Þjóðólfur - 11.10.1884, Blaðsíða 2

154
leitað, var ófús á að gjörast aðstoðarmaðr
Fensmarks til að kara allar hans óþvegnu
flíkr. Svo fór landshöfðinginn vestr. Og
er hann kom aftr, þá loksins er hr. Fens-
mark vikið frá embættinu um sinn, og ann-
ar settr til að taka við. En hr. Fensmark
fer að selja hús sitt og muni og — hypja
sig burt af landinu.
Hver á nú að borga þann halla, er
landssjóðr, ómyndugir, sýslusjóðr (að líkind-
um) og aðrir biða við vanskil hr. Fensmarks
og líklega sjálfsögð gjaldþrot hans?
Eiga allir þessir að hafa skaða sinn óbætt-
an?
Hafi alt það eftirlit verið haft með Fens-
mark af hálfu yfirboðara hans, sem sjálf-
sagt var að til mátti ætlast af þeim og sem
það var embættisskylda þeirra að hafa, þá
er líklega engin uppreistar von fyrir þá, er
tjónið bíða hér.
Én hafi hér verið eftirlitsleysi, aðhalds-
leysi, »skálkaskjóls«-miskunn af hendi
þeirra yfirboðara hr. Fensmarks, sem eftirlit
eiga að hafa með embættisfærslu sýslu-
manna—er þá ekki einsætt að þeir borgi að
nokkru eða öllu þann skaða, er þeir kynnu
ella að hljóta, er Fensmark hefir sóað pen-
ingum fyrir ?
Yér segjum als ekki, að hór hafi átt sér
stað vítavert eftirlitsleysi; en vér segjum
það, að útlitið er svo fyrir þeirra augum, er
standa fyrir utan þetta, sem ástæða væri til
að rannsaka, hvort svo hafi verið eða ekki.
Alþingi mun standa næst að taka hér í
strenginn.
En þangað til getr landslýðrinn virt fyrir
sór röggsemi og embættisárvekni amtmanns-
ins setta sunnan og vestan í þessu máli,
og skoðað hana sem fróðlega mynd til
textans í inni nafntoguðu »amtmannsræðu«
hr. Magnúsar Stephensens.
|>að er ótrúlegt, hvað góðar myndir eru
oft skýrandi torskilinn texta.
f Benidikt Benidiktsson,
skólapiltr í Ólafsdal; drukknaði í Grilsfirði 1884.
Mitt hjarta beygir harmur sár og þungur,
þú hneigst, minn vin, í kaldan dauða-sjó,
—þú varst svo góður og þú varst svo ungur,
og ást og dygð í hjarta þínu bjó.
fig grætur faðir, grætur ástrík móðir,
því guðleg ástin vætir þeirra brá;
og vinir, frændur, allir hljóta hljóðir
með hryggðar-tárum nú á bak þér sjá.
Ég sé í anda engil drottins stíga
nú o’n á jörð;—ó hvílík dýrðar-sýn !—
og þar sem bárur þutigar dauðans hníga,
hanh þangað stefnir, til að leita þín.
Og augun hans,—þau tindra’ af gleði-tárum,
hann tekur þig svo ljúft í faðminn sinn
og með þig svífur létt frá bólgnum bárum
og ber þig svo í himin drottins inn.
Æ lyftu þér nú, Ijóðið mitt ið smáa,
æ lyftu þér nú sorg og tárum frá,
æ lyftu þér nú guðs í himin háa,
minn hjartans vin þar muntu finna þá.
Og sjá! þar mun í sælu’ og dýrð hann skína,
þar sorg og tár hann eigi þekkir meir ;
þá inn þú honum ástarkveðju mína
—þá ástarkveðju’, er mér á vörum deyr.
Og grát ei, faðir ! grát ei mög þinn, móðir !
Nei, móðir, faðir ! þerrið tár af brá;
og sjáið ! allir englar drottins góðir
nú ykkar syni fagna himnum á.
Sœm. Eyjúlfsson.

mw

ww.
----■'A/wWWW'
[Niðrlag frá No 36.]—fað mun nú vera
óhætt að álíta þá Halldór Friðriksson (nú
þingm. Beykvíkinga) og Jakob Guðmunds-
son (nú þingm. Dalamanna) höfunda að
greininni um neitunarvaldið, er fram kom í
1. nr. »TJndirbúningsblaðsins« annaðhvort í
allrar miðnefndarinnar nafni, eða þó að
minsta kosti í nafni ritstjórnar blaðsins
(H. Kr. Fr. og J. G.).
þegar litið er nú á grein þessa, sér í lagi
kafla þann, sem tilfærðr er úr henni hér á
undan, þá er það auðsætt, að höfundar
hennar, eins og yfir höfuð allir formælendr
ins takmarkalausa neitunarvalds, hafa verið
samdóma mótmælendum sínum, er mæltu
fyrir takmörkun neitunarvaldsins, um það,
að auðvitað væri, að þingið ætti í rauninni
að vera löggjafi þjóðarinnar og að konungr
og ráðgjafi hans gætu aldrei borið betra
skyn á þarfir þjóðarinnar, en þingið, og að
atkvæði þeirra ætti því að lúta í lægra haldi
fyrir atkvæði þjóðarinnar. þeir eru sam-
dóma hinum um það, að ófært sé, að kon-
ungi og ráðgjafa haldist uppi að neita til
lengdar samþykkis til laga þeirra, er þjóðin
einbeittlega vill fram hafa. Munrinn er sá
einn, að þeir vilja ekki svipta konunginn
með lögum inum formlega rétti til að
neita svo oft sem hann vill; en þeir vilja
gjöra honum ómögulegt að beita þessum
rétti i framkvcemdinni.
|>cir vilja með öðrum orðum gjöra inn
takmarkalausa neitunarrétt að nafninu ein-
tómu, tómum mdlamyndar-rétti. það sést
á því, að allar ástæður þær, sern þeir færa
moti því, að takma/rka neitunarréttinn, miða
ekki til annars, én að sanna, að það sé
óparft, að takmarka neitunar-réttinn með
lögum, því að það liggi í eðli þingbundinnar
stjórnarskipunar, að konungsvaldinu (eða
ráðgjafa) sé ómögulegt að neyta þessa réttar
nema um stund.
þetta kemr af því, að þeir ganga að því
vísu, að þingbundinn konungr eigi að kann-
ast við það sem skyldu sína, að hafa ráða-
neyti, sem sé í samræmi við meiri hluta
þingsins; að ráðgjafi slíks konungs álíti sér
skylt að leggja niðr völdin, þá er hann
kemst í berhögg við þingið; og loks, að
þingið hafi næg ráð í hendi sér, til að knýja
konung eða ráðgjafa eða báða þá til, að láta
undan þinginu. Ef að þeir »vilja ekki láta
að vilja þjóðarinnar, þá neitar þjóðin hvers
konar skattgjaldi í ríkisins [landsins] þarfir
og gjörir þannig konungi ina algjörðu neitun
ómögulega«.
|>etta er það, sem kallað er þingrœði
(»parlamentarismus«). Höfundarnir eða rit-
stjórar Undirbún.bl. eru því auðsjáanlega
iihangendr þingrœðis-reglunnar.
Höfundunum var nú því meiri vorkunn,
sem hver danskr maðr um þetta leyti á-
leit, að þingræðisreglan lægi að sjálfsögðu
í grundvallarlögum Dana og væri vafalaust
innleidd í ríkinu með þeim og viðrkend af
konungi og stjórn, eins og það er vafalaus
sögulegr sannleiki, að þingræðisreglan mátti
viðrkend heita alla stjórnartíð Friðriks sjö-
unda og alt þar til á stjórnarárum Kristjáns
9., þá er vinstri menn höfðu náð ótvíræðum
meiri hluta á þingi.
En nú hefir sú raunin á orðið, að grund-
vallarlög Dana, sem þó ákveða, að eigi megi
skatta saman krefja, fyrri en fjárlögin sé
»samþykt«, hafa eigi getað hamlað því, að
stjórnin byggi til fjárlög upp á sitt eindæmi,
þó að þingið hefði engin fjárlög »samþykt«.
Hvórs mun þá von um alþingi hér ? Hvað
ætli það fengi áorkað með því að neita fjár-
lögunum ? — I vorri stjórnarskrá er engin
ákvörðun um, að ekki megi heimta saman
skatta og tolla, hvað sem fjárlögunum líðr.
Og auk þessa eru allir skattar og tollar, svo
og laun embættismanna og flest önnur nauð-
synleg útgjöld, er til þess þarf að reka stjórn
landsins, fastákveðin með sérstökum lög-
um. jpar á ofan er fast ákveðið í stöðu-
lögunum, að af árgjaldi ríkissjóðsins skuli
fyrirfram mega taka kostnaðinn til innar
æðstu innlendu stjórnar. Afleiðingin er, að
stjórnin gæti hér stjórnað ár frá ári hindr-
unarlaust, þó engin fjárlög væru til.
Reynslan héfir nú ótvíræðlega sýnt og
sannað hjá oss;
1. að það er ekki nema ástæðulaus hugar-
burðr, að konungr og ráðgjafi muni hika við
að risa öndverðir á móti vilja þjóðar og þings,
nema því að eins að hagsmunir Isands og