Þjóðólfur - 05.04.1889, Page 2

58
endar svo ræðu sína, að það kveðst bú-
ast við, „að nefndin hefði sem mestar
gætur á því, að gjaldþegnunum yrði ekki
íþyngt um of með háu sýslusjóðsgjaldi“
(Stj.tíð. 1888, B, 121). Þegar þetta kom
út, sáum vjer, að ekki mátti svo búið
standa, og því kemur nú til sögunnar
3. Þjóðúlfur og yfirvöldin.
Það var eigi i fyrsta skipti, sem amts-
ráðið hafði veitt sýslunefndunum í Múla-
sýslunum áminningar fyrir að veita Eyða-
skólanum ríflegan styrk. Árið 1884 fengu
sýslunefndirnar báðar áminningu. Hjelt
amtsráðið „að komast mætti af með minna"
og brýndi það fyrir nefndunum að „gjald-
þegnum eigi verði íþyngtumof11 (Stj.tið-
1884, B, 160). Gjaldið var þá enu þess-
ir óttalegu 20 aurar á hvert lausfjárhdr.
Árið 1886 fær sýslunefndin í Suður-Múla-
sýslu áminningu (Stj.tíð. 1886, B, 121).
Þegar amtsráðið fór nú enn af stað í 3.
skiptið síðastl. vor, þá virðist mælirinn
fullur, og þar sem það við hafði orð, sem
eigi voru viðunandi, þá varð eitthvað að
gjöra. Vjer skrifuðum því grein í Þjóð-
ólfi 5. nóv., afmæli Þjóðólfs, þar sem
amtsráðinu var tekið mjög óstinnt upp
aðgjörðir þess. Vjer sýndum fram á, að
hjer væri mál, sem almenningur í Suð-
ur-Múlasýslu ætti að hafa öll afskipti af.
Ef hann týmdi ekki að leggja fje til
skólans, þá gæti hann kosið aðra í sýslu
nefnd, en ef hann væri fús á að styðja
skólann, þá ætti amtsráðið ekki að berj-
ast móti því.
Þetta mál sýnir enn betur en áður, hversu
amtsráðin eru óhafandi stofnanir. Amts-
ráðið fyrir norðan var nærri búið að
eyðileggja búnaðarskólann á Hólum og
nú hefur það reynt að hnekkja búnað-
aðarskólanum á Eyðum, þrátt fyrir það, j
þótt bæði fulltrúar þjóðarinnar á alþingi j
og fulltrúar hjeraðsins hafi berlega lýst
þvi yfir, að þeir vilja styðja og efla skól-
ann.
Ef vjer eigum nokkurn tima að fá hjer- j
aðafrelsi að nokkru gagni, þá dugir ekki j
að yfirvöldin sjeu að blanda sjer inn í
málefni hjeraðanna, og sjerstaklega er
það eigi þeirra verk, að hnekkja fram-
farastofnunum hjeraðsmanna og hindra, j
að menntun eflist meðal bænda.
Yfir höfuð þykir oss framkoma amts-
ráðsins í búnaðarskólamálinu hafa verið j
mjög óheppileg og sjerstaklega, þegar
það er að tala um, að gjaldþegnum verði j
„íþyngt um ofl'. Menn eru ekki svo fús-
ir á, að greiða fram tillög til almennra
þarfa. að það sje fært, að góðir menn
og mikilsmetnir sjeu að mæla eptir mönn-
um, að greiða af höndum gjöld til efliug-
ar framförum. Sýslusjóðsgjaldinu er ekki
varið til óþarflega hárra launa, heldur
beinlínis til að efla menntun og verkleg-
ar framfarir hjeraðsmanna, og vildum
vjer óska, að hjeraðsmenn legðu sem
mest fram til sliks.
Vjer sögðum áðan: „góðir menn og
mikilsmetnir“, og fylgir því full alvara.
Þeir, sem sitja í amtsráðinu nú, eru mestu
heiðursmenn, en það er með þá eins og
páfana á miðöldunum; því duglegri og
merkilegri, sem þeir voru sem menn,
þess skaðlegri voru þeir fyrir mannfje-
lagið.
Það er ekki mönnunum, heldur stofn-
uninni, sem vjer andmælum. 2 kosnir
menn með einum embættismanni geta
eigi þekkt málefni hjeraðsbúa i öðrum
landsfjórðungum til hlítar.
Það er ekki að ófyrirsynju, að Aust-
firðingar una ekki yfirráðum amtsráðs-
ins fyrir norðan og vilja fá fjórðungsráð.
Það er brýn nauðsyn til þess fyrir lög-
gjafarvaldið að taka þetta mál til alvar-
legrar íhugunar og ráða þvi til lykta á
þann hátt, sem best gegnir, t. d. með
því, að koma á fjórðungsráðum, eins og
Þingvallafundurinn vildi, sem fæst með
því, að auka fulltrúatölu amtsráðanna og
skipta amtsráðinu fyrir norðan.
Vjer vonumst til þess, að menn haldi
þessu máli fast fram og „gugni ekki fyr
en í fulla hnefaua“, eins og annar full-
trúinn úr Suður-Múlasýslu komst að orði
i þessu máli á Þingvallafundinum.
Amtsráðið fyrir norðan er óhafandi
stofnun. Þjóðólfur skrifaði svo hart um
framkomu amtsráðsins í Eyðaskólamálinu,
að landshöfðingi skipaði amtmanni að
fara í mál — fyrir peninga landsmanna.
Það hefði vist verið betra fyrir amtm.,
að benda landshöfðingjanum á, að „íþyngja
mönnum eigi um of“ með óþörfum mála-
ferlum; það getur þó komið til að kosta
nokkuð, ef úr því verður hæstarjettar-
mál og amtmaður tapar. En málefnið
hefur gott af því, mönnum verður enn
hughaldnara búnaðarskólamálið, og þetta
mál festir mönnum enn betur i minni,
hversu amtsráðið fyrir norðan er óheppi-
leg stofnun.
Útlendingar í Norvegi,
í Svíaríki hafa útlendingar eigi rjett
til að eiga fasteignir, og nýlega hafa
Norðm. sett lik lög hjá sjer 21. apr. 1888.
Lög þessi eru um rjettindi innborinna
manna og hverjir geti orðið þessara
rjettinda aðnjótandi. I 9. grein laganna
er ákveðið, að engir aðrir en norskir og
sænskir ríkisborgarar geti framvegis
eignast fasteignir í Norvegi eða fengið
leiguliðarjettindi yfir jarðeign, nema því
að eins að konungur leyfi slikt. Enn
fremur er ákveðið að, ef sænskir ríkis-
borgarar eigi fasteignir eða hafa leigu-
rjettindi, verði þeir annaðhvort að búa í
Noregi eða hafa umboðsmann, þar sem
eignin er, sem stefna má o. s. frv. fyrir
þeirra hönd.
Landbúnaðarnefndin frá 1876 vildi
gjöra það að aðalreglu, að útlendingar
gætu eigi án sjerstaks leyfis eignast
fasteignir á Islandi. Þessu svaraði stjórn-
in þannig, að grundvallarregla þessi
kæmi „eigi að eins i bága við skilning
manna nú á tímum á sambandi milli
þjóða innbyrðis, heldur einnig við þær
reglur, sem ávallt hefur verið farið ept-
ir allt til þessa bæði í íslenskum og
dönskum lögum“ (Alþ.tíð. 1879 I. bls. 53).
Lögin í Noregi benda á, að skiln-
ingur manna nú á tímum sje enn þá sá,
að landsins börn eigi að meta meir en
útlendinga.
Herra ritstjóri!
Mig iangar til að biðja yður að ljá líu-
um þessum rúm i blaði yðar, sem vörn
móti ritgjörðum þeirra herra „8“ í Þjóð-
ólfi og lierra Þ. Egilssonar í ísafold. Það
er óþarfi, að taka greinar þessar lið fyr-
ir lið, það er nóg, að mótmæla skýring-
um þeirra á fiskisaraþykktinni frá ll.jan.
1888, þær stríða á móti beinum orðum
samþykktarinnar, og getur liver sjeð það,
sem vill lesa liana með opin augun. Við-
víkjandi Jóni Þóroddssyni læt jeg mjer
nægja, að vísa á eptirfylgjandi brjefkafia
um þetta mál frá merkum manniáVatns-
leysuströnd: „Mig furðar iireint, livaða ó-
sannindi eru i báðum þessum greinum,
sem Þ. Egilsson hefur skrifað sig undir,
t. d. þar sem liann segir. að vottorð þau,
er Jón Þóroddsson sýndi, væru nokkuð ó-
ljós. Þetta er ekki rjett, því vottorðin
tóku skýlaust fram, að Jón hefði þennan
saina dag, nefnilega 31.' inars, lagt net
sín á friðhelgan stað, cnda var ekki um
aðra netatrossu að ræða, því Jón lagði
engin þorskanet i sjó á þeim vetri önnur
en þau, sem upp voru tekin. — — Það