Þjóðólfur - 09.12.1887, Blaðsíða 1

Kemur út á föstudags-
morgna. Verð árg. (60
arka) 4 kr. (erlendis 5 kr.).
Borgist fyrir 15. jftli.
ÞJÓÐÓLFUR.
ilppsögn skrifleg. bund-
in við áramöt, ftgild nema
komi til fttgefanda fyr-
ir 1. október.
XXXIX. árg.
Reykjavík, föstudaginn 9. desemker 1887.
Nr. 56.
Island.
Eptir Aftenbladet 1. nóv. 1887.
I mörg ár heíur hjer verið vakandi
áhugi fyrir þessu landi, enda er nátt-
úra þess og þjóðerni íbúannaj einkar
einkennilegt. Þar er enn í dag töl-
uð tunga feðra vorra, og þar eru elztu
sögulegu menjar Norðurlanda geymd-
ar í bókmenntum, sem öllum Norður-
löndum finnst mikið til um að eigna
sjer sem sameiginlega eign sína. Það,
sem hefur þó enn meir vakið eptir-
tekt manna á íslandi síðustu áratugi,
er stjórnarbarátta srí, sem Islending-
ar hafa háð með aðdáanlegu þreki og
þoli í meir en mannsaldur, til þess
að fá frjálsa sjálfstjórn í landinu
sjálfu.
Þegar vjer fengum grundvallarlög
1849, hafði þjóðernisflokkurinn hjer
Islendinga af sjer með eintómum lof-
orðum um, að það skyldi ekki verði
fekin ákvörðun fyrir fullt og allt um
stjórnarlega stöðu Islands i rikinu,
fyr en það mál hefði verið borið und-
ir þjóðfund í landinu sjálfu. Þjóð-
fundur var að vísu settur 2 árum
siðar, en var þegar rofinn af fulltrúa
stjórnarinnar, með því að íslending-
ar voru svo djarfir, að hafa sjáifir
nokkra meiningu um, hvernig stjórn-
arskipunarlögum íslands yrðu bezt
fyrir komið. Loforð konungs um
innleiðslu frjálsrar stjórnarskipunar á
Isiandi eptir samráði við Islendinga
var aldrei efnt; en þetta ioforð hafði
stóium giætt frelsiskröfur íslendinga.
Þegar loks þolinmæði íslendinga
virtist vera reynd til þrautar, komu
ut lög 1871, S(m ákváðu stjómariega
stöðu ísiands i ríkinu; en lögin voru
ekki til orðin með frjálsri samvinnu
þjóðarinnar við stjórnina; heldur voru
þau valdboðin og voru siðan lögð til
grundvaiiar fyrir stjórnarskrá íslands
5. jan. 1874, sem var gefin af frjálsu
fuilvelldi konungs án tillits til þess,
hvort Islendingar væru ánægðir með
hana eða ekki. Þegar þess er gætt,
að hún kom út á þeim tima er vinstri
menn hjer höfðu tekið að gjöra kröf-
ur sinar gildandi og háðu opinbera
baráttu við stjórnina um lögheimilað-
an rjett sinn til að hafa hönd í bagga
með stjórn ríkisins, — er skiljanlegt,
að stjórnarskrá Islands yrði vesældar-
legur vanskapnaður af frjálsri stjórn-
arskipun ; náttúrlega var sleppt.í henni
öllum þeim grundvallarlaga-ákvæðum,
er mótstöðuflokkur stjórnarinnar hjer
byggir á kröfur sínar um, að stjórn-
in eigi að hafa meiri hluta neðri máls-
stofunnar á þinginu með sjer.
Málið var ekki til lykta leitt með
þessu. Optar en einu sinni hefur al-
þing samþykkt breytingar á stjórnar-
skránni, sem miða til að fá jinnlenda
stjórn. Ráðgjafi Islands (hr. TSTello-
mann) hefur neitað að leggja þær fyr-
ir konung til staðfestingar. Þingið
var rofið, nýjar kosningar fóru fram
og hið nýkosna þing vjek ekki jhárs-
breidd frá sínum fyrri kröfum, og
þingið mun eigi nokkurn tima gera
það.
í sumar sem leið var stjórnarskrár-
málið aptur tekið fyrir á þinginu.
Neðri deild samþykkti frumvarpið,
eins og það var frá þingunum á und-
an. í efri deild tókst konungkjörnum
þingm. sem eru fullur helmingur
deild., að draga að koma með nefiid-
arálitið til þingloka, svo að stjórnar-
skrárfrumvarpið varð ekki útrætt.
Það er auðsætt, að þetta bragð dreg-
ur ekki úr Islendingum að framfylgja
kiöfum sínum um innienda stjórn, og
það er (ðlilegt, að það auki eigiheid-
nr virðingu Islendinga fyrir stjórn-
inni, að sjá þann flokb, sem hún styðst
við, beita þvilikum brögðum. Jafn-
vel þótt stjórninni heppnist að draga
þetta mál eitt eða tvö ár enn, munu
íslendingar þó eigi sleppa nokkurri
ögn af rjetti sínum tíl sjálfstjórnar.
Það er ósk allra frjálslyndari manna
í Danmörku, að íslendingum auðnist,
að leiða stjórnarbaráttuna tillyktaáð-
ur langt um líður.
L í t i I s a g a
úr hinu ísl. embættisríki.
Árið 1871 2. júní dó á Lambastöð-
um í Seltj arnarneshreppi, þá sem gest-
komandi, Bjarni nokkur Jónsson, af
sumum kallaður Bjarni Móhnaus; hann
var flækingur, en mun þó ekki hafa
farið víða um land, burðalítill á sál
og líkama, geðstyggur og ekki yið al-
þýðuskap. Opt var hann hjer syðra
á vorum og bræddi lifur fyrir út-
vegsbændur, og það verk ljet honum
bezt, en gekk þó seint; hann hafði
sagt hjer mörgum, að hann væri fædd-
ur í Stokkseyrarhreppi, sem og, að
hann hefði hvergi dvalið til lengdár.
Ellefu dögum eptir lát mannsins skrif-
ar hreppstjórinn hlutaðeigandi sýslu-
manni, tilkynnir honum lát Bjarna,
gefur nokkrar upplýsingar um veru
hans hjer syðra og bendir á, að hann
muni hafa verið fæddur í Stokkseyrarhr.,
biður um tilraun til, að fundinn verði
hans rjetti framfærsluhreppur, því að
liann var öreigi og jarðaður á sveit-
arkostnað. — Nú er ekki vist, hvað
gerzt hefur næsta ár, en sjeð verður,
að hreppstjórinn hefur skrifað sýslu-
manni 10. maí 1872; þar næst er
til brjef frá sýslumanni af 15. marz
1873; þá kveðst hann enn á ný hafa
leitað upplýsinga í Árnessýslu og feng-
ið brjef frá prestinum í Stokkseyrar-
prestakalli, þar sem sagt sje, að Bjarni
þessi sje þar ekki fæddur.
Þegar hjer var komið, gerði hrepp-
stjórinn sjer ferð austur að Gaulverja-