Þjóðólfur - 07.12.1885, Blaðsíða 2

186
riði. Fráleitast er, hvernig starfsmönnum bank-
ans á að launa, og }iað að öll bankastjórnin er
fengin eiginlega landsböfðingja i hendr. En
þetta skilst, af |jví að landshöfðingi er í raun
og veru ábyrgðarlaus, svo hvernig sem veltist,
hafa menn ekkert upp á neinum. Það er svo
sem auðvitað, að til þess, að komið verði fram
nokkurrri verulegri áhyrgð, á hankastjóri einn
að bera hana andspænis Landshöfðingja og
pingi. Það er hlutr sem segir sig sjálfr, að
bankastjóri á að kjósa sjálfr sína starfsmenn og
hafa alfrjálsar hendr að víkja peim burtu.
Hvernig getr nokkur maðr heimtað af hanka-
stjóra nokkra ábyrgð fyrir ráðlag manna, sem
Landshöfðingi hefir skipað til starfa, ef til vill
þvert á móti vilja bankastjóra sjálfs? og sjá
ekki allir, hvaða óreiða getr orðið úr því, að
starfsmenn, við hvaða stofnun sem vera skal,
skuli vita, að formaðr stofnunarinnar geti ekki
vikið þeim úr vist? þvi þó til sé tekið, að
Landshöfðingi skuli vlkja hókara og féhirði frá,
eftir tillögum forstjórnarinnar, þá er þó víst
ætlazt svo til, að Landshöfðingi fari eftir þess-
um tillögum því að eins, að honum þyki sjálf-
um gildar ástæður til þess. Sú eina trygging
fyrir því að banki hafi duglega starfsmenn,
er sú, að framkvæmdarstjóri kjósi þá sjálfr og
viki þeim frá á eigin ábyrgð.
Að Landshöfðingi seti framkvæmdarstjóra og
víki honum frá, er rétt. En að uppsagnarfrestr
skuli vera hálft ár, er fráleitt. Uppsagnar-
frestr á alls enginn að vera. Bankastjóri skal
fara frá samdægrs og honum er sagt upp, og
sömuleiðis hver annar starfsmaðr við bankann.
Það væri sannarlega hlægilegt, ef upp kæmi að
bankastjóri færi órélega með fé og bókhald
banka, að veita honum þá vernd með lögum,
að geta haldið áfram ráðsmennsku sinni í sex
mánuði, hvað sem hver segði. En það gæti
hann eftir þessum lögum.
Svo á nú framkvæmdarstjóri að fá 2000 kr.
í laun um árið!!! Hvar ætla menn að fá dug-
legan mann til þessa vandastarfs fyrir slik
laun? Hann á að stjórna höfuðbankanum í
Reykjavík og hann verðr að hafa hið hvassasta
eftirlit með útbönkunum á ísafirði, Akreyri og
Seyðisfirði. Hann verðr að koma yfir úthúa-
stjóra óvænt eins og dagr Drottins, til að rann-
saka hækr þeirra og fjárhald. Hann verðr að
fara utan, þegar þörf hankans krefr, og heima
fyrir verðr hann að takast á hendr margtöld
ferðalög, til að kynna sér með eigin augum og
greind allar ástæður þeirra, er að nokkrum in-
um stærri samningum vilja komast við bank-
ann. Og fyrir þetta á hann að hafa 2000 kr.!
Með slíkum kjörum fæst enginn bankastjóri, er
nokkurt lið sé í. Þetta hlýtr víst og að vaka
fyrir landsstjórnini, ef það er satt, sem altalað
er, að gjöra eigi Assessor í yfirréttinum að
framkvæmdarstjóra, sem reyndar er svo ótrú-
legr hlutr, að mér líggr helzt við að halda, að
einhver hafi spunnið þetta upp til háðs við
landshöfðingja. Dómari í yfirréttinum hanka-
stjóri fyrir alt ísland!!! Hugmyndin er eitt-
hvað svo voðalega tilberaleg, að mann vantar
orð til að gefa henni hæfilega lýsingu. Á hann
að dæma í eigin málum ? á hann að gegna setu
á lögskipuðum dögum í yfirrétti, og þó gegna
bankastörfum út um land? eða á hann að van-
rækja hvorttveggja ? — Hann verðr náttúrlega
að vanrækja hvorttveggja; hann getr ekki ann-
að, hvað vel sem hann vildi. Og þá eru nú
afleiðingarnar auðsæjar, að því leyti er til
bankans kemr.
Til bankastjóra á að fá þann mann, er menn
geta duglegastan fengið, og borga honum, ekki
einungis svo, að hann sé skaðlaus, heldr svo,
að hann sé sæmdr af. Hann hefir á hendi eitt
ið lang-vandamesta og ábyrgðarmesta embætti
á landinu. Eg veit ekki hetr en til sé íslend-
ingr í alla staði tilvalinn maðr í embættið, ef
hann gæfi kost á sér. Eg nefndi hann til í
bréfi til eins þingmanns i fyrra, og leizt hon-
um vel á ráðið, og svo mun flestum. Eg hika
því siðr við að nefna nafn mannsins hér, sem
ég álít það sjálfsagða skyldu landsstjórnarinnar,
að reyna, hvort hann ekki fáist, og tel eg ó-
hikandi við það val, þótt 5000 kr. árslaun, eða
svo, væri sett upp. Maðrinn er Stephan Thór-
arensen, sem um langan tíma hefir þjónað með
miklum dug á stóru verzlunarhúsi i Höfn. Hvort
hann myndi gefa kost á sér, veit ég ekkert.
Eitt er það, sem miklu varðar í bankamáli
íslands, og það er, að bankinn fái að hafa úti-
bú í Höfn. Þetta álít eg öldungis nauðsynlegt
til þess, að hann geti því betr létt undir með
íslenzkri verzlun. Ástæður fyrir þessu mætti
færa margar til, en þær eru svo auðsæjar, að
eigi er þörf að lengja mál um það atriði.
Það sem hér er sagt, er fátt eitt af inu mý-
marga, sem er að athuga við bankalögin og
hankamálið yfir höfuð.
Eg leyfi mér loks að skora á kjósendr lands-
ins, að þeir krefist þess af fulltrúum sinum, að
þeir bæti á næsta þingi úr þeim göllum banka-
laganna, sem fjárhaldi íslands stendr mestr
voði af.
Eiríkr Magnússon.
Eftirgrein. Eg get vel skilið i því, að al-
þingi vildi, fyrir hvern mun, fá banlcann, er
það sá, að stjórninni þótti nauðsyn til bera, að
veita hann. Eg get og vel skilið í því, að það
vildi fjarlægjast stjórnarfrumvarpið sem minnst,
svo að banlcinn væri viss að fást. En nú, er
hann er fenginn, er sjálfsagt, að þing gjöri
hann úr hefndar- að happa-gjöf.
E. M.
'oT! ' '\r .'I'1 'I" -' l' -1" ' l- lcr.i■ l--_ yj)
BÓKMENTIR.
✓p. •'■p* ✓p* •'■'i''* •/|s' */]N* •T'* *T*
Dr. Ph. Schweitzer. Island, Land
und Leute, OeschicMe, Litteratur
und Sprache (Island, land og þjóð,
saga, bókmentir og tunga).
Bók þessi er nýlega komin út á
Þýzkalandi. Höfundr hennar, Dr.
Sohweitzer, hefir lagt stund á að
kynna sér tungu vora og þjóðlif;
hann dvaldi hór all-langan tíma sum-
arið 1888, og ferðaðist þá nokkuð um
landið1.
I formála bókarinnar segir höfundr-
inn: „Eg hef ritað bók þessa, til ,
þess að vekja athygli lærðra manna
og mentaðra í Þýzkalandi á bræðra- .
þjóð, sem er lítið yíir 70,000 manna.
Þessi þjóð heíir til skamms tíma setið
á sínum kalda veraldarhala nálega úti-
lokuð frá samgöngum við heiminn og
að mestu gleymd af Norðrálfubúum,
og þó hefir hún lagt rikulegan skerf
til mentunar mannkynsins, og nú um
nokkra áratugi barizt með hetjudug
fyrir frelsi sínu og alls háttar fram-
förum“. Bókinni er skift í fjóra kafla.
Fyrsti kaflinn er lýsing á landinu og
þjóðinni. Þar segir um landsmenn:
„Bændr á íslandi byggja sjálfir hiis
sín, þeir eru járnsmiðir, söðlasmiðir,
skóarar, trósmiðir og geta yfir höfuð
sjálfir búið til húsgögn sin. Þeir
kenna sjálfir börnum sínum, þeim er
létt um að kasta fram tækifærisvísum
og sumir þeirra eru jafnvel orðhög I
skáld. Þeir geta sett fram skoðanir
sínar i blaðagreinum. Meðal jafningja \
sinna eru þeir engan vegin eins fýlu-
lyndir, feimnir, þögulir og alvöru-
gefnir, eins og útlendingum, sem fæstir
skilja tungu þeirra, sýnist. Þvert á
móti eru þeir að náttúrufari fjörugir
og glaðværir . . . Það má segja, að ;
mentaðri bændr séu ekki annarsstaðar
í Norðrálfuu. Síðar í þessum kafia
segir hann: „Þótt margt se enn í
gamla horfinu, þá eru framfarirnar þó
svo almennar, auðsæjar og skjótar, að
beztu von má hafa um framtíð þjóð-
arinnar. íslendinga skortir eigi þrek
né framfarahug, heldur leiðtoga, fyrir
mynd, fé og mannafla11. Annar kafli
bókarinnar er saga landsins, þar er
íslendingum borinn sá vitnisburðr, að
þeir hafi um þrjár aldir að vissu leyti ,
staðið fremstir i flokki i mentafylking i
Norðrlanda.
Ég leyfi mór að setja hér fá atriði,
sem þar standa um verzlunina: „Af-
leiðingar verzlunareinokunarinnar voru
þær, að útlendar vörur urðu þrefalt
1) Hann hefir og ferðazt um Noreg, f,an'
mörk og Svíþjóð og dvalið þar all-lengi til þes9
að kynna sér mál og bókmentir þessara landa,
og er nú að koma út eftir hann bókmentasaga
Norðrlanda.