingirni og hégómaskap verðr
ekki til dreift að auki, og ef til villþví,
sem enn er lakara.
Látum nú svo vera, að þettafinnist
þar innan um — það mun finnast eitt-
hvað af sama tagi hjá öllum þjóðum.
Látum vera, að oss fari í mörgu ó-
fimlega. En oss fer aldrei fram, ef
vér fáum ekki leyfi til að reka oss á
og læra af reynslunni. „Aldrei lærir
æskan gang, ef aldrei .fær að detta“.
Og þingmenn eru eins og þjóðin
kýs þá til. Að þjóðin er enn svo
slceytingarlaus um kosningar sínar,
kemr ekki hvað minnst af því, að
henni þykir, sem von er, að litið komi
út af þingsins starfi hvort sem er.
Ráðgjafinn geti ávalt gjört alt þess
starf að engu. , Ef þingið væri ekki
svo þýðingu svift, sem það er, þá
væri visara til að þjóðinni yxi og á-
byrgðartilfinning að sama skapi, og að