Þjóðólfur - 19.06.1891, Blaðsíða 1

Kemur út 4 f;i8tudög-
um — Ve< 5 árg. (60 arka)
4 kr. Ei lendiB 5 kr. —
Borgist fyrir tó, jUll.
ÞJÓÐÓLFUR
OppBÖgu skrifleg, bundin
við áramót, ógild nema
komi til útgefanda fyrir 1.
október.
XLIII. árg.
Reykjavík, föstudag;inn 19. júní 1891.
Nr. 28.
U m súrhey.
Af því jeg hef lieyrt af blöðunum, að
bráðapest á sauðfje hafi á sumum stöðum
með meira móti gjört vart við sig í vetur,
þá hefur mjer dottið í hug að benda á
eitt ráð sem tilraun við þessum vonda og
eyðileggjandi sjúkdóm á sauðfjenu. Það
er súrheyið. Engan veginn er það svo að
skilja, að jeg liafi nokkra vissu fyrir að
þetta mundi reynast óbrigðult meðal við
bráðapestinni. En eptir því sem mjer hef-
ur reynst súrhey handa kúm, verð jeg að
álíta að ekki væri úr vegi að reyna
að gefa sauðfje það dálítið fyrri part vetr-
ar, meðan mest hætta er búin fyrir bráða-
pestinni, en sjálfsagt væri að gefa lítið af
því, einkum meðan fje væri því óvant.
Jeg geng að því vísu, að margir fleiri
en jeg hafi reynt súrhey handa kúm, þó
jeg ekki muni til, að jeg hafi heyrt nokkr-
ar skýrslur koma út um það nú í seinni
tíð; þess vegna ætla jeg að skýra frá,
hvernig mjer hefur reynst það, og af
liverju jeg dreg þá áiyktun mína, að það
máske geti varnað bráðapestinni eða dreg-
ið úr henni að minnsta kosti.
Það eru nú 6 ár síðan jeg fór fyrst að
búa til súrhey og brúka það, og hef jeg
á hverjum vetri síðan haft það með handa
kúm, og alloptast gefið jafna vigt af því
og þurru lieyi eða 10 pd. þurrt hey og
10 pd. súrhey, en þó vigtin sje svona jöfn
er súrheyið reyndar ekki nema væn hand-
fylli, eða sem menn almennt kalla lítil
gaflvisk í meis; því það er mjög þungt í
vigt og þess vegna drjúgasta fóður. Með
þessari gjöf hafa góðar meðalkýr að vexti
og mjólkurgæðum þrifist mæta vel og sýnt
fúllkomið gagn, eptir því sem þær
hafa haft hæfilegleika til. Jeg hef veitt
því eptirtekt, að í hvert skipti sem af
þeim hefur verið tekin súrheys-gjöfin, þó
þeim hafi verið bætt hún fullkomlega í
þurru heyi að rjettu hlutfalli, þá hefur
strax minnkað í þeim mjólk, og eins að
húu hefur orðið að mun smjörminui. Þannig
befur mjer reynst súrhey eitt hið besta
fóður bæði til þrifa og mjólkur, þegar vel
tekst að búa það til.
Annar kostur þess, sem jeg þykist liafa
fulla reynslu fyrir, er, að það varnar að
kýr fái lakasótt (eða sem sumstaðar mun
nefnd doðasóttj, og sem einatt ber mest
á litlu eptir burðinn. Áður en jeg fór að
brúka súrheyið, áttu kýr mínar mikinn
vanda til að fá þessa veiki, og kom fyrir
að þær drápust úr henni. Einkum var
það ein góð mjólkurkýr, sem jeg átti, er
fjekk þessa veiki árlega, og það svo, að
jeg var opt kominn á flugstig með að láta
hnífinn lækna hana. En af því hún var
góður gripur, var með ýmsum ráðum reynt
að bjarga í henni lífinu, og tókst það alltaf,
en optast varð hún gagnslítil á eptir.
Síðan jeg fór að brúka súrheyið, hefur
ekkert borið á þessari veiki í kúm hjá
mjer, ekki einu sinni í þessari einu kú,
sem árlega fjekk liana, og hafa þó kýr
mínar að öðru leyti en súrheyinu haft
alveg sama fóður og áður. í fyrra vetur
átti jeg með minna móti súrhey og varð
því á þrotum með það Iaust fyrir sumarmál,
litlu þar á eptir fjekk ein kýrin lakasótt-
ina, og þá þóttist jeg alveg viss um, að
það væri eingöngu súrheyinu að þakka,
að ekkert hefur borið á þessari veiki í
kúm mínum, síðan jeg fór að brúka það
með til fóðurs að vetrinum.
Af þessari reynslu minni er það, að
mjer hefur dottið í hug, hvort ekki gæti
skeð að súrheyið varnaði líka bráðapest í
sauðfje, eða drægi úr henni. Lakasóttin í
kúm hefur mjer virst byrja á mjög líkan
hátt og bráðapestin i sauðfjenu, að því
leyti að magnleysi og ólyst kemur fyrst í
skepnuna; og drepist kýr úr lakasóttinni,
þá er lakinn í gripnum harður sem steinn.
Einmitt það sama á sjer stað um sauðfje,
sem úr pest drepst, að veikin byrjar í
lakanum; það sjer maður glöggt, ef kind-
inni er slátrað jafnskjótt sem á henni sjest
veikin. Þá sjer ekkert á henni annað en að
lakinn er farinn að harðna upp, og dökk-
rauðir blettir að sjást á iðrunum. Yerði
skepnan sjálfdauð, er lakinri steinliarður
rjett eins og á kúm, sem úr lakasótt
drepast.
Væri svo, sem margir nú eru farnir að
álita, að bráðapestin komi af misjafnri
hirðingu á fjenu, eða einkum óhentugu og
óhollu fóðri, þá vildi jeg fastlega ráða til
að menn reyni súrheyið. Það þarf heldur
ekki að óttast að allar skepnur jeti það
ekki vel, ef vel heppnast að búa það til;
jeg hef reynt, að það hey, sem kýr alls
ekki vilja þurkað, jeta þær ágætlega, sje
það gjört að súrheyi.
Jafnvel þó jeg telji víst, að margir fleiri
en jeg hafi búið til súrhey og kynnt sjer
þær ritgjörðir, sem komið haf'a út um það
efni, þá ætla jeg samt að skýra frá, hvaða
aðferð jeg hef haft við það og sem mjer
hefur reynst best.
Jeg lief haft gamla lieyhlöðu mikið nið-
urgrafna með sljettum torfveggjum að inn-
an og þaki yfir, sem jeg hef lagt súrhey-
ið í. Fyrstu tvö árin bar jeg hlöðuna vel
veggjafulla af heyi, lagði svo strax þjett
torflag yfir og bar þar ofan á svo mikið
grjót, sem jeg áleit nægilegt, hjer um bil
1—2 fet að þykkt, Ijet svo standa þangað
til heyið var fullsígið; tók svo ofan af og
bætti heyi á aptur og fyllti tóptina; þetta
gjörði jeg tvivegis yfir sumarið, og hafði
sömu aðferðina og í fyrsta skiptið með
ferginguna, og Ijet svo seinast fargið standa
á yfir veturinn. Með þessu móti fjekk
jeg fallegt og grænt súrhey, en það varð
svo sterksúrt, að það ást illa; súrlyktin
af því varð svo megn, að kúm fjellst ekki
á það. Þriðja sumarið breytti jeg til frá
þessu að því leyti, að þegar jeg hafði
fyllt tóptina, Ijet jeg heyið standa nokkra
daga og hitna í því, áður en jeg lagði á
það fargið; þegar í það var kominn hjer
um bil 10° hiti á Reaum., þá setti jeg
fargið á alveg eins og jeg hafði áður gjört,
og ljet svo standa þangað til hitinn var
næstum horfinn úr heyinu, tók svo af og
hætti ofan á tvívegis um sumarið, alveg
eins og jeg hafði áður gjört, en fylgdi
alltaf sömu reglu með hitann í hvert skipti
sem jeg hætti á, og þessari sömu aðferð
hef jeg haldið síðan, og hefur hún reynst
ágætlega. Þegar hitinu kemur í heyið,
rauðbliknar það, og þegar það hefur stað-
ið undir farginu og hitinn er farinn úr
því, verður það ekki nærri því eins sterk-
súrt og fær mikið þægilegri lykt, það er
eins og blandist saman súrlykt og heylykt
og heyið verði sæt-súrt á bragð, og jetst þá
líka ágætlega. En þess verður að gæta
vandlega, þegar maður býr það til á þenn-
an hátt að láta hitna í því, að veggiruir
á tóptinni sjeu vel sljettir og þjettir inn-