Þjóðólfur - 13.01.1893, Qupperneq 1

Árg. (60 arkir) kostar 4kr.
Erlendis 5 kr. — Borgist
fyrir 15. júli.
Uppsögn, bundin vi5 áramót
ógild nema komi til útgef-
anda fyrir 1. október.
ÞJÓÐÓLFUR
XLY. árg.
Reykjavík, fostudaginn 13. janúar 1893.
Nr. 2.
Gömlu málin og gagnfræðakennslan.
Á síðasta jiingi var afgreitt frá neðri
deild þingsályktun þess efnis, að skora á
stjórnina að sjá um, að gagnfræðakennsla
kæmist á við lærða skólann, og að Möðru-
vallaskólinn yrði settur í samband við
hann þannig, að latína yrði afnumin við
inntökupróf í lærða skólanum, og að læri-
sveinum þeim, er tekið liefðu þurtfararpróf
á Möðruvöllum væri leyft að ganga próf-
laust inn í iærða skólann, og skyldi þá
jafnframt reglugerð hans breytt á þann hátt
að takmarka kennsluna í grísku og latínu-
Jón Hjaltalín skólastjöri og Júlíus Havsteen
amtmaður báru upphaflega tillögu þessa
fram í efri deild nokkuð öðruvísi lagaða-
Fóru þeir meðal annars fram á það í aðal-
tillögu sinni, að í tveim neðstu bekkjum
lærða skólans kæmist á gagnfræðakennsla
eingöngu, samskonar og á Möðruvöllum,
og að realstúdentar þaðau gætu sezt próf-
laust í 3. bekk. En er fiutningsmenn sáu,
að tillagan í þessu formi fékk ekki byr í efri
deild, breyttu þeir henni og var hún þá
samþykkt þar og þvi næst í neðri deild
nokkru fyllri, að því leyti, að þar var á-
kveðið, hverjar skyldugreinir lærða skól-
ans (o: latína og gríska) skyldu lúta í
lægra haldi, þá er gagnfræðakennslan
kæmist á.
í efri deild barðist dr. Grímur Thomsen
allsnarplega gegu þessari tillögu, er hún
kom fyrst fram. Það var eins og hann
sæi opinn dauðann fyrir óskabörnum sín-
um — latínunni og grískunni — ef þessi
breyting kæmist á, en þá er hann sá, að
hann mundi verða ofurliði borinn, vildi
hann gera þá tilslökun, að leyfa Möðru-
vallastúdentum inngöngu í lærða skólann
án nokkurs undirbúnings í latinn, en aðr-
ir piltar skyldu Ækki njóta þeirra hlunn-
inda. En þetta var ekki tekið til greina,
sem eðlilegt var, enda mundi kepnslan
hafa orðið einhvern veginn undarlega hött-
ótt með því fyrirkomulagi.
Nefnd sú, er sett var i neðri deild til
að (huga tillögu efri deildar, var raáli
þessu mjög hlynnt, og var tillggan sam-
Þykkt þar umræðulaust með einni við-
aukagrein (um breytingu á reglugj. lærða
skólans). Síðan hefur mál þetta Iegið í
þagnargildi. Það hefur enn ekkert heyrzt
um það, að Iandshöfðingi eða stjórnin hafi
Jtilutazt til um að koma þessu til fram-
kvæmdar, enda mun það verða að bíða
næsta þings, með því að það á að veita
samþykki sitt til fjárveitingar, sem líklega
er óhjákvæmileg til að koma breytingu
þessari á. Hvað landsh. eða stiptsyfir-
völdunum annars vegar og kennurum skól-
ans liins vegar kann að hafa farið á milli
í þessu máli síðan á næsta þingi, er oss
ókunnugt um, en hitt mun víst, að bæði
rektor og flestir kennaranna hafa verið
henni móthverfir, að dr. B. Ólsen undan-
skOdum, er mun hafa verið tillögunni með-
mæltur, þá er álits kennaranna var leitað
um hana í fyrstu, áður en hún kom fyrir
þiugið. Mun hinum kennurunum hafa þptt
tign lærða skólans misboðið, með því að
gera hann að gagnfræðaskóla jafnframt og
setja hann þannig að nokkru leyti á
bekk með Möðruvallaskólanum. En þessu
er ekki þannig varið, því að skólinn get-
ur fullkomlega haldið tign sinni sem
„lærður skóli“, þótt gagnfræðakennsla
komist á 1 neðstu bekkjunum. Hann verð-
ur þá síður með réttu nefndur „latínu-
skóli“, og þykir oss ekki miklu skipta um
það. Þetta nafn hefur loðað við hann frá
fyrri tíð, þá er latínan var aðalnámsgreinin,
er kennd var, pg má því gjarnan missa
sig úr þessu. Yitaskuld er, að ekki að
eins latínan, heldur einnig grískan, bíða
allmikinn halla við þessa breytingu, þar eð
þessi mál verða þá ekki kennd nema í 4
bekkjum, en á hitt verður að líta, hvort
hann muni ekki fyllilega vinngst upp við
annað hagræði, er lqiddi af þessu fyrir-
komulagi, eða hvort haun sé í rauninni
svo míkill, að orð sé á gerandi.
Að því er snertir gömlu máiin, latin-
una og grískuna, mun enginn geta borið
á móti því, að þau séu aljmjög farin að
hrapa úr tignarsætinu á síðustu tímurn-
Þau eru að vísu (einkum Iatínan) all-
réttliá enn á mörgupi skólum í samanburði
við nýju málin (ensku, þýzku og frakk-
nesku), ep þau réttindi eiga fremur rót
sína í gamalli hefð og vanafestu, lieldur
eu í almennri viðurkenningu úm, að það
sé eðlilegt og rétt samkvæmt kröfum nútím-
ans. Jafnvel málfræðingar þeir, er gömlu
málin kenna eru farnir að viðurkenna, að
þau séu ekki hið eina nauðsynlega mennt-
unarmeðal og að meiri áherzlu beri að
leggja á kennslu nýju málanna í skólun-
um. Þar á meðal viljum vér telja fyrst-
an og fremstan dr. M. Cl. Gertz kennara
í grisku og latínu við Kaupmannahafnar-
háskóla, mikinn lærdómsmann, er eflanst
hefur miklar mætur á hinum fornu bók-
menntum Grikkja og Rómverja og tungu
þeirra, svo að honum verður varla borin
hlutdrægni á brýn. Hann var fyrir
skömmu kosinn í nefnd, er háskólaráðið
valdi til að segja álit sitt um fyrirhugaða
breytingu á dönsku skólunum, sem meðal
annars fór fram á að afnema grísku sem
skyldu-námsgrein. Yar Gertz breytingu
þessari mjög hlynntur og byggði ástæðux
sínar í nefndarálitinu einkum á því, að
kennsla sú í grísku, er skólarnir gætfl
veitt, væri svo ófullkomin, að jafnvel hin-
ir færustu nemendur skildu ekki málið að
neinu ráði, er þeir hefðu lokið námi við
skólana, og hefðu því sárlítil not af grísku-
kunnáttu sinni, er þeir kæmu til háskól-
ans til að halda þar áfram námi sínu í
þeirri tungu. Hann sagði meixa að segja,
að nemendunum (í sumum skólum) væri
kennd svo röng aðferð til að nema málið,
að sú undirstaða væri verri en ekki neitt
og mundi því opt vera heppilegra, að þeir
hefðu ekkert lært, áður en þeir kæmu til
háskólans. Hann tók það og fram, að í
skólunum mundi nægja að láta pilta lesa
vandaðar þýðingar af liinum helztu grísku
rithöfundum, með því að þekldngin í mál-
inu sjálfu yrði hvpr.t sem væri ávallt í
molum og allt námið kák eitt o. s. frv.
Þetta álit háskólakennara í grísku vakti
afarmikla eptirtekt og jafnframt megna
óánægju meðal ýmsra málfræðinga, er þótti
;Gertz illa bregðast, en fáir munu þó hafa
treyst sér til að lirekja ástæður hans.
Þær hafa einnig við mikil rök að styðj-
ast. (Níðurl. uæst).