Þjóðólfur - 28.03.1890, Blaðsíða 1

Kemur 4t 4 föstudög- ~T X /‘N T>. T T""^ T T T>
iH~“ PJOÐOLFUR.
Uppsögn skrifieg, bundin
við áramót, ögild nema
komi til útgefanda fyrir 1.
oktöber.
Reykjayík, föstudaginn 28. mars 1890.
Nr. 15.
XLII. árg,
Bankamálið.
Vjer höfum fengið fyrirspurnir frá ýms-
um mönnum hjer á landi um það, hvort
ekki væri neitt vit í því, sem herra Ei-
rikur Magnússon M. A. hefur ritað um
bankamálið síðan í fyrra. Er þessu fljót-
svarað þannig, að það er ekki hinn
minnsti snefill af viti í ritgjörðum hans.
Oss þykir leiðinlegt að þurfa að segja
þetta um E. M., því að hann er mikils-
verður maður í mörgu, þótt hann skilji
ekkert í bankamálinu, og oss hefur ekki
þótt nein ástæða til að fara að deila við
F- M. um vitleysur hans; bankamálið var
rætt svo nákvæmlega á síðasta þingi, að
hverjum manni, sem hefur rænu í sjer
til að lesa alþingistíðindin, var auðgefið
að fá ljósa hugmynd um málið af um-
ræðunum. Yjer hugðum, að E. M. mundi
sansa sig, þegar hann læsi þau, og svo
ffiundi uppþot hans hjaðna niður, eins
og mörg önnur lík vitleysa, og svo væri
þetta mál gleymt.
Yonir vorar hafa brugðist. E. M. hef-
ur lesið þingtiðindin, en í stað þess að
bæta ráð sitt, hefur hann orðið „forhert-
ur“, og það svo, að hann niðir alþing
og bestu menn þjóðarinnar í ákafa.
Eins og kunnugt er, stendur sú deild
af landssjóðnum, sem er hjer á landi,
jarðabókarsjóðurinn, í viðskiptasambandi
við ríkisfjehirsluna í Kaupmannahöfn, og
geta þær átt til góða eða skuldað hvor
annari; þetta hefur farið eptir atvikum og
verið komið undir tekjum iandssjóðs. Árið
1881 var jarðabókarsjóður þannig skuld-
ugur rikissjóði um nálægt hálft annað
hundrað þusund króna og voru þó ekki
seðlarnir komnir þá. Einmitt um sama
leyti, sem seðlarnir komu í gang, byrj-
aði mesta harðærið 0g hinn stórkostlegi
tekjuhalli landssjóðs. Tekjuhallinn árin
1886—1888 var liðug 1/4 milj. kr.
Það liggur nú í augum uppi, að ein-
hvers staðar frá varð að taba þetta, sem
vantaði á að tekjurnar hrykbju fyrir út-
gjöldunum. Nú vildi jafnframt svo til,
að af tekjum landssjóðs fjell mest vín-
fangatollurinn. Árin 1886—1888 var
hann þannig nálega J/4 miljón krónum
minni en árin 1882—1884. En einmitt
þessi toliur hefur af tekjunum mest verið
greiddur í ríkissjóðinn, og var það þá
eðlilegt, að landssjóður kæmist í skuld
við ríkissjóð, þegar „innleggið“ minnkaði
svo stórkostlega, alveg á sama hátt eins
og bóndi kemst í sbuld við kaupmann,
þegar hann leggur lítið inn, en tekur út
hjá honum eins og áður.
E. M. hefur sagt, að póstávísanirnar
og seðlarnir hefðu þau áhrif, að skuld
landssjóðs við ríbissjóð hlyti að vaxa
stórkostlega á ári hverju, því að maður
gæti farið með sömu seðlana, hvað eptir
annað á pósthúsið og keypt fyrir þá póst-
ávísanir; ef einhver færi með 1000 kr. í
seðlum þúsund sinnum á pósthúsið, þá
kæmist landssjóður í miljón króna skuld
við ríkissjóð. Mikið satt, en alveg það
sama má gjöra með 1000 krónum í gulli,
ef einhver færi með þær þúsund sinn-
um á pósthúsið og keypti fyrir þær í
hvert skipti póstávísanir, þá kæmist lands-
sjóður í miljón króna skuld við ríkissjóð.
Hvað mikil hænuhöfuð, sem menn eru í
reikningi, þá geta menn skilið, að gullið
og seðlarnir eru að þessu leyti alveg
jafnir; en nú ber þess að gæta, að seðl-
arnir og gullið er lagt af pósthilsinu inn
í landssjóð og þá kemur aðalatriðið, sem
E. M. hefur flaskað svo hroðalega á:
gullið er gull, segir hann, en seðlarnir
eru einskisvirði fyrir landssjóð. Hann
reynir afarmikið til þess, að sanna hring-
rás peninganna með póstávísunum, en
slikt þekkja allir menn og gildir það
jafnt, hvort sem peningarnir eru gull eða
seðlar.
Hitt, að seðlarnir sjeu verðlausir, þeg-
ar þeir koma í landssjóð, finnstE. M. að
hann ekki þurfi að sanna, en í því er
einmitt glappaskot hans fólgið, því að
seðlarnir hafa sama gildi fyrir landssjóð,
einsoggull; hann greiðir embættismönn-
um launin í seðlum og yfirhöfuð öll
gjöld sín innanlands, og þessi gjöld eru
ekki lítil. Síðasta fjárhagstímabil var
greitt úr jarðabókarsjóði hátt upp ímil-
jón króna í innanlandsþarfir landsins, og
sjest af þessu, að hringrás peningannaí
jarðabókarsjóð og úr honum jafnast við
hringrás peninganna með póstávísunum.
Þess skal að eins getið, að svo fram-
arlega sem landssjóður ekki þarfaðnota
s eðla þá, sem komnir eru inn fyrir póst-
ávísanir, til innanlandsþarfa, þá liggja
seðlarnir þar, og þeir geta ekki komið
aptur á pósthúsið, fyrri en landssjóður
hefur notað þá sem gull; getur því stund-
um komið fyrir, að landssjóður verði að
hafa meiri peningaforða liggjandi, held-
ur en ef hann fengi að eins danskt gull
fyrir póstávísanirnar. En sá peninga-
forði getur þó aldrei orðið mikið meiri,
en hann þurfti að hafa hvort sem væri.
Yiðskiptaþörfinni hjer á landi geturvarla
orðið fullnægt með minna en 100—200
þús. kr.; í bankanum og sjóðum liggja
tæplega minna en 100 þús. kr. og ætti
því peningaforði landssjóðs í seðlum aldr-
ei að geta orðið meiri en 2—300 þús. kr.
Eins og vjer höfum áður sagt, kom
skuldin við rikissjóð af hinum stórkost-
lega tebjuhalla landssjóðs. Árið sem
leið hafa tekjurnar aukist dálitið, eink-
um vínfangatollurinn, en við þetta hefur
skuldin við rikissjóð líka lækkað um 75
þús. kr., og er þetta svo áþreifanleg
s önnun fyrir, að spár E. M. eru tóm vit-
leysa, að hann ætti að geta sansað sig
úr þessu. Hann hlýtur nú að sjá úr
þessu, að seðlarnir eru ekki verðlausir
fyrir landssjóð, en ef hann sjer það, þá
vonumst vjer til, að hann sje svo góður
drengur, að hann biðji alþing og þá
menn af þjóðinni, sem hann hefur svi-
virt fyrir vitleysu sína, opinberlega fyrir-
gefningar.
Áð endingu viljum vjer taka upp það,
sem sagt hefur verið:
Hringrás peninga hjeðan af landi til út-
landa getur verið álveg hin sama,hvort sem
eru seðlar eða gull.
Seðlarnir hafa sama gildifyrir landssjöð
sem gull til innanlandsþarfa (á þessu hefur
E. M. flaskað).
Þessar þarfir eru á ári um 1/2 miljón
kr. ag getur enginn seðiU, sem lagður hef-
ur verið í landssjöð Jyrir póstávísun verið
notaður aptur til póstávísunar fyrri en
landssjóður hefur notað hann sem gull.
Afleiðingin af innleiðslu seðlanna getur
einungis verið sú, að landssjóður þarf, ef
vi ðskiptaþörfin er lítil í landinu, að hafa
stærri peningaforða, en ef hann hefðipen-
ingaforðann í gidlpeningum annars lands.