Þjóðólfur - 21.11.1890, Side 2

214
vetra sauði fyrir 18 kr. Hvað getur frem-
ur en þetta gefið mönnum hvöt til að afla
sem mestra heyja og auka grasræktina?
Þegar þetta ailt er athugað, er ekki
annað sýnilegt, en að fjársalan hljóti að
auka sauðfjárframleiðslu landsins og um
leið knýja menn til að leggja sem mesta
stund á grasrækt og jarðabætur, að unnt
er, með öðrum orðum, fjársalan hljóti
að vera einhver hin mesta lyptistöng land-
húnaðarins. (Niðurl.).
Herbert Spencer.
Eptir frjettaritara Þjóðólfs.
Spencer er nú sjötugur maður, og er
enn ókvongaður. Hann þjáist mjög af
svefnleysi og kveður svo rammt að því,
að t. d. meðan hann ferðaðist um Banda-
rikin og hjelt þar fyrirlestra, 1883, þá
gat hann ekki sofið nema part úr nótt.
í verkstofu hans má aldrei raska ró hans
og jafnvel vinir hans fá ekki að stíga
fæti yfir þresköld hennar. Hann býr
upp í sveit.
Spencer er nú af öllum talinn hinn mesti
heimsspekingur, sem uppi er. Skoðanir
hans hafa rutt sjer til rúms og rutt öðrum
úr rúmi í Evrópu og Ameríku. Vegna van-
heilsu hefur hann ekki getað lokið við
síðasta partinn, Principles of Morality
(frumpartar siðferðisins) af hinu mikla
heimsspekisriti, sem nær yfir allar greinir
mannlegrar þekkingar og sem hann byrj-
aði á um 1860.
Síðasta rit hans heitir: Man versus The
State (maðurinn gagnvart ríkinu) og er
safn af greinum. Spencer vill láta bera
sem minnst á stjórninni. Honum er t. d.
illa við opinber bókasöfn og gripasöfn.
Hann vill láta einstaklinginn eiga sem
mest sjálfum sjer að þakka, reiða sig á
mátt sinn og megin, en treysta stjórninni
sem minnst. Honum er því illa við s'osía-
lismus, en þó sjer hann, hversu illt fyrir-
komulag mannfjelagsins er sem stendur og
hefur lýst því í grein: The Morals of
Trade (siðferði verslunarinnar). Rjett.læt-
istilfinning hans knúði hann ásamt Mor-
ley og Harrison til að leggja fje í sölurn-
ar á Egyptlandi 1882.
Ritháttur hans er þurrari en almennt
gerist hjá Englendingum, enda er hann
óskólagenginn maður og hefur hvorki lært
latínu nje grísku.
Spencer er líkur rosknum og ráðsettum
íslenskum hreppstjóra að yfirlitum. Hann
er skeggjaður á kinnum og sköllóttur um
ofanvert höfuð, en hefur þó mikið hár;
ennið er hátt og hvelft, augun stór og
svipmikil og sópar að manninum.
Fra Islands Væxtrige af Stefán Stefáns-
son. 1. Nogle „nye“ og sjældne Karplan-
ter, samlede i Aarene 1888—89. (Sær-
tryk af Vidensk. Meddel. fra den naturh.
Forening i Kbhvn. 1890).
Gleðiefni er það fyrir þjóð vora, í hvert
sinn, er hún sjer einhvern góðan ávöxt
af vísindalegum dugnaði og áhuga ein-
hvers íslendings. Ekki vinna þeir þó síst
þarft verk, er athuga og rannsaka nátt-
úru lands vors. Líf vort stendur í svo
nánu sambandi við hana, að oss er nauð-
|
synlegt að þekkja sem best allt, som hún
hefur að geyma. Rit þetta, sem hjer er
um að ræða, er því mikillar þakkar vert.
Eins og það bendir á ýmsar plöntur, sem
sjaldgæfar eru í íslenskum jarðvegi, svo
bendir það og á, að jafnvel sjálfur höf-
undur þess er nokkurs konar sjaldgæf
planta hjer á landi, ef jeg mætti svo að
orði kveða. Slíkur áhugi á vísindalegum |
störfum, sem það ber vott um, er því mið- J
ur ekki mjög tíður hjer á landi. í tvö
sumur 1888 og 1889, hefur höf. ferðast
til og frá um norðurland til plantfræði-
legra rannsókna. Þetta hefur hann gjört,
án þess að fá nokkurn styrk, eða vera
knúður til þess af nokkrum sjerstökum
ytri hvötum, það er svo dýrt að ferðast
hjer á landi, að efnalitlir menn taka sjer
naumast slíkar ferðir á hendur, sem þess-
ar, að gamni sínu. Það er svo virðingar-
vert, hve höf. hefur lagt mikið í sölurnar
fyrir rannsóknir sínar, af því slíkt er svo
sjaldgæft. Ferðir hans hafa heldur eigi
orðið til ónýtis. Hann hefur fundið marg-
ar sjaldgæfar plöntur, og ákveðið nýja
vaxtarstaði þeirra. Auk þess hefur hann
fundið 14 tegundir af blómplöntum (fanero-
gamer) og 2 aftegundir (Yarieteter), sem
eigi hafa fundist fyr hjer á landi. 3 af
þessum 14 tegundum hefur höfundurinn að
vísu ekki fundið sjálfur, lieldur Guðm.
Hjaltason og nokkrir aðrir. Auk þessa
telur höf. 15 tegundir og eina aftegund,
sem eigi er talin í Grönlunds „Islands
Flora“, en hafa fundist og verið ákveðn-
ar síðan hún kom út. 1887 telur docent
E. Rostrup 381 íslenskar blómplöntur, sem
þekktar sjeu með vissu (sjá Bot. Tidskr.
16. Bd. S. 171). Þegar nú þessum 14
tegundum, sem höf. (St. St.) hefur fundið,
er bætt þar við, verða ísl. blómplöntur
sem þekktar eru, 395 að tölu.
Auk þess, sem hjer er talið, kveðst
höf. hafa athugað ýmislegt sem snertir
líf plantnanna, svo sem byggingu blóm-
anna og frjóvgun, þroskastig piantnanna
á ýmsum árstímum o. fl. Þess konar at-
huganir eru sjerstaklega mikils verðar,
einkum af því, að enginn hefur fyr athug-
að neitt verulega hið sjerstaklega einkenni-
lega við líf plantnanna hjer á landi. Það
er því óskanda, að liöf'. fræði menn um
það, áður en langt um líður, að hverju
hann hefur komist með þessum athugun-
um sínum.
Sæm. Eyjólfsson.
40—50000 krónur teknar upp úr
flæðarmálinu. Með fram vesturströnd
Noregs eru á hverju sumri tekin upp
mestu ógrynni af þangi, sem þar er mikið
af meðfram ströndinni. í mars og apríl
taka menn það til áburðar, og reynist það
góður áburður. En þegar menn hafa feng-
ið nóg til áburðar, byrjar hin eiginlega
mikla og stórkostlega þangtekja. Menn
safna bæði því þangi, sem rekur upp í
flæðarmálið, og föstu þangi á grynning-
unum nálægt landi; þanginu er síðan ekið
heim og það þurkað og sætt upp, eins og
hey; að því búnu er það borið saman í
stóra hauga og eldur lagður í þá ; þarf
eigi annars að gæta við brennsluna en
að það brenni hægt og jafnt, en eldurinn
blossi ekki upp. Askan sem fram kemur
við brennsluna, er verðmikil verslunar-
vara, sem höfð er til að búa til úr lyf
eítt, sem nefnist joð. í Noregi er ein joð-
verksmiðja, sem kaupir öskuna, og auk
þess selja Norðmenn mikið af henni til
Englands, þar sem hún er vel borguð.
í einni sveit í Noregi, Jaðri, fengu menn
40—50000 kr. fyrir þangösku í sumar,
og einstaka bóndi kvað þar hafa selt þang-
ösku fyrir 1000 kr. í sumar.
Nóg er af þanginu víðast meðfram
ströndum Islands; sumstaðar er farið að
nota það til áburðar, en þó miklu minna
en skyldi. Eu engin reynir að brenna það,
þótt það sje mjög arðsamt. Þegar fiski-
leysi ber að höndum í sjávarsveitunum,
víla menn og kvarta og leita hallærislána,
en engum dettur í hug að gera sjer arð-
samt þangið, þessa miklu auðsuppsprettu,
sem liggur rjett fyrir fótum þeirra.
Tíðarfar allt af mjög óstöðugt, vætu-
sanit og rosasamt; þá sjaldan kemur kyrrt
og þurrt veður, stendur það ekki nema
stund úr degi eða mest dag í bili.