Þjóðólfur - 03.06.1887, Blaðsíða 3

91
landið geíur af sjer; að vinna það allt
í landinu sjálfu, sem mögulegt er (svo
sem ull og ýms áhöld) og það sem
mestu mundi nema, að bændur gengju
í slík verzlunarsamtök, sem jeg liefi
nefnt. Til þess ættu menn ekki að
telja á sig, þótt það kostaði þá ærna
fyrirhöfn, því að hún margborgast.
Ólafsdal 1. marz 1887.
Eirílmr Sumarliðason.
Reykjavík. 3. júní 1887.
Úr brjefi úr Austur-Skaptafells-
sýslu 12. maí. . . . „Hjer hefur eng-
inn bjargarskortur verið í vetur, því
að afli hefur verið hjer um allan Horna-
flörð, og á einmánuði rak hjer hval í
fjörðinn, sem 3 næstu sveitirnar náðu
í, og 9. þ. m. rak hval í Suðursveit,
enn við hvalskurðinn drukknuðu fjórir
menn af báti, einn bóndi og 3 vinnu-
menn. Slysið atvikaðist þannig: Hval-
inn rak inn um Hálsa-ós svo nefndan,
og er hann hafði verið festur, fóru 6
monn á bát út að honum. Þegar þeir
komu að hvalnum, rjettu þeir manni,
er upp á hvalnum stóð, ár til að halda
bátnum við meðan þeir kæmist upp á
hvalinn; en sá sem að rjetti missti árina
og bátinn rak út undan straumi og
vindi, því að þeir höfðu ekki nema
eina ár eptir á bátnum. Pegar bátur-
inn var kominn út í ós, fleygði éinn
maðurinn sjer út, en við það hvolfdi
bátnum. 2 mennirnir gátu þó hangið
í bátnum þangað til hann barst á grynn-
ingar, svo að þeir gátu vaðið í land;
hinir drukknuðu11. . . .
Læknarnir Þorv. Kjerulf og Þorst.
Jónsson geta þó komizt áþingísumar,
af því að landlæknir helir gefið 2 lækna-
skólastúdentum (Birni Ólafssyni og
Kristjáni Jónssyni), er læknunum var
bent á að fá í sinn stað, vottorð um
það, að þeir sjeu færir um að gegua
embættunum á meðan, og hefur amtm.
í suður-umdæminu ekki liaft á móti
því, að því er þann snertir, er fara á
til Vestmannaeyja (Kr. J.), og skyldi
því enginn ætla að amtm. norður- og
austur-umdæmisins fari heldur að liafa
móti því, að því er þann snertir (B.
ÓL), er fara á austur í Norður-Múla-
sýslu í stað Þorv. Kjerulfs.
Herra ritstjóri! í 5. tölublaði yfirstandandi
árgangs „Þjóðólfs" bls. 17 stendur undir fyr-
irskriptinni: „Úr Þingeyjarsýslu 5. jan.“ grein-
arkorn, sem ber mjer söguna og verzlun þeirri,
sem jeg veiti forstöðu, á þann hátt, aðtilgang-
ur þess sem ritaði. er augljóslega sá, að kasta
skugga á mig og hana. Greinarhöfundurinn
segir, að verzlun sú, er jeg veiti forstöðu, hafi
á meðan betur ljet í ári, verið óspör á lánum
til bænda, bæði til ábýliskaupa og til bygg-
inga, sem og til fleira. Þetta er sannleikur.
En hann bætir við, að biðlund verzlunarinnar
hafi verið óþreytandi meðan svona stóð á. —
Það er satt, að hún var að því leyti óþreyt-
andi, að verzlunin gekk þá ekki með lögsókn-
um eptir skuldum sínuin lijá mönnum, þótt
vanskil yrðu á þeim, bæði af - því, að hún sá
skuldunum óhætt, og eins af hinu, að þeir sem
lánin höfðu þegið, skiptu þá við hana eina að
mestu leyti og því lá nokkurs konar siðferðis-
leg skuldbinding á verzluninni, að fara ekki
hart í skuldakröfurnar. En greinarhöfundur-
inn segir þarna ekki nema hálfan sannleikann,
þvi árlega og uudir öllum kringumstæðnm hefi
jeg gjört mjer far um, að komast sem næst
því, að heimta aptur saman á sama ' ári þær
skuldir, sem á því höfðu til orðið, án þess að
þrengja um of að mönnum, eða hafa viðþving-
unarmeðöl. Að þetta sje satt, vitna jeg undir
alla þá, sem við verzlunina hafa skipt hin síð-
ustu 16 ár og satt vilja segja, og jeg er líka
þess fullviss, að menn játi það almennt.
Jeg skil nú ekki, að það sje vítavert, sízt
þar sem það lag er orðið gamalt og inngróið,
að landsmenn hoguðu skiptum sínum þannig —
ekki fremur þeir sem skiptu við Húsavikur-
verzlun, en þeir, sem skiptu við hverja aðra
verzlun, hvar sem litið var til á landinu, —
þótt verzlunin fullnægði þessari nauðsyn manna,
þegar þeir óska þess, geta ekki komist af án
þess, eða þó þeir kæmust af án þess í raun og
veru, þá álíta sjer lánið nauðsyulegt. Jeg vil
lofa hverjum öhlutdrægum manni að leggja
döm á það. — Hvernig lánstraustið er notað,
er á þess ábyrgð, sem það liefur þegið, enekki
á lánveitandans, og litilmannlegt er það, að
gef'a houum sök á því, hvernig það er misbrúk-
að og það þeim mun fremur, sem honum, rjett
skilið, á að vera og er það jafnáríðandi eins
og láutakandímum. að lánið komi að tilætluð-
um notum.
En svo leggur brjefritarinn á sleggjudóm
sinn 'og segir að „margan hafi grunað“, að til-
gangurinn 'liafi verið, að halda mönuum i
skuldabandinu og telúr það nú einuig sannað,
að svo hafi verið. Þessi tilgáta er í fullri sam-
kvæmni við blæinn á öllu öðru sem hann seg-
ir; ekki vantar það! Hann segir enn fremur,
að skuldirnar hafi verið sóttar af mönnum þar
sem „dauðinn hafi vakað við dyrnar“. Ekki
er nú mikið borið í! Eigi hann hjer við, að
þessi dauði hafi verið hungursdauði, er slikt
hægt að segja, en ómögulegt að sanna, enda
alveg ósatt, og þó mjer detti ekki í hug að
neita því, að með þrengsta móti sje nú i bú-
um manna, þá er svo fyrir þakkandi, að hung-
ur hefur hvergi, mjer vitanlega, átt sjer stað
hjerna, enda engar þvílíkar afleiðingar komið
fram, sem sanni þá sögu hans. Hitt er satt,
að jeg kærði tvo menn fyrir sættanefnd út af
skuldum, sem þá voru veikir, en þeir bjuggu í
fjarlægum hjeruðum, svo að jeg vissi ekki ai
veikindum þeirra fyrri en eptir á. Yfir þess-
um mögulegleika þegir greinarhöfundurinn og
eins yfir hinu, að öðrum þessara manna var
ekki birt. Hi.num var að vísu birt kæran, en
öllum tökum sleppt, þegar jeg vissi, hvernig á
stóð. Og þó nú þrælmennska min hefði verið
engu minni í verunni, en greinarhöfunduriun
vill gjöra hana, þá sjer þó hver heilvita mað-
ur, hvað jeg gat unnið við það, að kalla mann
fyrir sættanefnd, sem hafði ótviluglega lögmæt
forföll frá að mæta!
Það sjest nú ekki annað á greininni en, að
altnennt hafi verið gengið eptir skuldum af
hálfu verzlunarinnar með þessu móti, en þeir
alls 32 meun, sem jeg þannig lögsótti af
lijer um bil 800 viðskiptamanna, er verzlunin
hafði, höfðu ýmist dregið hana á borgun á
skuldum sinum svo árum skipti, þvert ofan í
itrekuð loforð sin, eða á annan hátt prettað
hana í viðskiptunum. Yfir þvi þegir greinar-
höf. alveg.
Enn segir hann, að þeir sem hafi getað inn-
leyst skuldabrjef sín til verzlunarinnar og vilj-
að fá sjer þau afhent, hafi lilotið hótanir og
skammir hjá mjer um leið og þeim hafi verið
athent þau. Þetta eru gjörsamlega rakalaus
ósannindi.
Að jeg hafi gott traust til dómstólanna i
þessum skuldamálum, er aldrei nema satt, enda
er það ekki nema skylt að treysta því, að þeir
beri ekki rjettan málstað ofurliða. — En grein-
ariiöfundurinn lýsir því skorinort yfir, að hann
hafi ekkert traust á dómstólunum1, heldur allt
á siðferðislegum dómstóli alþýðu. Hamingjan
1) Það gerir greinarhöf. ekki, eins og hver
getur sjeð, sem les greiniua. Þar stendur
hvorki til nje frá um traust á dómstólunum, held-
ur blátt áfram: .... „hinir, sem gagnvart
(o: Húsavíkur verzluninni) standa hafa aðal-
traust sitt á hinum siðferðlslega dómstóli þjóð-
arinnar", og þarf það eigi að benda á van-
traust til rjettdæmis dómaranna, því að þeir
dæma, samkvæmt skyldu sinni, að eins eptir
lögunum, en opt getur, bæði eptir persónulegri
sannfæringu dómarans og almenningsálitinu,
verið óhentugt og jatnvel ósanngjamt, að hlut-
aðeigandi málsaðili beiti lögunum, þótt full-
kominn lagarjettur sje tii þess, og þá getur al-
menningsálitið verið hið sterkasta afl gegn þess
konar. Ritstj.