Þjóðólfur - 24.02.1888, Page 1

Kemur út á föstudags-
morgua. Verð árg. (60
arka) 4 kr. (erlendis 5 kr.).
Borgist fyrir 15. júlí.
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsögn skrifleg. bund-
in við áramót, ógild neraa
komi til útgefanda fyr-
ir 1. október.
XL. árg. Reykjayík, fostudaglnn 24. febrúar 1888.
Nr. 11.
Kvæðið um Rask.
m.
(Seinasta grein).
, yjer ætlurn t*.ier að minnast lítið eitt
a fjandskap dönsku stjórnarinnar við
hremlyndið og líta á, kvern skaða Dan-
ir og Islendingar hafa haft af þessu.
Danir hafa haft stórkostlegt tjón af
þessu, og er slikt auðsjáanlegt, þegar
menn líta yfir sögu þeirra, og hvernig
Danastjórn og danskir höfðingjar hafa
farið með sína mestu og bestu menn.
Það má taka þetta í stórum stil og Hta
yfir aldirnar. Tycho Brahe var einhver
hmn mesti stjörnuspekingur, sem uppi
hefur verið, en hann gátu höfðingiar
Dana ekki þolað, .afþví að hann vildi
ekki beygja sig 0g skríða eins og seppi
og fyrir það varð hann á gamals aldri’
að fara í útlegð til Austurríkis og enda
þar æfi sína. Ágætis- og valkvendið
Kristínu Eleónóru, setti Danastjórní hina
„verstu dýflissu, Bláturn, og þar fjekk
htm eigi að hafa svo mikið sem hníf,
heldur bein til að matast með, og er
hún vildi stytta sjer stundir með hann-
yrðum, þá voru öll áhöld tekin af henni.
Þar sat Eleonóra, systir hins einvalda
konungs (o: Friðriks III.), og að allra
domi saklaus í 22 ár“, segir Páll Mel-
steð (Nýja sagan bls. 91), og var orsök-
in su, að hun vildi eigi smjaðra fyrir
Sofiu Amaliu drottningu. En þá er
ekki fallegri meðferð danskra höfðingja
á Pjetri Grriffenfeld, einhverjum hinum
mesta stjórnvitring, sem uppi hefir ver-
ið- Griffenfeld sleikti ekkert utan af því,
að hann vildi ekki hafa einhverja prins-
essu af Ágústenborg fyrir konu. Hann
gáði ekki að þvi, að hræsna dálítið. Svo
yeittust Danahöfðingjar að honum og
aru a ann lognar sakargiptir og dæmdu
hann fra lífi, æril ®
i. , ■„ ' u °g gossi. Siðan var
hann I«dd„r■ . k»ggp»,lian ST0 v„
gnmmdin mikil, að b»8nffiín var 14tínn
reiSa til Mggs, aðnr lia„Q v„ nMaJ.
ur, en náðm var svo fójgin { ^yí að
hann skyldi sitja í dýflissu alla æfi. ’svo
varð þessi ágætismaður að sitja þar i 22
ár, og látinn sæta hinni verstu og harð-
ýðgisfyllstu meðferð, og fjekk jafnvel
eigi að hafa bækur og skrifföng, til þess
að stytta sjer stundirnar í sinni ógurlegu
og skelfilegu einveru. Á dögum Krist-
jáns VI. var hræsnin beinlínis hinn á-
gætasti mannkostur íijá Danastjórn. Það
má taka hjer irpp orð Páls Melsteðs í
Nýju Sögunni, bls. 155, þar sem hann
segir: „Það þótti vottur sannrar guð-
hræðslu, að vera niðurlútur, tárast opt
og kvarta sáran um þessa heims hje-
góma, og hafa það jafnan á vörum, að
þetta líf væri ekki annað en tára- og
eymdadalur, o. s. frv. Þessi misskilda
trúarvandlæting, hafði í för með sjer
hræsni og uppgerðar guðhræðslu, því að
óhlutvandir menn sáu brátt, að þeim var
flestum framinn vis, er ljetust vera guð-
hræddir; þessir menn komust til upp-
hefðar og embætta, en hinir voru settir
hjá, er eigi gátu fengið af sjer, að bera
guðhræðsluna utan á sjer og sem til sýn-
is með ýmsu undarlegu og óeðlilegu at-
hæfi og háttalagi". Nokkru eptir þetta
var Struensee uppi, sem komst til æðstu
valda í Danmörku og gjörði stórmikið
gott og gagnlegt, en hann fór hreint og
beint að, og innleiddi þetta, hvað sem
hver sagði. En þetta líkaði ekki höfð-
ingjum Dana, heldur gjörðu samsæri
móti Struensee, ljetu dæma hann til dauða
og hálshöggva, en síðan setja á steglur
og hjól.
Um aldamótin var P. A. Heiberg uppi
og sagði höfðingjum Dana til syndanna,
en þetta hreinlyndi gátu þeir eigi þol-
að, heldur lögleiddu þá hjá sjer hin o-
frjálslyndustu prentlög og ráku hann
síðan úr landi, og misstu með því af-
bragðsmann, sem elskaði þjóð sína meir
en nokkur landa hans um það leyti.
Moltke var í æsku hjá Dönum, en hon-
um leiddist hræsnin og tepruskapurinn
við dönsku hirðina og fór sjálfkrafa af
landi burt; hjá Þjóðverjum fjekk haun
að nota sina krafta, og er nú meiri hers-
: höfðingi en nokkur annar í fieimi.
Þegar vjer nú lítum á þetta og sjá-
um, hvernig höfðingjar Dana hafa farið
með sína mestu og bestu menn, þá get-
ur hver maður gjört sjer í hugarlund,
hverjar afleiðingarnar hafa orðið. Enda
er það sannast að segja, að Dönum hef-
ur jafnt og þjett farið hnignandi í marg-
ar aldir og það stórkostlega. Það get-
ur engin þjóð þolað það, að höfðingjar
hennar ofsæki bestu og hreinlyndustu
syi\i hennar á allar lundir, setji þá í
dýflissu, hálshöggvi þá eða reki úr landi.
Það eru ekki svo margir ágætismenn,
sem fámennar þjóðir framleiða, að þær
geti látið slikt viðgangast, án þess að
líða af því stórkostlegt og voðalegt tjón.
ímyndum oss, að Danir hefðu haft gæfu
til að halda Griffenfeld við stjórn sína,
eða farið að ráðum Heibergs, eða getað
haft Moltke sem sinn mann. Mundi þá
ekki margt vera öðru vísi nú, en orðið
er ? En höfðingjar Dana hafa ekki þolað
hreinlyndið og því hefur farið svo, að
nú lítur nærri því fit fyrir að danská
ríkið muni líða undir lok.
Eriðrik VI. Danakonungur var mjög
heimskur maður, og undir einvaldsstjórn
hans fór Dönum ákaflega hnignandi, og
þó er það nærri óguðlegt, hvað höfðingj-
ar Dana gátu hræsnað fyrir honum og
smjaðrað hann. Árið 1807 missti hann
flotann fyrir glópsku sína, 1814 missti
Friðrik Noreg og skömmu siðar varð
ríkið gjaldþrota, en þó hafa menn ein-
mitt frá þessum tíma óhæfilegt oflof um
hann frá helstu vísindamönnum Dana.
Það má gefa smekk af slíku lofi í for-
mála fyrir út.gáfu af Gulaþingslögum
Magnfisar lagabætis 1817. Fyrst skrökva
þeir upp á konung öllum mögulegum og
ómögulegum dyggðum og afreksverkum,
en bæta svo við: „Þessum ódauðlegu
velgjörningum Yðar Hátignar við ríkið,
eigum vjer að þakka vora sælu, vor ölt-
uru, vora arna, vort föðurland, svo að
Þjer verðskuldið af öllum að nefnast fað-
ir fósturjarðarinnar. Þetta nafn ber Yð-
ar Hátign með þeirri gæsku og náð,- að
Þjer veitið jafnvel hinum lítilmótlegastá
þegni aðgang til Yðar Hátignar og ekki
látið neinn harmandi útganga frá Yðar
milda og rósemdarfulla augliti, með því,
að Þjer með ráðum og dáð bænheyrið
óskir allra og lifið með þegnunum eins
og faðir með börnum sínum, jafn öll-