Þjóðólfur - 24.12.1891, Blaðsíða 1

Kemur út á. föstudög-
uui -- Verö árg. (60 arka)
kr. Krleudis 5 kr. —
B°rgist fyrir 15. júlí.
ÞJÓÐÖLFUR

Uppsögn skrifleg, bundin
viö ó,ramöt, ógild uema
komi til útgefanda lyrir 1.
októbor.
Ileykjavík, fimmtudaginn 24. dcsemfier 1891.
Nr. 60.
XLIIÍ. árg.
íijer með auglýsist, að jeg hef
selt herra prestaskólakandídat
Hannesi Þorsteinssyni eignar- og
útgáfurjett að blaðinu fujóðólfi,
og tekur hann við ritstjórn
þess með næsta blaði. En all-
ar útistandandi skuldir fyrir
f^jóðólf borgist til mín.
Jafnframt því sem jeg þakka
hinum mörgu, sem á einhvern
hátt hafa stutt blaðjð, fyrir vel-
vilja þann og stuðning, sem
þeir hafa mjer og blaðinu í tje
látið þau 6 ár, sem það hefur
verið í mínum höndum, bið jeg
menn að sýna eptirmanni mín-
um sama velvilja, sem þeir hafa
tájer sýnt.
Þorleifur Jónsson.
Um kosti ensku, frönsku og þýsku
fyrir íslendinga.
Eptir dr. Jón Stefánsson.
I.
Litil þjóð, sem þykist sjálfri sjer nóg,
er sjálfbyrgingur, hlýtur að horast
andiega, að jeg ekki segi deyja úr hor.
Því litilmagninn verður ætíð að sníða sjer
stakk eptir þeim, sem hafa meira verk-
svið og verksvit og víðari sjóndeiidarhring.
Annars verður hann eins og álfur í hól.
Að veita andlegum straumum inn til
sni er því ein af lífsnauðsynjum lítifiar
þjóðar, og það er einmitt þjóðlegt, þjóðlegra
en að standa í stað og glápa á fornöldina.
Enginn hefur brugðið Jóni Sigurðssyni um,
að hann væri óþjóðlegur, og sagði hann
tý, að ef íslendingar ekki vildu fylgja rás
tímans (sem rennur á Englandi, Frakk-
landi 0g Þýskalandi), þá mætti eins vel
senda þá þegar til Hafnar og ala þá á
forngripasafninu þar.
En úr því oss hefur nú ekki dagað
; uPPi, þá er mjer spurn: hverjir straumar
eru oss hollastir, enskir, franskir eða
þýskir ? Danir koma hjer lítt til greina,
því þeir tyggja svo margt eptir hinum.
Á söguöldinni sóttum vjer íslendingar hið
lifandi vatn beint til Englands, Þýskalands
og Frakklands, en ekki til Danmerkur, og
var þó örðugra þá en nú. Svo gerðu Jónas
og Bjarni og svo munu íslendingar gera
eða geta gert, að minnsta kosti enn í
dag.
Allir andlegir straumar eru klæddir
búning mannlegs máls. Málið, sem hef-
ur að geyma liið lifandi vatn, verður að
lærast áður en vatninu verður veitt.
Enska, franska og þýska bera liöfuð
og herðar yfir öll mál, sem nú eru uppi.
Straumar tímans renna í þeim; þau eru
árbakkar þeirra.
Nú búa enskumælandi menn næstir oss
á tvo vegu, að suðaustan og að suðvestan.
Þvi Grænlendingar' og Færeyingar koma
hjer ekki til greina. Af legu lands vors
leiðir þá, að meiri samgöngur og viðskipti
ættum vjer að hafa við enskumælandi
menn en nokkra aðra, enda eru góðar
horfur á með viðskipti við þá, sem stend-
ur.
Straumar þeir, sem renna frá hinu unga
og nýja íslandi í Manitoba og Dacota
lieim til Fróns, ern enskir. Áttungur ís-
lendinga býr í enskum löndum og margt
frækorn berst frá þeim heim til íslands.
Hjer við bætist atriði, sem mikils er
um vert. Nú (í árslok 1891) er svo komið,
að fjöldi þeirra manna, sem eiga ensku
að móðurmáli, er jafnmikill og fjöldi þeirra,
sem eiga þýsku að móðurmáli, þegar frönsku-
mælandi mönum er bætt við þá. Hvorir
um sig er 120—125 milljónir. Manntal
var tekið í Bandaríkjunum í júlí 1890, í
Bretaveldi í apríl 1891, á Þýskalandi í
árslok 1890, á Frakklandi og í Austur-
ríki fyrir skömmu. Eru því nákvæmar
skýrslur til.
í fyrra dó í Munchen á níræðisaldri
hinn ágæti rithöfundur og skarpskyggni
guðfræðingur, forustumaður þeirra róm-
versk-kaþólskra manna, sem ekki vilja
þýðast óskeikulleik páfaDS, Döllinger. Hann
sagði við enskan prófessor, sem hitti liaun,
að engir andlegir straumar lægju sjer svo
mjög á hjarta sem þeir, er ríktu í ensk-
um bókmenntum, þvi að jeg held, sagði
hann, að áður langt um líður, verði enska
aðalmál allra menntaðra þjóða; hin ágæt-
ustu rit á því máli munu aldrei fyrnast.
Þetta sagði sprenglærður og kaþólskur
Þjóðverji. En lítum nú á, hvort fjölgun
enskumælandi manna er mikil í samanburði
við fjölgun annara þjóða.
Samkvæmt Clxeysson: La qiiestion de la
popidation en France et á Vétranger (mann-
fjölgun á Frakklandi og í öðrum löndum)
voru enskumælandi menn 1801 21 miiljón,
frönskumælandi 31V2 °S' þýskumælandi
menn 30 milljónir, Rússar 31 milljón, Spán-
verjar 26, Ítalír 151/* og Portugalsmenn
7 milljónir. Þessar 7 tungur voru móður-
mál hjer um vil 162 milljóna árið 1801
og var tæplega 13 af hundraði enskumæl-
andi, en rúmlega 16 spönskumælandi, 18,4
þýskumælandi, 18,« rússneskumælandi og
19,o frönskumælandi. Nú mæla 400,000,000
að því er talið er, á þessar tungur og eru af
þeim enskumælandi tæplega 125 milljóuir
eða 31 af hundraði. Um 50 milljónir mæla
nú frönsku, þýsku rumar 70 millj., spönskn
40, rússnesku 70, ítölsku 30 og portú-
gölsku 13 millj. Enskumælandi menn hafa
nærri sexfaldast og eru jafnmargir og Frakk-
ar, sem ekki hafa tvöfaldast, og Þjóðverj-
ar, sem hafa gert litið betur en tvöfald-
ast, samanlagðir. Og þetta hefur orðið á,
90 árum, og fer vaxandi.
Auk þess er enska hið eina mál, seni
3—4 milljónir Asíubúa og Afríkubúa kunna
eða þekkja auk móðnrmáls síns; hún teng-
ir þá við meuntunina.
Nú ræður að líkindum, að því fleiri
sem hinir enskumælandi menn eru, því
meir munar um fjölgun þeirra. Þess vegna
getur ekki hjá því farið, að árið 2000
verða hiu málin eins og eyjar í enskn
reginliafi, sem nær yfir mestallan jarðar-
hnöttinn.
Enskan drottnar á hafinu og í alheims-
versluninni. Meir en helmingur allra skipa
í heiminum er eign Englendinga. Látum
svo vera. En er málið skyldara oss og
nákomnara, er það þýðingarmeira fyrir oss
en franska og þýska?
Það stoðar lítið, þó hljóðbreyting öll
sje líkari í forníslensku og fornensku en
í nokkrum öðrum málum (brotningar og
klofningar [ja, jo)] sum hljóðvörp) eins og
liinir ágætu þýsku málfræðingar Kluge og