Þjóðólfur - 23.05.1890, Side 1

Kemur út á föstudög-
Um — Yerð árg. (60 arka)
4 kr. Erlendis 5 kr. —
Borgist fyrir 15. júll.
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsogn skrifleg, bundin
við áramðt, ógild nema
komi til útgefanda fyrir 1.
október.
XLII. árg.
Reykjavík, föstudaginn 23. maí 1890.
Nr. 25.
Þjóðólfur
fæst frá næstu júlíbyrjun til ársloka fyrir 2 kr.
og fá þeir, sem þá gjörast kaupendur:
dkeypis og kostnaðarlaust sent:
Spgusafn íijóðólfs 1889 og
Sogusafn Pjoðólfs 1890,
Þegar það er allt út komið. í sögusafninu 1889,
sem er um 200 bls., eru 14 sögur, og í sögusafn-
lnu Þetta ár, sem verður um 200 bls., verða milli
10 og 20 sögur. Þannig get.a menn fengið
ókeypis um 400 bls.
með 20—30 sögum.
Menn gefi sig fram sem fyrst til fltgefandans.
Um pólitík nútímans
eptir
Sigurd Briem.
i’yrirlestur haldinn í slúdentaQelaginu 19. apríl 1890.
(Niðurl.). Það er nú svo sem aoðskilið, að
111 eð því að leggja svo miklar skyldur á
herðar vinnuveitendum í einu landi, þá
Verða þeir ver á vegi staddir í samkeppni
Vlð önnur lönd, að minnsta kosti i bráð-
ina.
Svissland hefur því þegar fyrir 10 ár-
Uni stungið upp á því, að fleiri lönd skyldu
taka höndum saman og verða samtaka í
Því, að bæta kjör erfiðismanna, og koma
ýmsu því í lag, sem aflaga fer nú. En
það hefur alltaf strandað á Bismark. Hann
heíur aldrei þorað að treysta á samninga
ffiiili landa eða viljað sem minnst byggja
á þeim. Það var t. d. hann, sem varð
arfSrUlC*Ur a ve^ tyrir alþjóðlegum mynt-
* \ 0g flonum var jafnvel lítið gefið
postsambandið framan af. Seinast í
var Svissland komið svo langt á
veg, a hafa fcngl() fl rikja
aí . ”d>, erIlldsrelta a fund þangað,
til þess að ræða „n, „M4(n ” js(*J
verksmiðjar og vinn»fólk, en
eitt vildl eigl vera með. Bismart ,a„(li
það eigi vera til neins; ríkin sviku alla
samninga, þegar þeim sýndist, 0g ilann
þóttist alveg eins með tollverndnn geta
frá skaðlegri samkeppni annara
tanda.
he^U ^aU 'ia^a or^ leikslok, að Bismark
á orðið að sleppa stjórnartaumunum
í °g í staðinn fyrir að öll lönd
Vrópu að Þýskalandi undanskildu sætu
að ráðstefnu á Svisslandi, þá sátu nú, er
síðast frjettist, sendiherrar frá flestum
Evrópuríkjum á fundi í Berlín, til þess að
ræða einmitt þessi sömu mál, sem áttu að
takast til umræðu á Svissfundinum, og
þau voru, sem hjer skal greina:
1. Að takmarka sunnudagavinnu.
2. Að ákveða, hve gömul börn skyldu
vera. þegar fyrst mætti fara að láta
þau vinna í verksmiðjum.
3. Hve lengi lengst mætti láta unglinga
vinna þar.
4. Að banna, að unglingar og kvennfólk
sje haft til vinnu í þeim iðngreinum,
sem skaðlegar eru fyrir heilsuna.
5. Að takmarka eða banna, að unglingar
sjeu látnir vinna um nætur.
6. Hvernig samhljóða lögum um þetta
yrði komið á.
Enn fremur var á fundarboðinu til Berlínar-
fundarins sjerstaklega lögð áhersla á, að
skipa nákvæmlega fyrir um vinnu í nám-
um.
Sviss er líklega hið eina land, sem hef-
ur lög um allt þetta nú þegar, en önnur lönd
hafa þó ýmsar ákvarðanir um sum atriðin.
Það er annars eptirtektavert, hve Sviss-
lendingar hafa gengið langt í þá átt, að
láta ríkið grípa fram í viðskiptalífið, til
þess að hefja þjóðina andlega og líkam-
lega.
Arnljótur mundi þar hitta fyrir hina
dæmalausustu harðstjórn, hann mundi þar
geta fundið dæmi upp á brot á mannrjett-
indum og mannfrelsi meiri og stórkost-
legri en nokkurs staðar annars staðar.
Hann gæti þar fundið einokunarlög, okur-
lög, nákvæmustu reglur um skyldur meist-
ara, sveina og lærisveina, i hinum ýmsu
iðngreinum, hvernig húsabyggingum skal
haga, hve lengi menn mega vinna o. s. frv.,
og þar niundi hann geta fundið svo mikil
útgjöld til menntamála, að þau eru til-
tölulega meiri en helmingi meiri en í nokkru
öðru landi1.
En undarlegt mundi yður þykja, ef far-
ið væri að fræða yður á því, að á Sviss-
landi væri argari harðstjórn, en dæmi
finnast til á vorum tímum. Svisslending-
1) Geffcken: Die Statsaugaben. Tubingen 1888,
bls. 70.
um mundi þykja sá dómur undarlegur,
því öll þessi ákvæði hafa þeir sett hjá
sjer, til þess að vernda mannrjettindin,
og þeir eru sjálfir svo ánægðir með þess-
ar aðgjörðir, að vjer heyrum þaðan aldrei
um neinn ófrið. Vjer heyrum þar aldrei
getið um nein verkföll eða aðrar óspektir
frá verkmönnum, sem bakar öðrum þjóðum
stórkostlegt tjón. Á Englandi hafa verið
svo mikil verkföll meðal verkmanna frá
því í sumar, að á jafnstuttum tima hefur
ekkert stríð kostað það jafnmikið, frá því
Napóleon var í almætti sínu.
Það er því í rauninni ekkert undarlegt
þó ríkin eigi með sjer fund, til þess að
ræða um, hvernig úr þessu yrði bætt. Og
það er víst enginn efi á, að þar af verð-
ur einhver árangur. Times, Lundúna-
blaðið stóra, frá 25. f. m. flytur hraðfregn
frá Berlin um, að nú þegar hafi verið
húið að gjöra íjölda ályktana með sam-
hljóða atkvæðum allra fundarmanna, sem
húist er við að verði undirstaða að lög-
um í þeim ríkjum, sem hafa sent þangað
erindsreka.
Jeg hef sjerstaklega dvalið við þetta
atriði, og þessi þýsku lög, af því það mál
hefur svo mjög „aktuella interesse“. Það
er eitt af dagsins brennandi spursmálum
í útlöndum, og jeg efast ekki um, að sú
alda muni einnig ná hingað. Jeg þarf eigi
að segja, að hún muni ná hingað, því hún
er þegar komin. Lögin um styrktarsjóði
frá þinginu í sumar her þess ljósan vott.
Og jeg er viss um, að fleira muni á eptir
fara. Jeg er viss um að það mál, að
skylda menn til þess, að sjá betur fyrir
sjer, mun verða eitt af þeim málum, sem
verður mikið rætt hjer á landi á komandi
tímum. Lögin um styrktarsjóðina er að
eins byrjun og ófullkomin byrjun, og það,
sem mjer virðist vera þeirra aðalgalli, er
útbýtingin á fjenu. Þar er eigi gjörður
nógu skarpur greinarmunur á þeim styrk
og fátækrastyrk.
Orðið „skyldu-sparnaður“ lætur óvíða vel
í eyrum enn sem komið er, en það er
víðast gjört mikið af hálfu hins opinbera,
til þess að hvetja menn til að draga sam-
an og gjöra þeim sem ljettast fyrir með
það. Englendingar, sem allra þjóða minnst
láta stjórn sína hafa afskipti af starfslífi