Þjóðólfur - 16.03.1885, Blaðsíða 2

42
miklu góðu til leiðar, þá var oss leitt fyrir
sjónir, að inar mannskæðu styrjaldir í út-
löndum—sem oss, að vonum virðast svo
mjög óttalegar—éru ekki inum fjölmennu
þjóðum tilfinnanlegri, en vorri fámennu
þjóð sú endalausa barátta, er vór heyjum
við sjó og vind, að því er mannfall og þar
af leiðandi vandræði snertir (sjá 5. bl. Isa-
foldar f. á.). Auðvitað má sá, sem gengr
út í stríð—hvar ótal kúlur æða alt í kring
með óstöðvandi ferð—, á hverju augnabliki
búast við dauða sínnm ; en sá sem fer út á
8jóinn—einkanlega á vorum veiku og smáu
bátum-— á heldur aldrei víst að ná landi
aftr. f>essi hryggiléga samlíking ætti því
iðulega að minna oss á þá hættu, sem vér
svo oft erum staddir í, þó ekki til þess, að
gjöra oss huglausa, heldr til þess, að kenna
oss að búast sem bezt undir hana.
þá var oss einnig kunngjört, að til er
»styrktarsjóðr handa ekkjum og börnum
drukknaðra manna í Kjalarnesþingi«, stofn-
aður 18401, og hefir nokkrum sinnum ver-
ið brýnt fyrir oss, hve nauðsynlegt er að
styrkja hann sem bezt, svo hann geti orð-
ið að tilætluðum notum. En þeir sem
mest hafa rætt og ritað um þetta, eru ein-
mitt þeir, sem sjaldan eða aldrei leggja
út á djúpið, og sjá' því ekki þær margvís-
legu háskasemdir, sem því eru samfara,
nema eins og í þoku, og eiga þeir því inni-
legra þakklæti skilið fyrir það, sem þeir auð-
sjáanlega hafa ekki gert það í neinum eigin-
gjörnum tilgangi, heldur af kærleiksfullri
hluttekning í sorg og söknuði inna nauð-
stöddu. En vér, sem daglega göngum á
hólm við ina ósigrandi kappa sjó og vind,
og sjáum þá oft og tíðum miða sínum geig-
vænlegu fallbyssum á oss, og megum því
á hverri stund búast við að falla fyrir þeirra
óttalega afli—, vér látum ekki eitt orð til
vor heyra um það málefni, er gæti þó orðið
vorum nánustn ástvinum til mésta hjálp-
ræðis á þeirra mæðustundum; þetta gegnir
því meiri furðu, sem vór árlega sjáum fleiri
og fléiri bræðr vora burtkallast, ef vér nokk-
urntíma setjum oss alvarlega fyrir sjónir
ið aumkvunarverða ástand þeirra eftir lif-
andi ástvina. þ>ví ættum vér nú að taka til
með nýjum dug og almennum áhuga að hug-
leiða þetta mál, áðr en straumr tímans
máir minninguna um ið mikla manntjón í
fyrra úr hjörtum vorum. Látum það eigi
bíða, þar til nýtt sorgartilfelli kúgar oss til
l) EHaust hafa margir áðr vitað af þessum sjóði;
en lítið hefir almenningr hirt um að efia hann.
Ég t. d. hef róið hér við Faxafióa á hverri vetrar-
vertið síðan 1875 og man ekki til, að ég heyrði
hann nefndan fyrr en eftir mannskaðann í fyrra.
þannig mun hann hafa verið mörgum hulinn (sjá
„Eftirlifendr drukknaðra“ í 4. Nr. „þjóðólís“ f. á.).
þess. Höfum jafnan í fersku minni þessa
alvarlegu áminningu, eins og hún væri dag-
lega til vor töluð: «Eáðstafa þínu húsi, því
þú hlýtr að deyja».
Opt kvörtum vér um mæðu og mótlæti
þessa lífs, og er það eðlilegt, því margr á
við bág kjör að búa meðal vor. En hverjir
virðast þér aumkunarverðastir, kæri bróðir ?
Eru það ekki fátækar syrgjandi ekkjur og
munaðarlaus börn ? Eðlilega hlýtr það að
vera óumræðilega sárt fyrir vorar veik-
bygðu systr, að sjá á bak mönnum sínum,
er þær elska af öllu hjarta; en hitt mun
þó vera enn þá tilfinnanlegra, fyrir þær, að
verða þar á ofan að slíta sín ástkæru börn
úr faðmi sér, sjá þau flækjast manna á
milli, og geta sjálf enga hjálp þeim veitt;
þetta held ég að særi mest af öllu ið við-
kvæma móðurhjarta; einmitt þetta mætti
þó koma í veg fyrir, oftast að nokkru—og
stundum að öllu leyti, ef til væri öflugr
styrktarsjóðr handa ekkjum og munaðar-
leysingjum» og með því væri vissulega mik-
ið unnið, ekki einungis fyrir þá, er styrks-
ins nytu beinlínis, heldr einnig fyrir mann-
legt félag yfir höfuð. Til þess að innræta
oss þetta enu betr, skulum vér fmynda oss
eitt dæmi, og athuga það nákvæmar.
Hér suðr með Faxaflóa eru fullorðin
hjón allvel efnum búin; þau eiga eina dótt-
ur, er þau unna hugástum, og gera því alt
sem þeim er unt, til að menta hana og
gera henni alt til eftirlætis; mærin er ynd-
islega fögur, flestum kostum búin og hvers
manns hugljúfi; líta því margir ástarauga
til hennar; meðal annara er þar sjómaðr
t. d. austan af austrsveitum; hann er
laglegr, duglegr og myndarlegr maðr, en
nokkuð hneigðr til svalls og víndrykkju.
Hann neytir allra bragða til að þóknast
henni, en það er lengi árangrslaust; eptir
margra ára baráttu tekst honum þó að
vinna kærleik hennar; þetta er foreldrum
hennar mjög á móti og leiða þau henni
oft fyrir sjónir hans hættulega ráðlag, en
þó forgefins; það verðr sínu fram að fara.
Nokkru síðar andast faðir hennar; þá gift-
ast þau og taka við allri bústjórn; fer svo
vel fram um hríð ; en innan skams fer hann
að leggjast í meiri óreglu og vanrækir þess
vegna atvinnuvegina til sjós og lands og
fer því búið brátt að hallast; eptir 5 ár eru
þau orðin mjög fátæk, svo nú verðr hann
að vinna baki brotnu til þess að hafa
nægilegt við að lifa. Hann hugsaði aldrei
um að «ráðstafa sfnu húsi» meðan efnin voru
nóg og nú «hlýtr hann að deyja». Hún,
sem áðr lifði í foreldrahúsum inu unaðar-
fyllsta lífi, sem unt er á vorri jörð, er nú
orðin ekkja ; hún á eitt barn, og gengr rneð
annað. Nú koma skuldakröfur úr öllum átt-
um, svo alt verðr að selja, er hún á, og
gerir það lítið betr en að kvitta þær, því
verður hreppsnefndin að ráðstafa ómögun-
um ; fyrst verðr að setja móður hennar niðr,
þat næst að taka barnið og flytja það austr
á sína sveit. Alt þetta hefir svo skaðleg
áhrif á hana, að hún verðr veik bæði á sál
og líkama og í þeim eymdarskap elr hún
barnið; við fyrsta tækifæri verðr einnig að
tíytja það á sveitina og loks hana sjálfa
eftir miklar hörmungar. þegar hún er
þangað komin, hvar hún engan mann þekk-
ir, eykr það mjög hugarangr hennar, að sjá
sín ástkæru börn vera að flækjast bæ frá
bæ, og vera nokkra mánuði í hverjum stað.
Að vísu er víðast farið vel með munaðar-
laus börn, en dæmi munu þó finnast til þess,
að það hefir í einstaka stað verið miðr en
skyldi; en þó svo væri, getr hún ekkert að
því gert, aldrei hjúkrað þeim, aldrei þerrað
þeirra sorgartár. Er ekki þessi ekkja sann-
arlega aumkunarverð ? Hlýtr ekki alt þetta
að særa óumræðilega hennar viðkvæma
hjarta? þar á móti hefði faðir hennar og
maðr «ráðstafað sínu húsi» meðan þeir
höfðu tíma til; með öðrum orðurn : hefðu
þeir gengið f lífsábyrgð, eða lagt árlega
nokkrar krónur í sjóð, er síðan hefði veitt
ekkjum þeirra árlega styrk, þá hefði hún
að líkindum fríazt við öll þessi vandræði og
getað lifað rósömu lífi með móður sinni og
börnum. Og hefði það ekki verið ómetan-
leg gleði og ánægja fyrir þær og mikill
léttir fyrir viðkomandi sveitarfélög ?
Sem betr fer, verða fáar ekkjur fyrir svona
margvfslegu mótlæti, en ótal sorglegar
raunasögur fátækra ekkna og munaðarlausra
barna mætti þó rekja og dagleg reynsla sýnir
oss ljóslega, að þær eiga oft við margvísleg
mæðukjör aö búa. Að sönnu verðr margr
til að rétta þeim örláta hjálparhönd á
hryggðarirmar tíma, en hvernig getum vér
ætlazt til þess, að óviðkomandi menn leggi
fram mikið fé, til aðstoðar ekkjum vorurn
og börnum, ef vér viljum ekkert gjöra til
þess sjálfir ? það ætti oss þó aldrei að
dyljast, kæru vinir, að þetta getr komið
fyrir unnusturnar okkar, sem vér erum
reiðubúnir að leggja alt, jafnvel sjálft lífið
í sölurnar fyrir, þegar vér verðum hrifnir af
elsku til þeimi—að þetta getr komið fyrir
konurnar okkar, sem vér eigum að bera
umhyggju fyrir, eins og vorum eigin líkama
og elska eins og vora eigin sál—að þetta
getr komið fyrir börnin okkar, sem vér hljót-
um að elska heitar en alt annað í þessum
heimi. Um hvað ætti oss þá að vera meira
hugað, en að afstýra þeim vandræðum, er á
hverri stundu geta að borið fyrir þeim ?
Hvað ætti oss að vera kærara? Hvað er
oss skyldara? jpað er einmitt in háleit-
/