Þjóðólfur - 16.11.1888, Side 1

Kemur út á t'östudags-
morgna. Yerö árg. (60
arka) 4 kr. (erlindis 5 kr.).
Borgist fyrir 15. júlí.
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsögn skrifleg, bund-
in viö áramöt, ógild nema
komi til útgefanda fyr-
ir 1. október.
XL. árg.
Reyk,jayík fostndaginn 16. nór. 1888.
Nr. 53.
Helga- Postilla,
lieft 3ki\; í velsku handi g’yltu 4 kr.;
í alskinni, g'ylt, 4 kr. 50 au. og- 5 kr.
Bókverzl. Sigf. Eymundssonar. 514
Blaðamennska,
-VVA/V-4/V-AÍV
Engin staða er eins ábyrgðarmikil, eins
og ritstjórn blaða, hvar sem er. Blöðin
eru eins konar túlkar þjóðarinnar og jafn-
framt andlegir leiðtogar hennar, en fyr-
ir því er ekkert eins afarnauðsynlegt fyr-
ir þjóðina, eins og að hafa blöð, sem eru
alveg óháð og geta afdráttarlaust fram-
fylgt fastri stefnu með einlægri og ein-
beittri sannfæringu. Fyrir því er það,
að það er eigi nærri því eins skaðlegt,
að hafa hrein og bein apturhaldsblöð,
eins og þau blöð, sem einlægt slá úr og
í, ýmist fylgja þessari stefnu eða hinni,
ýmist halda fram máli þjóðarinnar eða
bregðast þjóðinni, eða eins og menn
segja, bera kápuna á báðum öxlum. Þetta
getur komið af mörgum ástæðum, fyrst
og fremst af því, að ritstjórinn er svo
innrættur, að hann getur eigi verið
stefnufastur, en stundum kemur það af
því, að menn kunna eigi að sjá sjer far-
borða og steypa sjer í óbotuandi skuld-
ir. Það er í þessu, sem svo mörgu öðru:
„Lantakan er fyrsta rimin í misgerða-
blað, því að þá fær það mikinn kaup-
endafjölda. Hjer á landi er það heldur
mein, að menn geta eigi haft samtök
um að styðja það blað af alefli, sem menn
eru sannfærðir um, að er einbeitt og
stefnufast. En slíkt kemur með tíman-
um. Það er með þetta, eins og margt
annað, sem er í barndómi hjá oss; það
fer smátt og smátt batnandi.
Reykjavík, 16. nóv. 1888.
Fræðslusjóður fátækra unglinga í
Reykjavík. 13. þ. m. boðaði alþingis-
maður Jón Ólafsson til almenns borgara-
fundar hjer í bænum, til að ræða um að
gera eitthvað annað til nytsemdar og
gagns í minningu um 25 ára ríkis-
stjórnarafmæli konungsins heldur en
að uppljóma bæinn með kertaljósum, eins
og bæjarstjórnin hafði samþykkt. Fund-
urinn var haldinn í Good-Templarhúsinu
og var efalaust hinn fjölsóttasti fundur,
sem haldinn hefur verið um langan tíma
hjer í bænum, alveg húsfyllir, svo marg-
ir, sem staðið gátu inn í húsinu, líklega
nálægt 500 manns, mest úr flokki sjó-
manna og iðnaðarmanna, bæði karlar og
konur, en margir urðu frá að hverfa sakir
rúmleysis.
Jón Ólafssnn, setti fundinn og mælti á liessa
leið:
stiganum“. Lánin og skuldirnar gera
menn háða, og ef menn eru háðir þeim,
sem berjast á móti áhugamálum þjóðar-
innar, þá hlýtur slíkt að koma fram í
blaðinu í hálfvelgju. Ef blöðin þora eigi
að mæla á móti, þá reyna þau að þegja
málefnið í hel, koma með uppástungur
til að spilla samlyndi og samtökum manna,
leiða menn á glapstigu og veita þeim á-
rásir, sem þjoðinni fylgja með mestri ein-
lægni. Þessi tvöfeldni er lítt þolandi.
Slíkt a sjer ekki stað í fitlöndum, þar
sem biaðamennska er komin á hátt stig.
Fyrst og fremst geta stefnulaus blöð eigi
þrifist þar, því að almenningur þolir eigi
að blaðið beri kápuna á báðum öxlum,
og svo er enn fremur það, að blöðin
hljota að hafa miklar tekjur, ef menn
finna., að biaðið er stefnufast og einlægt
Að jeg hefi kvatt til þessa fundar, er eptir á-
skorun ýmsra málsmetandi manna aí ýmsum stjett-
um. Tilefnið er öllum kunnugt. Bæjarstjórnin
hefur ákveðið, að minnast 25 ára ríkisafmælís h.
hát. konungs vors með tólgarkerta-uppljómun í bæn-
um. Þetta hefir vakið talsverða óánægju meðal
alls þorra bæjarmanna, eins og aðsóknin að þess-
um fundi sýnir. Jeg veit, að mínum heiðruðu sam-
bæjarfulltrúum gengur gott eitt til með sína ráð-
stöfnn, en engu að síður álít jeg hana óheppileg-
an hjegóma. Og jeg get ekki aunað enveriðsam-
dóma öðrum um það, að ]>að væri æskilegt, að ]>eim
sem ekki vilja fylgja áskorun meiri hluta bæjar-
stjórnarinnar nm upplýsinguna eða uppljómunina,
gæfist kostr á, að sýna í verki, að þeim gengi
annað göfugra til en níska eða smásálarskapur.
Hefði Reykjavík verið efnaður bær, þá hefði síð-
ur verið tiltökumál, þótr hún hefði tekið þetta fyr"
ir. ... En Reykjavík er stórskuldug. að minnsta
kosti í 60—80 000 kr. sknldasúpu. Reykjavík er
svo fátæk, að meiri hluti bæjarstjórnarinnar álítur
sig til neyddan, að synja árlega fjölda fátækra
barna um uppfræðingu, svo fátækra, að engum
dettur í hug, að bera það fyrir, að umsækjendurn-
ir sé ekki styrks þurfar fyrir fátæktar sakir. Hjer
í bænum gengur ekki þriðjungur þeirra þarna, sem
eru á skóla-aldri, í barnaskólann, og frá bæjar-
stjórnarinnar liálfu er ekkert eptirlit með fræðslu
állra hinna.
Hverjura er nú gagn eða einu sinni varanlegt
gaman eða ánœgja í því, þótt brennt verði upp
nokkur hundruð króna virði í kertum 15. þ. m.?
Ekki konunginum. Hann sjer það ekki, og frjett-
ir það ef til vill ekki. Og þótt hann frjetti það,
þá mundi honum þykja það lítill sómi eða ánægja.
Ekki bæjarbúum, engum nema i hæsta lagi stund-
argaman fyrir krakka svo litla atund.
Jeg skal ekki mála „skrattann á vegginn“ og
spá eldsvoða eða öðrum slysum; það er vonandi, að
hamingjan forði öllu slíku. En hættulaust er gling-
ur þetta ekki. Hjer eru tóm timburhús, einlypt á
hæð flest og ef kveikt er i gluggum, verða menn
að taka tjöldin frá, svo ekki sje eldsvoðahætt, og
sitja svo fyrir berum gluggum.
Og hvað kostar þetta?
Ef það á ekki að vera hrein ómynd, ef vera skulu
tvær, þrjár ljósaraðir í glugga, litbrigði nokkur á
o. s. frv., þá er óhætt að segja, þótt reiknað sje
eptir ódýrasta kertaverðinu hjer, að með öllum út-
búnaði kostar það 1 kr. 25 a. til 1 kr. 50 a. að
uppljóma meðal-glugga.........
Þjer vitið nú vel, hver um sig, hvað marga
glngga þjer hafið, og þjer getið ætlast á, hvað yð-
ur mundi kosta að upplýsa þá. Viljið þjer nú ekki
verja svo sem svarar þeirri sömu apphæð til ann-
arar upplýsingar þarfari og ánœgjulegri.
Það er sagt um það fje, sem illa þykir varið,
að því sje „kastað í sjóinn“. En er nokkuð betra
að brenna fje sittt upp? Hvort þjer brennið upp
kertum fyrir 5 krónur eða þjer takið einn 6 kr.
seðil og brennið hann upp, það er hið sama........
Ánægjan er úti, þegar ljósið er slokknað. Það
er engin ánægjuleg endurminning, sem eptir verð-
ur. Það er ekkert lijarta til, sem árnar okkur
blessunar síðar meir fyrir þet.ta.
En et við nú hver um sig verðum sömu upphæð
til þess, að mynda styrktarsjóð til uppfræðingar fá-
tækum börnum hjer í Reykjavík. Væri það ekki
gagnlegra, ánægjuríkara og sómasamlegra ?
Ég býst við menn segi, það sé ekki til neins
að tala nm samskot, menn sje svo fátækir. Ef
við höfum ráð á að brenna upp nokkrum krónum,
þá getum við eins vel sparað brcnnuna, en varið
jafnmikln til þessa. Höfðingjarnir vilja ekki verða
með, segja menn, og þá dregur svo litið um okkur
smælingjana, Jeg veit ekki; jeg er nti viss um,
að margir þeirra verða með; annað er engin á-
stæða til að fetla; þeir geta það, þótt þeir kveiki.
Og þó að þeir yrðu ekki með, þá getum vjer
smælingjarnir mikið. „Vjer mörgu, vér smáu vjer
vinnum þetta verk" segir skáldið Björnstjerne
Björnsson. Má jeg minna yður á þetta hús, sem
vjer komum nú hjer saman í. Jeg hef ásamt
öðrum átt einna helstan þátt i að fá þvi komið