Þjóðólfur - 23.09.1892, Blaðsíða 2

178
liugleiddu það vandlega og gerðu einhver
samtök til þess að ráða^bót áf'hinni miklu
peningaeklu í Iandinu" í þá átt, er hér
hefur verið bent á, og án þess þeir þyrftu
að bíða nokkurn halla við það. Yæri
æskilegt, að einhver verzlunarfróður mað-
ur léti opiuberlega í ljósi álit sitt um
þetta málefni, og hvort ekki væri vinn-
andi vegur að fá því kippt í betra horf.
BÓKMENNTIR.
Skírnir, tíðindi hius íslenzka bókmennta-
félags um árið 1891. Rvík 1892.
132 bls. 8V0_-
Skírnir hefur liiugað til ekki verið fjöl-
breyttur að efni, þar eð hann að eins hef-
ur flutt útlendar fréttir, en nú er uokkuð
annað snið á honum, því að „Fréttum frá
íslandi“ og „Skýrslum og reikningum11 er
sleugt saman við hann, samkvæmt ákvörð-
un á fundi bókmenntafélagsins í fyrra.
Eru íslandsfréttirnar fremst, útlendu frétt-
irnar þar næst og skýrslurnar síðast.
Um Islandsfréttirnar, er kand. Pálmi
Pálsson heí'ur samið, er það að segja, að
nokkrar villur hafa slæðzt inn í þær, eink-
um i kaflanum „Heilsufar og mannalát“.
Sumar þeirra munu að vísu prentvillur
einar, t. d. á bls. 25: Jón Jóhannesson, en
á að vcra Jón Jöhannsson, á bls. 26: Jón
Thorsteinsen sýslumaður, er á að vera Jönas
Thorsteinsen og á s. bls., þar sem Guð-
mundur bóndi í Ásutn í Eystrihrepp er
látinn vera Þórðarson, en hann er Þor-
nióðsson, eða á bls. 23, þar sem móðir
Gests Pálssonar er talin Ragnheiður Gísla-
dóttir, en á að vera Gestsdóttir. Sama er
að segja um fæðingarár Péturs biskups,
sem er talið 1803, í staðinn fyrir 1808.
En þessar og þvílíkar villur eiga ekki að
sjást í riti, sem á að vera nokkurs konar
árbók fyrir eptirkomendurua. Það lítur
út eins og höf., sem er kunnur að vaud-
virkni í prófarkalestri sem öðru, hafi verið
heldur fljótvirkur í þetta sinn. Á bls. 26
er Rafn (faðir Ingimundar á Brekku) tal-
inn son Vigfúsar sýslumanus í Þingeyjar-
sýslu, en hann var sonarson hans. Faðir
Rafns var Jón Vigfússon. — Á eitt viljum
vér ennfremur benda hinum heiðraða höf.,
er hauu rekur ættir manna, og það er að
varast, að þær geti orðið misskilningi
undirorpuar. Hann segir t. d. á bls. 21,
að Pétur prófastur á Víðivölluin (faðir
Péturs biskups) hafi verið Pétursson Björns-
sonar prests að Tjörn á Vatnsnesi. Þeir
sem ekki þekkja ættina skilja þetta svo,
að Björn þessi hafi verið prestur á Tjörn, því
að það liggur beinast við. Nokkuð svipað
kemur fyrir á bls. 22, því að þar má skilja
orðasambandið svo, að Steinunn dóttir
Guðbrands biskups hafi verið móðir Þóru
konu Halldórs biskups Brynjólfssonar. —
Þessar bendingar vorar vonum vér að höf.
taki til greina síðar meir. Að öðru leyti
eru „Fréttirnar" lipurt ritaðar og gagnorð-
ar, og hefur höf. tekizt vel að gera grein-
armun á hinu verulega og óverulega, sem
opt er allerfitt í svo stuttu ágripi. Þess-
ar villur, er vér höfum getið um í ritinu,
eru að vísu ekki stórkostlegar, en þó þess
eðlis, að vér vildum ekki láta þær standa
óleiðréttar.
Slárnir hinn gamli, er dr. Jón Stefáns-
son í Höfn hefur samið, er nú tvískiptur,
því að auk hinna venjulegu útlendu frétta
er sérstakur kafli, er nefnist „Bókmenntir“,
helmingi lengri en fréttakaflinn. Vér urð-
um glaðir við, er vér sáum þessa nýlundu,
því að í Skirni hefur hingað til lítið eða
ekkert verið minnzt á neinar framfarir eða
andleg afrek í heimi bókmenntanna. Vér
hugðum þvi, að þetta væri fyrsta sporið
til að gefa almenningi hér á landi dálitla
hugmynd um hin mikilvægustu rit nútíðar-
innar, að því er snerti verklegar framfarir,
fögur vísiudi og listir.
En oss brugðust herfilega hinar góðu
vonir, er vér lásum þennan kafla. Vér
sjáum ekki, hvern þremiiinn þessi suudur-
lausi vaðall á að þýða, eða hvert gagn
alþýða hér geti haft af honum. Oss furð-
ar stórum á því, að stjórn Bókmenntafé-
Iagsins skyldi láta prenta þetta svona úr
garði gert. Þetta samsull, sem er tekið sitt
úr liverri áttinni, hefur höf. kryddað með
eins konar fagurfræðilegum hugleiðingum
frá eigin brjósti, er koma stundum nokk-
uð undarlega við, og ekki sem heppilegast.
Það lítur svo út eins og höf. hafi að eins
ritað þetta sér til gamans, eptir því sem
honum hefur dottið í hug í þann og þann
svipinn, án þess hann hafi gert sér grein
fyrir, hvað hann væri að skrifa eða hverj-
um það væri ætlað. Það er auðséð, að
höf. er allvíðlesinn, en hann virðist frem-
ur byggja á annara skoðunum svona í
lausu lopti, en eigin rannsókn eða íhugun,
og þess vegna vantar þessa ritsmíð hans
alla sjálfstæða hugsanfestu og skarpa,
samauberandi „kritik“; dettur hún því öll
í mola í höndum höfundarins og verður
svo undarlega hjáleit á pappírnum. Málið
á ritgerð þessari er lítt vandað og sum-
staðar koma fyrir reglulegar málleysur,
t. d „þreyjuþrái“ á bls 86, sem líklega
á að vera „þreyjuþrá“ og er þó ekki við-
kunnanlegt (sbr. ferðareisa). Á bls. 71 er
minnzt á bók, sem kom út í Berlín 1884
(fyrir 8 árum!). Voru það kvæði eptir
22 ung, óreynd skáld, sem létu mikið yfir
sér, en hafa síðan lítið sem ekkert aðhafzt.
Höf. ritgerðarinnar segir að á æfisögunum,
sem fylgdu kvæðunum, sjáist, að flestir
þeirra séu fæddir milli 1860 og 1870.
Bíðum nú við. Svo talar hann nánar um
einn þessara skálda, Gradnauer, og tekur
æfisögu hans, er honum þykir mjög ein-
kennileg. Síðast í henni segir svo: „Hann
(o: Gradnauer) ætlar sér mestmegnis að
rita djarfar skáldsögur. Alheimurinn á að
liggja fyrir skáldinu eins og bók, sem
haun skilur strax“, og svo bætir höf. við
í sömu andránni: „Þessi jötunn hætti
brátt öllum ritstörfum. Flestir þeirra eru
fæddir 1863—64 og eru að lesa við háskóía
og nefna nöfn á bókum, sem þeir ætla að
rita“. Vér ætlum að lofa lesendunum
sjálfum að sjá, hvað sé athugavert við
þessar setningar í samanburði við orðin á
uudan og alla greinina. Þetta hirðuleysi
í rithætti, sem hér kemur fram og á svo
mýmörgum öðrurn stöðum er ófyrirgefan-
legt af menntuðum manni. Það er ekki
leyfilegt að kasta svoua höndunum til þess,
sem maður ritar, þótt það sé einkum ætl-
að alþýðu. Þetta lesa fleiri en hún og
dæma það hart.
í hinu langa ágripi úr sögu Ylfinga
og Markamanna eptir Morris í upphafi rit-
gerðarinnar er getið 3 manna, sem koma
allt í einu fram á leiksviðið eins og skratt-
inn úr sauðarleggnum án þess gerð sé
áður nokkur grein fyrir, hverjir þeir voru
eða í hverri stöðu. Þessir menn heita
Herjólfur, Asmundur gamli og Arinbjörn
gamli. Herjólfur þessi fellur í bardaga, en
Ásmundur gamli er að eins uefndur á einum
stað, er hann fer höndum um Þjóðólf konung
Markamanna. Hugsazt getur að Ásmund-
ur sé prentvilla fyrir Arinbjörn, sem opt-
ar er getið, en það skiptir í sjálfu sér
litlu. Að láta menn þannig detta úr háa
lopti, svona upp úr þurru, er ekki viðkuun-
anlegt né eðlilegt í sögulegri frásögn. í
fornsögum vorum eru þess engin dæmi,
eins og höf. mun kunnugt. Felix Daim á
bls. 61 er víst prentvilla. Vér þekkjum
engan höfund hjá Þjóðverjum með því
nafni, en Felix Dalm (f. 1834) þekkjum
vér og efumst mjög um, að þessi saga
Morris, er höf. hælir svo mikið, taki skáld-
sögum hans stórum fram.
Á bls. 72 er nefndur þýzkur rithöfund-
ur, Karl Bleibtreu og lionum hrósað mjög
fyrir nýja stefnu, er hann hafi vakið í