Þjóðólfur - 08.05.1891, Blaðsíða 1

Kemur út á, föstudög-
um — Verö árg. (60 arka)
4 kr. Erlendis 5 kr. —
Borgist fyrir 15. júlí.
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsögn skrifleg, bundin
viö á-ramót, ógild nema
komi til útgefanda fyrir 1.
októbei.
XLIII. árg. Reykjayík, fðstudaginn 8. maí 1891. Nr. 22.
Þjóðólfur
frá júlíbyrjun ]). á. til ársloka (háifur 43.
árgangur) fæst fyrir að eins!í'2 kr., og fá
þeir, sem gjörast þá kaupendur að blað-
inu,
ókeypis og kostnaðariaust sent:
bókmenntasögu íslands (fym partj
eptir háskólakennara, dr. Finn Jónsson,
80—100 bls.
Sögusafn Þjóðólfs II. (1889)
með 14 sögum, um 200 bls.
eða alls
ékeypis um 300 bls.
Bókmenntasagan verður ekki til sölu og
geta því engir eignast hana, nema kaup-
endur Þjóðólfs, enda fá hana ókeypis allir
kaupendur Þjóðólfs þ. á.
Fj ármörk.
Það er meir en lítið tjón, sem fjáreig-
endur verða fyrir af óskilum á fjenaði
hjer á landi á ári hverju. Auglýsingarn-
ar i blöðunum um seldan óskilafjenað, sem
stöðugt fara vaxandi, gefa mönnum glögga
hugmynd um þetta og geta verið nokkuð
til leiðbeiningar til að giska á, hve margt
óskilafje er selt á öllu landinu árlega.
Jeg hef að gamni mínu talið saman selt
óskilatje, sem auglýst hefur vcrið í Þjóð- ;
ólfi og ísafold árin 1884 til 1889, að báð-
um þeim árum meðtöldum, og er það um
300 íullorðið fje og um 900 lömb öll þessi
6 ár eða til jafnaðar á ári 50 fullorðið
og 150 lömb. Sje nú hver fullorðin kind
virt á 10 kr. og hvert iamb 4 kr., sem
er lág virðing, þá verðnr verð þess, sem
auglýst hefur verið á ári í blöðum þess-
um, 1100 kr. En nú mun varla ofmikið
í lagt, þótt gert sje ráð fyrir, að að eins
þriðjungur alls selds óskilafjenaðar haíi
verið auglýstur í nefnduin blöðum þessi
ár, því að augiýsiugarnar hafa mestmegnis
verið af Suðurlandi, og sumt af fjenu
gengur út, áður en auglýst er. Eptir því
ætti verð selds óskilafjenaðar að nema á
ári alls um 3300 kr., og muu óhætt að
segja, að það sje 3000—4000 kr. Að vísu
geta sumir eigendurnir sannað eignarrjett
sinn til nokkurs- af fje þessu og fá þeir
þá andvirðið, en á það hefur þá lagst
ýmislegur kostnaður, sem frá dregst, svo
að það vantar mikið á, að þeir fái allt
verðið, og fyrir fiestum eigendunum er það
gjörsamlega tapað, því að það er fæst af
seldu óskilafje, sem gengur út.
Auk þess er fjöldi fjár, sem lendir í
óskilum, en gengur út áður en það er
selt, en verður í óskilunum fyrir miklum
hrakuingi, sem háir því mikið, svo að tjón
það, sem óskil á fjenaði gera fjáreigend-
um alls og alls, er stórkostlegt á ári hverju
og ómögulegt að meta það til peninga eius
og það er í raun og veru.
Helsta orsökin til þessa er, hversu fjár-
mörkin eru ruglingsleg og óglögg og hve
margir eiga sammérkt.
Það er hin mesta nauðsyn að reyna að
ráða sem fyrst bót á þessu; nokkuð er
síðan menn fundu til þess og einstaka
uppástunga hefur komið fram um það,
sem jeg skal nú minnast á með fám orð-
um.
í 12. og 13. tbl. ísafoldar 1880 kom
góð grein um þetta efni, undirskrifuð:
„Tveir búendur í Miðlirði“. Þar er meðal
annars stungið upp á því, að hver sýsla
á landinu hafi sitt yfirmark á hægra eyra,
liver hreppur í sömu sýslu liafi sína undir-
ben, eina eða fleiri, á hægra eyra, en
hver einstakur fjáreigandi hafi sitt fjár-
mark á vinstra eyra.
í 8. tbl. ísafoldar 1881 er önnur grein
um þetta mál, undirskrifuð „H. P.“, og er
hann þessari uppástungu mjög meðmæltur.
í 28. tbl. ísafoldar 1882, er Eiríkur Briem
var ritstjóri hennar, kom ritstjórnargrein
um þetta mál og er þar lagt til, að hafa
yfirinark á hægra eyra fyrir sýslumark,
eins og Miðfirðingarnir stinga upp á, en
aptur á móti fyrir hreppsmark yfirmark
á vinstra eyra, og þess getið um leið, að
„undir eins og álengdar verða sjeð yfir-
mörkin, þá má sjá, úr hvaða hreppi kind-
in or“, og er það að vísu satt, cn samt
sem áður get jeg ekki fallist á lians til-
lögu með hreppsmarkið og vil heldur fara
eptir uppástungu Miðfirðinganna að tákna
hroppsmarkið með uudirben á hægra eyra,
en fjáreigendurnir hafi vinstra eyrað til að
marka á sín sjerstöku mörk. Það er miklu
nauðsynlegra að geta fljótt sjeð, frá hvaða
bæ kindin er innanhrepps, en úr hvaða
hreppi hún er í sýslunni, því að það kem-
ur miklu optar fyrir, að draga þarf sund-
ur fje sitt af hverjum bæ í hreppnum, en
hreppa á milli; vor og haust þarf opt, og
suma tíma daglega, að draga sundur fje
sitt af hverjum bæ innanhrepps, skilja að
út í haga fje nágranna o. s. frv.; ef ein-
tómar undirbenjar væru hafðar til að tákna
fjáreigendamörkin, yrði jafnan að Iiandleika
hverja kind, tilþessað sjá með vissu, hver
hana ætti, nema þegar þekkja mætti kind-
urnar sundur, en það gera ekki nema fjár-
glöggustu menn, og þar sem svo opt og
margt fje þyrfti að draga sundur, eins og
á sjer stað innan hvers hrepps, þá gengi
sá sundurdráttur bæði seint og illa. Mjer
sýnist því ekki áhorfsmál að taka heldur
tillögu Miðfirðinganna þannig, að sýslu-
marlc sje yfirmark á liægra eyra, lirepps-
mark undirben ein eða tvær á liægra eyra,
en fjáreigendamarh á vinstra eyra.
Á þennan hátt gæti engin kind á öllu
landinu orðið með sama marki sem önn-
ur, og hlyti þetta að verða eitthvert hið
besta ráð við vanskilum á fjenaði. Ekki
þarf heldur að óttast að mörkin verði ekki
nógu mörg, því að sýslumörkin þyrftu í
mesta lagi að vera jafnmörg eins og sýsl-
urnar, hreppsmörkin ekki fleíri en hrepp-
ar eru í sýslunni, og á vinstra eyrað má
koma margfalt fleiri mörkum en fjáreig-
endur eru í nokkrum hreppi landsins. Ef
þetta kæmist á, mætti enn fremur spara
að miklu eða jafnvel mestu leyti marka-
skráaprentun; sýslumarkaskrár yrðu óþarf-
ar; að vísu mundu hrepparnir láta prenta
hreppamarkaskrár, en það mætti gera það
miklu sjaldnar en markaskrárnar nú eru
prentaðar, sjálfsagt ekki optar en 20.—
30. hvert ár, og væri þetta ekki lítill
sparnaður, því að hver markaskrá kostar
með undirbúningi undir prentun að minnsta
kosti 300 kr., og þar sem þær eru prent-
aðar 5.—10. hvert ár, er þetta ekki lítil
útgjöld alls á landinu.
Eigi hefur, að því er mjerer kunuugt, ver-
ið gerð nein tilraun til að framkvæma upp-
ástungur þær, sem að framan eru nefndar,
nema sýsluuefndin í Árnessýslu fór 1886