Þjóðólfur - 04.11.1892, Blaðsíða 2

202
Sjálfseyðing.
[Tekið að nokkru leyti úr ritgerð eptir þýzkt
skáld Alfred Meissner, f 1885].
Þegar fyrir löngu hafa menn þótzt
reita því eptirtekt, að ílest skáld, eink-
um stórskáldin yrðu tiltölulega skammlíf,
og virðist margt mæla með því, að þessi
ætlun sé á talsverðum rökum byggð. En
hvernig stendur á því? A. Meissner hygg-
ur, að þetta stafi af þvi, að hjá skáldun-
urn ráði ímyndunaraflið ofmiklu, svo að
hamingja og óhamingja, gleði, sorg og
þjáningar liafi miklu meiri og varanlegri
áhrif á þá eu aðra menn; þetta eyði svo
lífsaflinu, líkaminn og taugar hans eigi
erfitt með að þola til lengdar svo mikla
andlega áreynslu og þess vegna verði hann
óhæfilegur bústaður sálarinnar fyr en elta
og þá sé lífinu lokið. Hann segir enn-
fremur, að að eins þau skáld hafi komizt
til hárrar elli, er ekki hafi ofreynt sig,
en að eins ort sér til skemmtunar og fag-
urfræðilegrar nautnar, og tekur til dæm-
is Tieck, Calderon, Ariosto og síðast
Goethc, er hafi forðazt að yrkja nokkuð,
er æsti ímyndunaraflið um of, og hafi því
ógjarnan viljað skrifa sorgarleiki, enda
kemur flestum saman um, að svo hafi ver-
ið. Það er ennfremur auðsætt af orðum
Goethe’s sjálfs, að hann hefur óttazt liin
óhollu áhrif þessa skáldskapar, því að í
bréfi til Schillers vinar síns segir hann:
„Eg veit, hvað egmá ætla mér; egkynni
að geta skrifað sannan sorgarleik, en eg
þori ekki að byrja á því, þar eð eg er
sannfærður um, að tilraunin ein mundi
gera alveg út af við mig“. Öll skáld
eru ekki svona varfærin, svona umhyggju-
söm fyrir lífi sínu, enda er tilfinningum
sumra svo varið, að þeir geta það alls
ekki, þó þeir fegnir vildu. Þeir hljóta að
fullnægja hinni ómótstæðilegu innri þrá,
er knýr þá áfrarn til hvíldarlausrar and-
legrar starfsemi í þjónustu skáldskaparins,
en þessi sífellda áreynsla, þessi sílogandi
eldur ímyndunaraflsins eyðir fyr en varir
Iífsaflinu upp til agna. Hjá sumum skáld-
um er það aptur á móti ekki þörfin á að
yrkja, sem knýr þau áfram hvildarlaust,
heldur blátt áfram metorðagirnd, löngun-
in til frekari frægðar og upphefðar, en
afleiðingarnar verða hinar sömu. Á með-
al þeirra skálda, er eýtt hafa sjálfum sér
fyrir örlög fram, ef svo má að orði kom-
ast, var SehiIIer, því að þegar læknar skoð-
uðu lík hans, virtist þeim alveg óskiljan-
legt, að hann skyldi hafa getað hjarað svo
lengi. Svo mikil óregla var komin á öll
líffæri líkamans. Það var að eins hinn
afarþróttmikli, stórfengni andi, er hafði
haldið líkama hans uppréttum síðustu ár-
in. Það er og sagt, að Herder. hafi á
gamalsaldri kvartað yfir, hve illa hann
hefði farið með sig, hve óskynsamlega
hann hefði fórnað lífi sínu á altari skáld-
skapargyðjunnar.
Enginn þarf heldur að ímynda sér, að
Shakespeare, — þessi jþtunvaxni andi —
hafi sloppið óskaddur úr helgreipum ástríð-
anna eða stigið niður í myrkraheim þeirra,
án þess að sæta hegningu. Hann varð
snemma sköllóttur og einn samtíðarmað-
ur hans ritar, að hann hafi með naum-
indum getað gengið sakir óstyrks i fót-
unum. Flestir munu einnig hafa veitt því
eptirtekt, hversu blærinn á leikritum hans
verður ávallt dekkri og dekkri, eptir því
sem árin líða og dökkvastur í hinum síð-
ustu í „Timon'frá Aþenuborg11, og í „Krók-
ur á móti bragði“. Þar er öll glaðværð
horfin, og þar er ekkert að sjá nema ein-
tómt svartnætti. Það er eins og maður
horfi niður í eitthvert voðalegt myrkva-
djúp.
Hjá Heine sjáum vér þó einna ljósust
merki þessarar sjálfseyðingar. Hin sífellda
ritdeilu-barátta, er hann átti í, skáldskap-
ur hans, metorðagirnd og hégómagirni,
æsti hann og þjakaði honum um of. Það
hefði mátt segja um hann, sem d’AIem-
bert sagði um Voltaire: „Þessi maður á
frægð, sem er einnar miljónar virði, og
þó vildi hann gjarnan kaupa fyrir einn
skilding í viðbót“; og jafnframt þessu var
Heine sérstaklega skáld ástarinnar, og það
stuðlaði ekki hvað minnst til að gera út
af við hann. Hann kvað um ástina fagur-
legar og innilegar, en nokkur annar hef-
ur gert, hún var kjarni lífs hans, sú ilm-
jurt, er kryddaði ljóð hans í hinni von-
glöðu æsku og á hinum síðustu þjáninga
og eymdaárum hans. Hann var fríður sýn-
um og ástúðlegur í viðmóti, og hafði
kvennhylli — en hann dvaidi mestan hluta
lífs síns í Babylon nútímans. Sá eldur, er
hann hafði svo mikla unun af að lifa í, eyddi
lífsafli hans og gerði hann að kararmanni
á fimmtugsaldri. 1846 sýktist hann afó-
læknandi sjúkleika (hryggmænutæringu),
og þau 10 ár, er hann þá átti eptir ólif-
uð, lá hann optast í rúminu við miklar
þjáningar. í maímánuði 1848 gekk hann
síðast um Parísargötur. Hann var þá hálf-
blindur og hálfvisinn og átti bágt með að
ganga, en samt gat hann loksins komizt
út úr mannfjöldanum og gekk til Louvre,
þar sem hin dýrmætustu iistaverk eru
geymd, eins og kunnugt er. Hann gekk
inn í hina tómu sali hallarinnar og nam
staðar á neðsta lopti meðal hinna fornu
guða- og gyðjumynda. Hann vissi ekki
fyrri til, en að hann stóð frammi fyrir
hugsjón fegurðarinnar, hinni brosandi, töfr-
andi gyðju, þessu furðuverki grískrar listar,
Venus frá Milo, er fyrir mörgum öldum
hefur misst handleggi sína, en ekki ynd-
isleik sinn. Við þessa sýn hrökk Heine
hrifinn og felmtsfullur aptur á bak og
hneig niður á stól, en heit og beisk tár
hrundu niður eptir kinnum hans. Hinar
fögru varir gyðjunnar, er sýndust bærast,
voru svo broshýrar, og frammi fyrir henni
var hið óhamingjusama, sjúka skáld, er
fórnað hafði allri gleði og ánægju lífs síns
á altari hennar — Henrik Heine. (Ni&url.).
IJni bráðapestarlyf Lárusar Pálsson-
l ar smáskammtalæknis, er allmikið var rætt
um í fyrra, hefur oss borizt grein nokkur
frá Einari bónda Einarssyni á Gíslastöð-
um í Grímsnesi, og tökum vér hér aðal-
inntak hennar, svo að almenningur fái að
vita, hvernig lyf þetta reyndist honum.
Hann kveðst hafa misst 40 fjár úr bráða-
j pest haustið 1890 og jafnmargt árið áður
og hefði þó tekið allt fé sitt á gjöf af
nógum högum snemma vetrar. Svo liefði
hann næstliðið haust keypt hjá Lárusi lækni
2 flöskur af lyfi hans handa fé sínu og
nokkuð fyrir 3 nágranna sína. Kveðst
hann hafa valið vænstu kindurnar, er jafn-
aðarlega dræpust helzt úr pestinni og gef-
ið þeim inn af lyfi þessu — alls 50 að tölu —
og hefði engin þeirra drepizt nema að eins
1 hrútur, en af hinum rýrari, er ekki var
gefið inn, hefði hann misst 13 kindur. Hann
kveðst heldur ekki hafa heyrt, að þeir 3
grannar sínir, er notuðu lyfþetta, hefðu
misst nokkra kind, er gefið var inn. Þessi
sami bóndi getur þess einnig, að hrútur,
sem pestin var komin í, er hann gaf lion-
um inn meðal þetta, hafi lifað eptir það
4 dægur án þess að sýkjast meir, og eign-
ar hann það áhrifum lyfsins; segist hann
þá hafa skorið hann, þar eð hann taldi
honum ekki batavon.
Án þess vér viljum mæla sérstaklega
með þessu lyfi Lárusar, er enn má kall-
ast óreynt, teljum vér samt æskilegt, að
ábúendur þeirra jarða, þar sem bráðapest-
iu gerir mest tjón, reyndu nú í haust að
ganga úr skugga um, hvort meðal þetta
sé að nokkru gagui eða ekki, með því að