Þjóðólfur - 10.04.1891, Qupperneq 2

66
ingar sinnar, eigi gjört annað nje betur,
en að neyta þess rjettar, sem því er heim-
ilaður í 50. gr. stjórnarskrárinnar, að taka
landið með lögum frá eigandanum. Því,
að alþingi íslendinga á síðasta hluta 19.
aldar, og sem löggefandi alþingi, geti fall-
ist á, að útlendur kaupmaður geti haft
hjer römmustu einokun, er þó vart hugs-
andi.
X+ Y /v V \ '
i 's'
Hagur landsbankans.
Beikningur landsbankans fyrir 1890 er
nú birtur lijer í þessu blað, og er eigi ó-
fróðlegt að benda á ýmisleg atriði í hon-
um og bera saman þetta starfsár við t. a.
m. árið 1889, næsta ár á undan.
Bankinn hefur lánað út 1889 1890
gegn ýmiskonar skulda- kr. kr.
brjefum . . . . c. 82,400 130,000
lánað gegn víxlum og á-
vísunum............... 80,000 122,800
En fengið endurborguð lán 115,700 * 102,000
og endurborgaða víxla o.fl. 76,600 110,890
Þetta sýnir ljóslega, hve viðskipti bank-
ans við landsmenn hafa farið stórum vax-
andi árið sem leið, einkum þegar þess er
gætt, að þessi aukning á viðskiptunum er
mest fólgin í stuttum lánum, bráðabirgðar-
lánum til nokkurra mánaða, og víxillán-
um. Þess konar lán geta allir notað, all-
ir haft gagn af, ef þeir hafa svo mikið
traust áreiðanlegra manna, að þeir vilji
hjálpa þeim til þeirra, — enda þótt þeir
enga fasteign hafi að bjóða. Slík lán hafa
ómetanlega þýðingu fyrir öll viðskipti
manna. Yjer skuium nefna að eins það,
að menn á þann hátt geta allra ljettast
fengið gott vöruverð, bæði í viðskiptum
við innland og útland.
Peningaforði bankans var við ársbyrjun
219,000 kr., en við árslok 178,000 kr. eða
rúmum 40 þús. krónum Iægri; en aptur
hafði bankinn keypt á áriuu kgl. ríkis-
skuldabrjef fyrir 92,000 kr. Af þessu er
auðsætt, að bankinn gæti lánað talsvert
meira fje heldur en hann hefur nú í lán-
um, ef gildir lántakendur byðust, því að
óþarft virðist að hafa svona mikið fje —
253 þús. krónur — í kgl. ríkisskuldabrjef-
um, ef bankinn gæti gjört slikt fje arð-
berandi á annan hátt í landinu sjálfu.
Að bankinn er ekki á flæðiskeri staddur
með málm sjest best á því, að hann hef-
ur við árslok í gulli og silfri fyrirliggj-
andi um 65 þús. krónur.
Til þess að gjöra sjer grein fyrir eign-
um bankans við árslokin, skulum vjer
benda á, að bankinn átti þá:
1. í lánum gegn ýmsum skulda- kr.
brjefum ...... c. 655,000
2. f kgl. ríkisskuldabrjefum o. fi. 254,700
3. - víxlum og ávísunum . . 24,000
4. - peningum oghjáLandmands-
.bankanum í Kaupmannahöfn 182,600
Samtalsý þessum 4 liðum 1,116,300
eða eina miljón, eitt hundrað og sextán
þúsund krónur.
Hvernig má þetta ske — kunna margir
að spyrja, — stofnfje bankans er ekki
nema 7a miljón, og hann hefur enn ekki
notað af því 70 þús. krónur?
Þessu er svo varið, að sparisjóður bank-
ans.er orðinn svo geysistór. Þá er bank-
inn tók við sparisjóði Reykjavíkur, var
hann ekki nema c. 360 þús. krónur, en
nú er hann orðinn yfir 560 þús. krónur.
Á 372 ári hefur sparisjóðurinn aukist þann-
ig um 200 þús. krónur. Þetta er öldungis
gifurleg aukning hlutfallslega og sýnir
meðal annars, hve ákaflega þýðingarmikið
það er fyrir þjóðina, til að kenna henni
sparnað, að fjölga sem mest sparisjóðun-
um og gjöra mönnum sem hægast fýrir
að nota þá og ná til þeirra. Einnig ber
þessi aukning með sjer, hve mikið traust
bankinn hefur aflað sjer, þrátt fyrir ými-
gust og hatur stöku fáfræðinga til hans.
En hver er nú gróði bankans orðinn á
þessu 4^/2 ári, sem liann hefur staðið ?
Varasjóðurinn er talinn . . . 83,379,43
og auk þess má telja 14,556,10
sem bankinn hefur nú
þegar fengið sem fyr-
irfram borgaða vexti.
Svo á bankinn úti-
standandi í vöxtum 3,016,85 17^572.95
Alls er þetta kr. 100,952,38
og hvernig sern á er litið, verður því ekki
neitað, að það er laglegt búhokur, sem
grætt hefur hundrað þúsund krónur á 472
ári. Já, laglegt samt, þótt fylgt sje reikn-
ingnum og sagt, að bankinn liafi grætt á
472 83 þús. krónur rúmar.
Þetta er stófnun sú, sem meisíari Eiríkur
Magnússon spáði, að fara muudi á liöfuðið
á fyrsta ári!
Tii fróðleiks skal þess getið, að reikn-
ingurinn fyrir 1890 ber með sjer, að pen-
ingar þeir, er gengið liafa í gegnum liendur
bankagjaldkerans á árinu, eru urn 1 miljón
og 400 þús. krónur, eða fast að 5 þús. kr.
hvern dag, sem bankinn er opinn.
Þiiigmálafund hjeldu Suður-Þingeying-
ar 17. f. m. í Úlfsbæ, þar sem mættu 1—
8 kosnir menn úr hverjum hreppi kjör-
dæmisins og fjöldi annara hjeraðsmanna,
þar á meðal þingmennirnir allir, sem, búa
innan hjeraðs. Próf., alþm. Árni Jónsson
var fundarstjóri; allir fundarmenn höfðu
málfrelsi, en að eins hiuir kjörnu menn at-
kvæðisrjett.
Funduriun var með afnámi vistarskyld-
unnar, vildi láta alþingi halda ejúirlauna-
málinu áfram í sama horfi, sem gert var
í neðri deild á síðasta alþingi, áleit nauð-
synlegt að breyta hanlcal'óqunum þannig, að
bankastjórinu og aðrir starfsmenn bankans
megi engin opinber eða almenn störf á
hendi hafa auk bankastarfanna, að bank-
inn stofni nú þegar útibú á Akureyri og
komist sem fyrst í viðskiptasamband við
banka í Danmörku og Englandi. Fundur-
inn var á móti flutningi eða niðurlagning
Möðruvallaskól/ms. samþ. að skora á alþingi
að lialda áfram lagaskólamálinu, þótti nauð-
synlegt að fá vel launað dyralæknisembœtti
og í sambandi við það kennsln í dýra-
læknafræði, fal sýslunefndinni að gefa
meðmæli sín með því, að laudssjóður taki
að sjer brýrnar yfir Skjálfandafljót með
þeim skuldbindingnm, sem á þeim livíla,
vildi fá presthosningarlögunum breytt þann-
ig, að söfnuðunum sje gefinn kostur á að
velja um alla umsækjendur, vildi láta auka-
lœknisumdœmið í N.-Þinq.s. ná allt að
Reikjalieiði. Um stjórnarskrármálið sam-
þykkt í eitiu hljóði þessi yfirlýsing: „Fund-
urinn lýsir megnri óánægju sinni yfir á-
greiningi þeim, sem orðið hefur í þessu
máli bæði á alþingi og utan þings og skor-
ar á alþingi að taka málið upp aptur á
þeim grundvelli, er fulltrúar þjóðarinnar
voru orðnir sammála um“. Enn fremur
voru 11 mál tekin fyrir á þessurn fundi
og nefndir kösnar i mörg þeirra; skyldi
taka þau aptur fýrir á næsta þingmála-
fundi, sem ákveðinn er í vor.
Bæjarbruni. Aðfarauótt 10. f. m. brann
bærinn í Rauðseyjum á Breiðafirði til kaldra
kola og gömul kona og barn brunnu þar
inni, en því nær engu af mununum varð
bjargað; fólkið flúði klæðlítið úrrúmunum
út í fjós og hafðist þar við og nærðist á
mjólkinni úr kúnum, þangað til hægt var
að gefa merki til næstu byggðrar eyjar
á 3. dægri eptir brunann; kom þá góð
hjálp bæði af matvælum og klæðnaði.
Kveldinu fyrir brunann hafði kviknað í
eldivið hjá eldavjel á bænum, og slökkt