Þjóðólfur - 06.12.1884, Síða 2

186
Hann gæti eins vel sagt oss, að það hafi jafn-
vel komið fyrir í Énglandi, að konungr hafi
synjað lagaboðum staðfestingar, enda þótt
það hafi eigi fyrir komið þar síðan 17071.—
Bn látum nú þetta vera ; hr. O. St. viðr-
kennir, að lagasynjanir komi ekki fyrir »á
seinni árum«, og segir svo :
„Bn orsökin til þessa er engan veginn sú, að
stjórnin hafi ekki dirfzt að heita neitunarvald-
inu, heldr eingöngu sú, að þess hefir ekki þnrft.
þingin hér fylgja nefnil. þeirri skynsömu [skyn-
samlegu ?] reglu, að þegar stjórnin (hlutaðeig-
andi ráðgjafi) hefir lýst því yfir eða gefið það
nægilega í skyn, að hún geti ekki fallizt á eitfc-
hvert lagafrumvarp eða einstakar greinir þess,
þá lætr þingið, eða þingdeilclin sem í hlut ú2,
málið niðr falla eða breytir því, sem ágreiningr-
inn er um, eftir samkomulagi við stjórnina,
af því það veit, að til einskis er að halda því
til streitu vegna þess að frumvarpið getr ekki
orðið að lögum nema samþykki konungs komi
til“.
Hér verðum vór að setja langt þanka-
stryk og hugleiða nokkuð betr það, sem hr.
etazráðið segir, því að hér er margt við að
athuga ; »í fyrsta lagi« er hér nefniléga sumt
»ekki rétt hermt«, og í öðru lagi eru ósann-
aðar og ósannanlegar setningar fram settar
sem sjálfsagðar (postúlöt); í þriðja lagi dregr
hr. O. St. hór alveg rangar ályktanir; í
fjórða lagi vanhermir hann, og í fimta lagi
ber hann saman tvent, þar sem sameigin-
legt samanburðar-skilyrði vantar.
Fyrst segir hr. O. St. að stjórnin hafi í
Danm. ekki beitt neitunarvaldinu af því,
að pess hafi ekki þurft.—|>ví trúum vér dá-
vel. Bn hjá oss hefir hún beitt neitunar-
valdi sínu þó að þess hafi ekki þurft. það
er allr munrinn!
Svo skýrir hann oss frá, fyrir hverja sök
þess hafi ekki þurft í Danmörku. Byrst
fræðir hann oss á, að það sé skynsöm (á
líkl. að vera: skynsamleg) regla, að lög-
gjafarþing láti hvert mál (undantekningar-
laust, hve mikið áhugamál sem það er) niðr
falla, ef stjórnin skýri frá, að hún vilji ekki
fallast á það.—En ef þingið er sannfært um,
að lög þau, er það vill fram hafa, sé eink-
ar þarfleg eða jafnvel nauðsynleg til heilla
og framfara þjóðinni, og að það só ómetan-
legt tjón, að þau nái eigi fram að ganga;
og ef stjórnin að eins af heimskulegum þráa
og þrjózku, af skærri vanþekking á högum
lands og öllu eðli máls og ástandi, af hégóm-
legum sérþótta eða jafnvel enn verri hvöt-
um setr sig upp á aftrfótum móti slíku máli
— er það samt skynsamlegt (og vér viljum
1) Holberg: Engl. Parlamentarisme. Kbh. 1884,
bls. 95.
2) þessi orð höfum vér auðkent. Eitstj.
bæta við : samvizkusamlegt) að »fella« þeg-
ar »niðr« málið, í stað þess að halda því
einmitt til streitu ár eftir ár, þar til er
sannleikans sigrafl að lokum sigrar mót-
þróa stjórnarinnar ? Yér segjum hiklaust:
nei! og vér vonum að hr. O. St. verði oss
samdóma.—þá tökum vér heldr undir með
Dr. Grími Thomsen, er hann sagði: »það
er yfir höfuð úrelt skoðun og samkvæm ráð-
gefandi þingi, að vera að fást um, hvað
stjórnin muni staðfesta eða ekki; ég fyrir
mitt leyti læt mér sllkt liggja í léttu rúmi
og get ekki farið eftir því ... Báðgjafinn getr
ekki í 300 mílna fjarlcegð vitað eins vel og
þingið, hvað haganlegast er fyrir landið.
Yér eigum að samþykkja það, sem er al-
menn ósk landsmanna, búa lögin svo vel út
sem vór getum og láta svo drottin ráða
úrslitum«....»Hvað stjórnin gjörir við frv.,
get ég ekki tekið tillit til; ég verð að fara
eftir vilja þjóðarinnar og sannfæringu minni.
...Stjórninni mun líka leiðast að synja til
lengdar, enda hefir það sýnt sig, að hún hefir
þó loks staðfest frumvörp, sem hún oftlega
hefir verið búin að synja staðfestingar, þegar
þingið hefir haldið sinu máli til streitu og
samþykt frumvarpið (t. d. frv. um undir-
skrift konungs undirísl. texta laganna) fieiri
þing í röð. ... Knýið á, og mun fyrir yðr upp
lokið verða«. (Alþ.tíð. 1883, B., 323. og
324.). þetta köllum vér þingmannlega mælt
og drengilega. — þegar þingið ér sannfært
um að það hafi rétt fyrir sér og að það sé
nauðsynlegt, sem það fer fram á, en stjórn-
in hafi á röngu að standa, þá er bæði skyn-
samlegra og samvizkusamlegra að trúa því,
sem sálmaskáldið1 segir:
„það skulum aldrei efa,
þótt örvænt þyki’ um hríð,
að sigur guð mun gefa
æ góðu máli’ um síð“—
heldr en að fylgja reglu hr. O. St. — Vér
verðum að treysta sigrmagni sannleikans !
Hr. O. St. segir, að »þingið eða þingdeild-
in, sem í hlut á«, láti málið falla niðr, ef
stjórnin felst eigi á það.—En þetta er ekki
rétt hermt. Lét kannske fólksþingið í fyrra-
vetr skatta-frumvarp Monrads niðr falla, af
því að stjórnin lýsti yfir því, að hún gæti
ekki að því gengið ? Bkki bar á því! Og
þó var fólksþingið þar »þingdeildin, sem í
hlut átti«. Yfir höfuð liggr það í hlutarins
eðli, að þegar fólksþingið berst ár eftir ár
fyrir, að hrekja Estrúps-stjórn frá völdum,
þá mundi það ekki hika við að samþykkja
þörf lög fyrir það, þótt stjórnin setti sig á
móti þeim. þvert á móti mundi það grípa
1) Séra Ólafr Indriðason.
t. : 1 .. , %
hvert færi fegins hendi, til að samþykkjfc
slík lög og láta stjórnina auka óvinsældir
sínar með því, að hafna þeim. það er
þannig alveg ósatt, að ríkisþing Dana fylgi
reglu hr. O. St. Folksþingið fylgir henni
ekki, sem eðlilegt er. Landsþingið fylgir
henni að vísu, en það er og ofr-eðlilegt, því
að það (sem er efri deild ríkisþ.) fylgir
stjórninni nú í öllu—gégnum þykt og þunt
— í baráttunni gégn fólksþinginu (neðri
deild). Samanburðrinn við alþingi á hór
því alls ekki við. það er enginn, sem láir
stjórninni það, að hún staðfestir ekki frum-
vörp þau, sem neðri deild samþykkir, en
efri deild hafnar. það, sem vér láum henni,
er það, að hún setr sig á móti báðum þing-
deildum. pað gjörir hún ekki í Danmörku.
það er nefnilega vanhermt hjá hr. O. St.,
að 1 Danmörku er þingræðið viðrkent að
hálfu leyti, en hór að engu leyti. í Dan-
mörku segja ráðgjafarnir: vér teljum oss
skylt að láta undan, ef báðar þingdeildir eru
á móti oss. þá víkjum vér sæti, segja ráð-
gjafarnir; en fyrri teljum vér oss það heldr
eigi skylt. Báðar þingdeildir eru jafn-rétt-
háar, og meðan önnur er með oss, er oss
eigi skylt að láta undan hinni. Hór á landi
gengr ráðgjafinn í berhögg við baðar þing-
deildir, og dettr ekki í hug að víkja úr sessi
að heldr. Yér lifum hér eins langt fyrir ut-
an allar þingræðislegar reglur, eins og þó
vér værum austast í Síberíu undir rússneskri
stjórn.
1 löndum þar sem þingræðisreglan er að
fullu viðrkend, eins og í Englandi, þar kemr
það auðvitað trauðlega fyrir, að þingið sam-
þykki nein lög móti vilja ráðgjafans. En
þetta kemr blátt áfram af því, að ráðgjaf-
arnir eru þar ávalt forsprakkar þess flokka,
er fjölmennnastr er á þingi, og enginn flokkr
vill flæma fyrirliða sína frá völdum. Undir
eins og flokkaskipunin breytist svo, að rneiri
hluti þings snýst öndverðr ráðgjöfunum, þá
hafa þeir ekki um noma tvent að velja :
annaðhvort að víkja þegar úr sessi og selja
völdinn f hendr þess flokks á þingi, er þá
hefir ofrliði borið,—eða að leysa upp þingið
og boða til nýrra kosninga, þ. e. skjóta máli
sínu undir dóm þjóðarinnar (kjósenda).
Gangi þeim -kosningar þá á móti, fara þeir
óðara frá.
f>að er auðvitað, að þjóðin (þingið) hlýtr
þannig ávalt til lengdar að bera hærra hlut
af konungsvaldinu, ef í hart fer. En það
verðr nú svo að vera, að annaðhvort verðr
að verða sterkara, ef á milli ber, konungs-
valdið (stjórnin) eða þjóðin, og í öllum frjáls-
um löndum kemr mönuum saman urn, að
það eigi að vera þjóðin, því að stjórnin á