Þjóðólfur - 09.12.1892, Síða 2

226
fellt undan, nema inngang sögunnar, sem
oss hefði þótt réttara, að hann hefði látið
fylgja með, enda þótt ekki sé sérlega mikið
á honum að græða. Haggard setur þar
fram hugleiðingar sínar um fornsögur vor-
ar, og er hann hrifinn af þeim.
Það yrði oflangt mál að rekja hér
þráðinn í skáldsögu þessari eða skýra
greinilega frá aðalinnihaldi hennar, en af
því að dr. Jón Stefánsson hefur í bók-
menntaritgerðinni nafnkunnu í Skírni síð-
ast (bls. 61—62) skýrt svo herfilega rangt
frá efni hennar, getum vér ekki stillt oss
um að fara um það nokkrum orðum.
Sagan er látin fara fram á íslandi á
10. öld, en að nokkru leyti gerist hún á
Orkneyjum og Englandi. Aðalhetjan Ei-
ríkur fráneygi, sonur Þorgríms járnfótar,
er fæddur og uppalinn á Suðurlandi (Eang-
árvöllum). Hann var manna vænstur og
sterkastur. Ásmundur goði á Meðalhofi,
„manna spakastur að viti og auðugastur á
öllu Suðurlandi", átti dætur tvær, aðra skil-
getna, Guðrúnu að nafni (í enskunni Gud-
ruda, Guðríður?), en hina óskilgetna,
Svanhildi að nafni, með finnskri seiðkonu.
Báðar systurnar voru allra kvenna fríð-
astar sýnum, en Svanhildur sór sig í ætt-
ina. Hún var fjölkunnug og grimmúðug
í skapi og Iagði hatur mikið á systur sína,
sakir þess, að þau Eiríkur unnust, en
Svanhildur vildi vera ein um hituna, því
að hún unni Eiríki mjög, og reyndi á
allan hátt að ná ástum hans, en árangurs-
laust. Af þessu gerist saga Eiriks. Hann
verður útlagi fyrir vígasakir og fer utan
til Englands og Orkneyja. í Orkneyjum
kemst hann í kynni við Atla jarl, er þá
var kvæntur Svanhildi. En svo fer að
lokum, að Eiríkur vegur jarl, og verður
það af völdurn Svanhildar, en eptir það
snýst Eiríki flest til ógæfu.
Einn maður, sem kemur mikið við þessa
sögu, er Óspakur nokkur, að auknefni
„svartatönn“ (blátönn), maður hamramur,
svartur útlits og illmannlegur. Vildi hann
fá Guðrúnar, en það gekk lengi tregt,
þangað til lognar fregnir bárust hingað til
lands um ótryggð Eiríks og samlag lians
við Svanhildi, er hún var gipt Atla jarli.
Var þá komið svo langt, að Guðrún sett-
ist á brúðarbekk hjá Óspaki, en þá er
veizlan stóð sem hæst, kom Eiríkur í opna
skjöldu, og varð þá bardagi í veizluskál-
anum og drap Eiríkur Óspak. Eptir það
hafðist hann við í helli nokkrum (í Mos-
felli), kvæntist þó Guðrúnu og ætlaði að
sigla af landi burt með hana, en fyrstu
nóttina, er þau gengu í eina sæng, lét
Svanhildur (er þá var komin út hingað) Qissur son
Óspaks myrða hana sofandi í sænginni og litlu síð-
ar féll Eiríkur í bardaga og þar lézt Gissur einnig,
en Svanhildur lét taka lík Eiríks og allra þeirra,
er þar féllu, og bera á knör einn mikinn, er hún
átti, Að því búnu vatt hún upp segl og steig á
skip ein saman, hjó í sundur akkerisstrengina og
sigldi á haf út. Stóð hún þar i stafni, klædd
purpurakápu og söng inndæla, hugfangandi töfra-
söngva. Og svo hvarf allt út í njyrkrið og hefur
ekki sézt síðan.
Hér er vitanlega mjög fljótt og ófullkomlega
yfir sögu farið, en ekki höfum vér raskað efninu
eða haft hausavíxl á persónum og öllum örnefnum
eins og dr. Jón gerir í sinu ágripi. Til dæmis um
mishermi hans og vitleysur skulurn vér geta þess,
að hann kallar Ásmund goða á Meðalhoíi Þorgrím
og segir, að bóndasonur fátækur hafi beðið hinnar
skilgetnu dóttur hans (o: Guðrúnar), en nefnir ekki,
að það hafi verið sjálf aðalhetja sögunnar, Eiríkur.
Þessi bóndasonur kemur hjá honum eins og skratt-
inn úr sauðarleggnum. Óspak kallar hann Þorgils
ríka!! og þar sem í sögunni er talað um Gullfoss
og Mosfell setur doktorinn í þess stað Skjáifanda-
foss!! og Ármannsfell!! En það er ekki þar með
búið. Játmundur (Edmund) konungur í sögunni
verður að Aðalsteini hjá doktornum, og svo klykk-
ir hann út með því, að æfi bóndasonar (nfl. Eiríks)
hafi lokið eins og Grettis. Hann hafi þjáðzt af
hnémeini!!, fóstbróðir hans hafi „setið dapur daga
langa dauðvona bróður hjá“ og gleymt að gæta
einstigisins og svo hafi Þorgils ríki (o: Óspakur)
ráðið þeim bana. Allt saman tðm endilcysa eptir
samanburði við söguna. Eiríkur fékk sár á öxlina
við hálsinn og það var algróið, er hann féll. Áttu
þeir félagar (hann og Skallagrimur) snarpan bar-
daga i einstiginu við Gissur og hans menn og féllu
þar eptir drengilega vörn. Og ekki stóð heldur
Óspakur, er doktorinn nefnir Þorgils ríka, yfir
höfuðsvörðum Eiríks, því að hann var þá dauður.
Eiríkur óg hann í veizluskálanum, eins og áður
er sagt.
Oss er alveg óskiljanlegt, livernig doktorinn
hefur farið að snúa þessu öllu svona upp á endann.
Dönsku þýðingunni ber alveg saman við enska
frumritið, sem vér höfum, en ekki saman við dokt-
orinn, enda mun sú „Eiríks saga“, er hann hefur
tekið ágrip af í Skirni, alls ekki til. Er þessi
rangfærsla þá sprottin af eintómu misminni dokt-
orsins eða af öðru lakara, t. d. algerðu hirðuleysi
eða hjárænuskap? Það er alls ekki leyfilegt, enda
þótt um skáldsögur sé að ræða, að skýra svo frá
efni þeirra, að allt standi á apturfótunum. Þetta
efniságrip dr. Jðns af sögu þessari er svo undur-
hroðvirknislegt, að höf. sjálfum er ekki unnt að
mæla þvi bót á nokkurn hátt, þótt hann gæti var-
ið allt annað í ritgerð sinni, sem vér nefndum rugl.
Vér gátum ekki minnst á þetta, er vér skráðum
ritdóminn, af þvi að vér höfðum þá ekki lesið þessa
sögu Haggards, en vér hyggjum, að eptir þetta sé
alveg óhætt að nefna ritgerðina í Skírni „bók-
menntalegt axarskapt11, og þykir oss það þó leitt
höfundarins vegna. En það er ekki hægt annað,
því að vér erurn sannfærðir um, að enginn nema
höf. sjálfur treystir sér til að verja ritgerðina i
heild sinni með góðri samvizku, nema hann vilji
verða sér til minnkunar fyrir fáfræði og skilnings-
sljóleik.
Um sögu Haggards er i stuttu máli það að segja,
að henni er allmjög ábótavant, ef vér metum hana
stranglega í samanburði við sögur vorar. Eirikur
er raunar svipaður Gretti og Gísla, og Svanhildur
að nokkru leyti ekki ósvipuð Guðrúnu Gjúka-
dóttur og Brynhildi, en hið yfirnáttúrlega (töfrar
og fyrirburðir) ræður svo miklu og er svo nátvinn-
að saman við allt efni sögunnar, að verulegur sam-
anburður á persónum hennar við sannsögulegar
norrænar persónur getur ekki komizt að. Haggard
hættir við þvi, eins og fleiri útlendingum, sem hafa
tekið sér yrkisefni af sögum vorum, að blanda of-
mörgu saman og leggja mesta áherzlu á hið dular-
fulla kyngiaíi, sem athafnir persónanna stjórnast
af. Skáldsögurnar geta að vísu á þennan hátt
orðið skemmtilegar til lesturs, en sem „historiskar“
skáldsögur hafa þær enga þýðingu. Sum nöfn i
sögunni eru og dálitið annarleg og ekki þykir oss
fagurt auknefnið „lambsdindill“ (lambstail11) á Skalla-
grími félaga Eiriks. En það eru smámunir. Sag-
an or einkar skemmtilega rituð með miklu fjöri og
verulega skáldlegum tilþrifum hingað og þangað,
er hlýtur að halda eptirtekt lesarans vakandi. Prá
þvi sjónarmiði sem skemmtisaga er hún ágæt. Það
þarf ekki að fletta mörgum blöðutn í henni til að
sjá, að höfundurinn er skáld. Danska þýðingin af
henni mun fást hér í bókaverzlunum.
Horðurmúlasýslu 30. okt.: „Sumarið var svo
erfitt sökum grasbrests og óþurka, að elztu menn
muna ekki annað oins. í 18. viku sumars þornaði
til og máttu heita viðunandi þorrar úr því, það
sem eptir var sláttarins. Náðu því flestir seinni
heyfeng sínum betur hirt; um entöðunni. Hausttíð-
in dágóð til 26. þ. m., þá brá úr Btillum í norð-
austanátt. Síðastliðna 3 daga norðaustan kafald,
svo orðið er slæmt til jarðar. Þykir veturinn heilsa
hranalega.
Sig. Johansen kaupm. á Seyðisfirði keypti í
haust e. 1900 sauðkindur; gaf 13 kr. fyrir beztu
sauði.
Pöntunarfélag Fljótsdalshéraös sendi út 4600
sauði. Kvað Ooghill það hinn bezta fjárfarm, er
út hefði sendur verið á þessu ári. Aðalfundur þessa
pöntunarfélags var haldinn á Ormarsstöðum í Eell-
um 25. þ. m. Á fundinum voru rædd venjuleg.fé-
lagsmál, og auk þess talað um húsakaup fyrir fé-
lagið. Úrskurðað var, að kaupa 2 hús af norsku
síldveiðafélagi, fyrir utan hús 0. Wathnes með lóð
umhverfis og nótabrúki, sem fylgdi með í kaupinu,
og ýmisl. fl. fyrir 4500 kr* Húsin liggja vel við
verzlun á sjó; þar er aðdjúpt og örstutta bryggju
þarf, til þess að stórskip geti lagzt að henni. Get-
ur það orðið stór hagur, bæði með uppskipun á
vörum og útskipun á fé. 1 ráði er að fá upp nýtt
hús frá Noregi fyrir krambúð, en hafa þessi hús
einungis fyrir pakkhús, og selja gömlu krambúðina.
Einnig er talað um, að flytja slátrið úr gamla
pakkhúsinu út eptir og slá upp kolaskúr úr því.
Þegar þetta er komið í kring, verður félagið orðið
vel byrgt að húsum. Jökuldælir, Pjallamonu og
Vopnfirðingar hafa að undanförnu verið að koma
upp pöntunarfélagi, en eru nú hættir við sérstakt
félag, og komnir í samband við pöntunarfélag Pljóts-
dalshéraðs þannig: þeir heyra undir íélagsstjórnina,
panta vörur sínar gegnum félagið, vilja þó helzt
fá þær sendar beint frá L. Zöllner til Vopnafjarð-
ar, og ætla að útbýta þeim þar.
Mælt er að prófasti séra Sigurði Gunnarssyni á
*) Llklegt þykir, a& selja megi nótabrúkið, 2 báta, 3
nótir, ein 120 fa&ma löng, fyrir 3000 kr. og eru þá húsin
ódýr fyrir 1500 kr.