Þjóðólfur - 03.05.1889, Blaðsíða 2

78
spilla fyrir, að búsetulögia fengju fram-
gang, enda þess eigi mjög langt að biða,
að þeir kaupmenn hveríi úr sögunni og
verslanir þeirra gangi til annara, sem þá
yrðu hjer búsettir.
II. Afnáni vistarskyldunnar. Oss
þótti blessaður „Sveitarviljinn" vera helst
til framgjarn í verslunarmálinu, en það
er skiljanlegt, því að menn eru búnir að
hugsa það mál rækilega og vilja nú eng-
an frest á því hafa lengur. Aptur á móti
er „Sveitarvilji“ nokkuð þungur í taum-
inn í vistarskyldumálinu, og er það einn-
ig eðlilegt, því að það mál hefuir verið
lítið rætt fyrirfarandi, en íslendingum
er svo farið, að þeir eru ijarska seinir
til að taka allri nýbreytni. En það er
varla ástæða til að vera að efa sig í
þessu máli. Útlendar þjóðir eru búnar
að fá næga reynslu, svo að oss er óhætt
að þora út í ána, þó þokan hylji bakk-
ann hinumegin fyrir sumum. Danir af-
tóku vistarskylduna hjá sjer 1854, en á
síðustu 25 árum hefur vinnumagnið auk-
ist svo í landinu, að hverjar 70 þúsund-
ir manna af Dönum hafa ræktað út 60
þúsund vallardagsláttur, og það er sama
eins og vjer hefðum ræktað út hjá oss
á sama tíma 8 vallardagsláttur fyrir hvern
verkfæran mann. Meðan landið liggur í
órækt, húsin eru flutt nær alsmíðuð frá
útlöndum, vantar eigi atvinnu í landinu
og vinnan mun bjóðast nóg, þegar menn
eru eigi fjötraðir í vistum. Oss finnst
það óþarfa tortryggni gagnvart mönn-
um, þótt verkmenn sje, að ætla, að menn
myndu leggjast í flakk, enda er eigilít-
ið í húfi fyrir slíkum mönnum; ef þeir
koma einhvers staðar, þar sem greiða-
sala er, og þeir eigi geta borgað fyrir
sig, eða útlit fyrir, að þeir geti slíkt eigi, þá
eru það svik, að hafa út næturgreiðann,
og það eru einstöku sinnum straffaðir
menn i Danmörku fyrir slíkt. Enn frem-
ur eiga þeir á hættu, að verða reknir á
sína sveit og settir þar nauðugir viljug-
ir í vist. Greiðasala er nú óðum að kom-
ast á. Meðfram þjóðbrautum er víðast
hvar farið að selja greiða og menn eru
óðum að auglýsa greiðasölu. Dað verða
auðvitað einstöku þrákjálkar, sem vilja
heldur missa lífið, en gjöra sjer þá „ó-
virðingu“, að fleygja eigi eigum sínum
út í gesti og gangandi, sem honum eru
ekkert vandabundnir, en ef lögin eiga
að miðast við slika menn, þá er eins gott
að sleppa öllum framfárahug.
„Sveitarvilji" segist vera hræddur um
kvennfólkið, en gáum að, hvernig hann
talar, er hann segir, að þær geti að vetr-
inum ekkert unnið, sem neitt gefi af
sjer. Er þetta ekki óheyrilegt? Kvenn-
menn vinna hjer á landi, eins og svart-
ar ambáttir hjá Tyrkjanum, svo að það
er ekki úr háum söðli að detta og vjer
erum sannfærðir um, að kjör kvenna batna
en versna ekki. Þegar vistfrelsið kem-
ur, þá fara þær að sjá, að þær þurfa að
hafa samheldni og það getur komið sá
tími, að það verði metið eitthvað, sauma-
skapur og þjónusta o. s. frv. og lausa-
mennirnir verði fegnir að borga hálfs-
mánaðarkaup sitt fyrir þjónustu. Kvenn-
menn fara og að taka að sjer ýmisleg
störf, sem þær geta vel af hendi leyst,
og það verður eun fremur farið að gjöra
mismun á því, hvernig verkið er af hendi
leyst.
III. Tollarnlv. Landssjóður þarf mik-
inn tekjuauka; þess vegna er rjett að
hækka vínfanga- og tóbakstollinn, en
það segir lítið í þarfir landssjóðs og því
má til að leggja toll á fleira; er rjettast
að láta það lenda á aðfluttum óhófs- og
munaðarvörum, þar á meðal á kaffinu.
Slíkt er óhjákvæmilegt, en ekki mun það
vera tiltækilegt, að fara fram á „50—
75 aura“ toll á pundi, þótt ekki sje nema
litið á það eitt, að það mundi mæta svo
mikilli mótstöðu, að enginn kaffitollur
kæmist á.
Yjer höfum nú gjört vorar athuga-
semdir við greinarnar frá „Sveitarvilja“.
Það var einkar gott. að hann kom fram
með skoðanir sínar í stuttum og kjarn-
orðum greinum, skrifuðum með fjöri og
hreinskilni.
Enn um búsctu fastakaupmanna o. 11.
Frá merkura manni höfum vjer meðtekið eptir-
fylgjandi grein:
Greinin í Þjóðólfi, XLI., 3. nr., fyrir 18. jan. þ.
á. þarf skýringar við.
Þrjú frumvörp líks efnis voru lögð fyrir alþing
1877, eitt um „rjettindi hjerlendra kaupmanna“,
annað um „lausaverslun húsettra kaupmanna á ís-
landi“ og hið þriðja um „búsetu fastakaupmanna á
íslandi“. Öll frumvörpin voru afhent sömu nefnd,
og kom hún fram með tvö frumvörp, annað um
„rjqttindi hjerlendra kaupmanna11, hitt um „búsetu
fastalcaupmanna á íslandi“. Fyrra frumvarpið sam-
þykkti þingið í heild sinni, og mælir það svo fyrir
í fyrstu grein:
„Heimilt skal öllum hjerlendum kaupfjelögum
og kaupmönnum þeim, er búsettir eru á landi
hjer, en öðrum eigi, að versla á sjó í sex vikur
á sama stað, hvar helst er þeir vilja við strend-
ur landsins, þá er þeir í einhverju löggiltu kaup-
túni fullnægt hafa ákvæðum laganna um sigling-
ar, tollgreiðslu og sóttvarnir'1 (sbr. alþ.tíð. 1877,
II., bls. 138).
Bins og allir sjá, stefndu lög þessi að því, að
{ hlynna að hjerlendum og hjer búsettum kaupmönn-
um. í nefndinni var Tr. Gnnnarsson formaður, og
greiddi atkvæði með lögunum. En þessum lögum
hafnaði stjórnin.
Hitt frumvarpið um „búsetu fastakaupmanna á
íslandi“ fjekk ekki eins góðan hyr á þinginu; þó
var það ekki Þórarinn Böðvarsson, sem Tryggvi
eptir orðum „Þjóðólfs“, „fjekk til að gjöra ljósa
skoðun“ sína um málið, heldur var það Jón Sig-
urðsson á Gautlöndum, sem þá var varaforseti neðri
| deildar.
Það má máske bæta því við, að 1879 var á al-
þingi gjörð ný tilraun til þess, að hlynna að inn-
lendri verslun, en frumvarp þess efnis (alþ.tið. 1879,
( I., bls. 241) komst ekki lengra, en að annari um-
ræðu í efri deild (alþ.tið. 1879, II., bls. 988).
Strokkur, hverinn nafnkunni, tjelagi
j Geysis og fóstbróðir, var grálega leik-
inn í fyrra sumar. Eins og mörgum er
kunnugt, gýs hann eigi nema „borið sje
ofan í hann“. Margir ókunnugir hugsa
að best sje að bera sem mest í hann, þá
muni skemst að bíða eptir gosinu og
það verða störkostlegast, Og að einu gildi,
hverju rótað sje í hann; en þessu er
eigi þannig farið; best er að bera í hann
þunna grasrótarhnausa og eigi fleiri en
20, og kasta þeim í hann öllum í einu.
Venjulega er þessa gætt, þvi að eigandi
hveranna, Sigurður Pálsson bóndi að
Laug (lyr í Haukadal) sjer um það all-
optast, en þegar ferðamenn dvelja við
hverina daga og nætur, þá brestur að
vonum umsjónina og fara þá litlar sög-
ur af, þó að Strokk kuuni að vera mis-
boðið, nema það sje gjört svo stórlega,
að hann segi sjálfur eptir, eins og nú
siðast. Það var á túnaslætti í fyrra sum-
ar, að nokkrir ungir menn úr Reykja-
vík sóttu Strokk heim og vorueina nótt
við hann ásamt 1 2 Englendingum með
j íslenskum fylgdarmönnum. Strokkur
hafði eigi viljað gjósa daginn áður, þó
að ofan í hann væri borið, hefur ferða-
j mönnum líklega farið að leiðast biðin og
ætlað sjer að flýta fyrir gosinu með því,
að 'oera meira í hann; svo mikið er víst,
i að um nóttina báru þeir óspart í hann
og heyrst hefur eptir þeim, að þeir hafi
borið í hann meir en 100 hnausa. Svo
fóru þeir, náttiirlega án þess að sja hann
gjósa. Svo leið og beið; margir komu
og vildu sjá Strokk gjósa, en þess var
enginn kostur; hann var barmafullur af
moldarleðju; áður var meir en mannhæð
niður að vatni; það var auðsjeð, að hann
var að reyna að koma þessum ófögnuði
upp úr sjer, en hafði eigi orku til þess.