Þjóðólfur - 01.07.1887, Blaðsíða 2

mundu hanga aptan við hverj a stjórn
hvernig sem hún væri.
Hvað mikla trú fylgismenn stjórn-
arinnar á Alþingi geti haft á orðum
sínum um viljavorn, vitum vjer allir.
Það er að vísu enginn hægðarleikur
fyrir oss, að vinsa það úr vilja vorum,
sem stjórnin kunni að fella sig við,
eða krydda það henni þóknanlega.
En vilja vorn vita þessir menn og
er það vel kunnugt, að þjóðin öll
hatar af öllu hjarta öll afskipti
allra útlendra manna af málum vor-
um öllum og ekki sízt Dana.
Um endurbætur á kvikfjárrækt,
Eptir Hermann Jónasson.
III.
Eitt með öðru fleiru, sem stendur
kvikfjárræktinni fyrir þrifum, er að
landið hefur engan dýralækni og
engan, sem þekkir að nokkru ráði
eðli og . lífærabygging húsdýranna.
Það er þó sá grundvöllur, sem allar
framfarir i kvikfjárrækt byggjast á;
því að menn verða að þekkja, hvaða
skilyrði þurfa til þess, að skepnan nái
fullkomnun í þá átt, sem eptir er
sótt. ’ Enn fremur verða menn að
þekkja, hvernig eigi að koma i veg
fyrir sjúkdóma og alls konar óhreysti
í fjenaði; því að hraustleiki er eitt
skilyrði þess, að skepnur beri góðan
arð, og launi vel allan tilkostnað.
Þetta ættu menn þvi fremur að hafa
fyrir augum, sem útflutningur af lif-
andi fje fer sivaxandi. En ef vjer
eigum að þola samkeppni við aðrar
þjóðir í þessari grein, þá verður íjen-
aðurinn að vera vel útgengilegur, eins
og hver önnur vara; en til þess verð-
ur kvikfjárræktin að vera rekinn í-
þróttlega, ef svo mætti að orði kveða.
En til þess að það sje hægt, verða
menn að geta leitað upplýsinga hjá
einhverjum, sem þekkir nákvæmlega
bygging og eðli skepnanna. En þess
er einkum að vænta af dýralæknum.
Ef einnig er litið til þess, hve ótta-
legan skaða dýrasjúkdómar hafa
í för með sjer, þá ætti öllum að blæða
það i augum. Þó tekur út yfir, þeg-
110
ar sóttnæmir sjúkdómar hafa geisað;
og þá hefur bezt komið í ljós, hve
sára fáfróðir menn eru í þessum efn-
um. Ollum er minnisstætt, hversu
voðalegt tjón leiddi af fjárkláðanum,
hve ákaft var rifizt um hann ár ept-
ir ár, þing eptir þing, en fjárkláðinn
æddi um eptir sem áður, og svipti
landsmenn hundruðum þúsunda króna
virði. Það er engan veginn sagt, að
fjárkláðinn hefði bráðlega verið drep-
inn niður, ef nokkrir dýralæknar
hefðu verið í landinu; en hann hefði
eigi orðið svo voðalegur gestur, ef
landsmenn yfir höfuð að tala hefðu
haft vit á málinu, og gætt skynsemi
með að leggjast allir á eitt með að
eyða fjárkláðanum, á hvern hátt sem
það hefði verið gjört.
Þá er það ekki smáræðis skaði, sem
árlega leiðir af bráðapestinni. Jón
Sigurðsson getur þess í ritgjörð sinni
um bráðapestina á Islandi, að 1870—
71 hafi drepizt úr bráðasótt 6947 sauð-
kindur í Sunnlendingafjórðungi. Það
ár drapst í Vestmanneyjasýslu um
16,4°/0, G-ullbringu- og Kjósarsýslu
10,7°/0, Borgaríjarðar- og Mýrasýslu
10,0°/0 og í Árnessyslu 5,9°/0. Allir
hljóta að sjá, hve voðalegt tjón leiðir
af þessu. En er ekki hægt að meiru
eða minnu að koma í veg fyrir það?
Þaðer þó einkennilegt, að sama ár skyldi
eigi drepast úr báðapest nema 0,0B°/#
sauðfjár í Þingeyrjasýslu eða hundrað-
asti partur að tiltölu við það, sem drapst
á Suðurlandi. Margt fleira mætti og
telja, sem sýndi fram á þann óttalega
skaða, er dýrasjúkdómar hafa i för
með sjer hjer á landi, en þess ætti
ekki að gjörast þörf.
Það hefur lengi vakað fyrir ýms-
um, hver nauðsyn væri að hafa dýra-
lækna hjer á landi, og að leitað væri
þekkingar á sjúkdómum búpenings-
ins; enda hafa ýmsar tilraunir verið
gjörðar í þá átt, þótt ávextirnir hafi
ekki orðið að tilætluðum notum. Það,
er og eðlilegt, að svo hafi verið; því
að útlendir menn hafa einkum gefið
sig við þvi. Þeir hafa flestir vérið
landshögum ókunnir, ekki kunnað
málið, og stundum hefur þeim ekki
gefizt færi á að sjá sjúkdóminn þann
stutta tíma, sem þeir hafa dvalið
hjer. Þannig var t. a. m. L. Heigaard
sendur hingað árið 1827, til þess að
rannsaka bráðasóttina. Hann var hjer
eitt ár, og fór án þess að sjá kind
veika af bráðasótt. Og eins hefur
það verið optar, að árangurinn hefur
ekki orðið sýnilegur. Sökum þessa
sannfærðust menn á því, að nauðsyn-
legt væri að hafa innlenda dýralækna,
sem væru búsettir í landinu. Þann-
ig var með konungsúrskurði 1. júní
1831* ákveðið, að þriðja hvert ár skyldi
senda mann frá Islandi til náms við
dýralæknaskólann í Höfn. Skyldi
senda mennina til skiptis úr ömtun-
um og fje lagt til ferðakostnaðar og
námskostnaðar af jafnaðarsjóði. Þar
á móti voru þeir, sem þessu sættu,
skyldir að setjast að hjer á landi; en
hið oþinbera skyldi borga þeim hæfi-
lega fyrir ferðir, sem þeir færu í
þágu þess. Þá var það, sem Teitur
Finnbogason gekk á dýralæknaskólann
í Höfn; útskrifaðist hann þaðan 1833
og fór til Reykjavíkur og settist þar
að.
Jón Sigurðsson og próf. Tsoher-
ning voru sendi rhingað til lands 1859,
til þess að kynna sjer fjárkláðann. í
skýrzlu sinni til innanríkisráðgjafans
leggja þeir til, að fjögur dýralækna-
embætti sjeu stofnuð i landinu. I
brjefi frá 11. maí 1863 til ráðaneytis-
ins ræður dýralækninganefndin i Höfn
meðal annars til þess, að útvega svo
fljótt sem unnt er duglega dýralækna
til íslands; og í brjefi frá 29. marz
1867, tók nefndin það enn á ný
fram.
Sumarið 1872 voru nautgripir flutt-
ir frá austurlandi til Skotlands með
gufuskipinu Queen. Þegar skipið
kom til Skotlands, var nokkuð af naut-
gripunum veikt af „Mund- og Klove-
syge“. Sóttnæmisefnið hefur hlotið
að vera í skipinu; þvi að þessi veiki
hefur eigi komið fyrir hjer á landi.
Þetta gaf tilefni til þess, að menn
sáu þá hættu, sem vofði yfir með það,
*) Lovsamling for Island.