Þjóðólfur - 27.01.1893, Page 1

Uppsögn, bundin viö áramöt
ógild nema komi til útgef-
anda fyrir 1. október.
irg. (60 arliir) kostar 4kr. | 1I V 'W" V ^ "T "T' ' V 'T,
“ pJ UuULr U K
XLY. árg.
Verzlunarmálefni.
Hugvelcja frá alþýðumanni.
I.
Opt hefur verzlun íslands verið hörm-
ungum undirorpin, opt hefur viðskipta-
þörfin lagt þann læðing á oss, er erfitt var
að leysa, en aldrei hefur þó — síðan vér
fengum alfrjálsa verzlun — keyrt eins úr
hófi og á næstliðnu sumri.
Sé nokkurt málefni þess vert, að um
það sé ritað, og það sé tekið til ítarlegr-
ar athugunar, þá er það verzlunarmálið.
Þetta alþjóðamál, er öllum heimi er um að
gera, að halda í áliti, og starfa að með
elju og dugnaði.
Ávextir góðrar verzlunar eru gullknapp-
ar þjóðanna; af þeim fæðast visindi,
þægilegt samlíf og álit umheimsins. Þeg-
ar verzlunin er í góðu lagi, þá fyrst er
maðurinm sannur herra sköpunarverksins,
neytandi náðargjafa náttúrunnar.
Eg ætla eigi að skyggnast langt fram
í tímann, eða minnast mikið á hina hörmu-
legu meðferð Dana á oss á einokunartíman-
um, þegar þeir skiptu landinu í tilteknar
kaupsveitir, þannig: að enginn mátti verzla
utan umdæmis síns kaupmanns. Þessar
dönsku bl..... sýndu landsmönnum eng-
an mannkærleika, heldur notuðu þenna
lúalega rétt í fyllsta máta, og hnepptu
menn frá búi á Brimarhólm, ef út af var
brugðið.
Þegar skórinn kreppir mest, þá verður
eitthvað til bragðs að taka, helzt að reyna
að rýmka hann, því illt er, að taka öllu
með afskiptaleysi, og reyna ekkert til að
bæta kjör sín.
Verzlun og viðskipti eru nauðsynleg
fyrir oss eins og aðrar þjóðir, þar sem
géð verzlun má lieita aðal-lífæð þjóðlík-
amans. gé hún hagfelld, þá er vöxtur
og viðgangur þjóðanna í nokkurn veginn
góðu lagi, en sé hún vond, þá er kyrk-
ingur og eyðing í þjóðinni; hún fær eigi
haldið sér, verður vanmegna og til einskis
fær.
Þetta ár hefur verið sannkallað hörm-
unga-ár í verzlunarsökum. Útlend vara í
afar-háu verði og innlendar afurðir lítils
virði. 011 t. d. c. 55 aura, kjöt 10—16
aura pundið, sauðir á fæti — aðal-verzl-
Reykjavík, föstudaginn 27. janúar 1893.
unarvara sveitamanna — 10—13 kr. og
annað eptir þessu. Þetta er hörmulegt
verð, hér um bil hálfu minna en fékkst
fyrir samskonar vöru fyrir nokkrum ár-
um, og þó veitti oss eigi af í afkomunni.
Hvernig skyldi þá afkoman verða nú, þeg-
ar vér förum að uppskera ávexti þessa
yfirstandandi árs? Um það er ægilegt að
hugsa.
Vér þurfum þó enn, þrátt fyrir minnk-
aða „umsetningu11, að lifa eins og menn,
bæði sem „prívatmenn11 hver í sínu horni
og líka sem þjóð í heild sinni. Vér þurf-
um að sjá fyrir daglegum þörfum vorum,
svo sem fæði og klæði, og einnig gjalda
til almennra þarfa, til þess að embættling-
ar og námsmenn geti lifað; þeir nærast
sem kunnugt er á brjóstum alþýðunnar,
og ganga ósleitulega að henni, vitandi að
þeir standa i sínum fulla rétti, maklegir
launanna fyrir sinn þarfa starfa. G-ætum
vér efast um, að þeir ynni með alúð og
trúmennsku — sumir — fyrir þjóðina, og
hefðu kærari ölkrúsir og kyrsetur en gagn
og hagsmuni landsins, þá væri ástæða til
að álasa þeim, þá væri ástæða til, að telja
eptir hverja krónu, sem til þeirra gengur
frá berum brjóstum fátæklinga, þó sér-
staklega það, sem lendir í hin illræmdu
og óréttlátu eptirlaun, sem almennings-
álitið dæmir óalandi og óferjandi gjalda-
grein.
Við þetta getum vér eigi að sinni ráðið,
en vér getum þó ráðið nokkru um hagi
vora með því, að vera árvakrir og forsjál-
ir, með þvi, að beina kröptum vorum að
þeim málum, er vér getum við ráðið, svo
sem verzlunarmálinu, og sýna í því öflug-
an viljakrapt og óþreytandi starfsemi.
í öllum viðskiptum er nauðsynlegt, að
lilutaðeigendur geti treyst hvorir öðrum, að
samningar séu sem hreinastir, og að eigi
sé ráðizt í það, er auðsætt er, að illa verði
haldið. Hjá oss íslendingum, sem búum
norður í reginhafi, langt frá öllum siðuð-
um þjóðum, umkringdir ís, kulda og ó-
stöðugleik náttúrunnar, þar sem meiri part-
ur sumarsins er opt í reyndinni vetur og
voði, þar sem vandræði, bjargarskortur og
óhöpp geta dunið yfir á hverri stundu árs-
ins, hjá oss, segi eg, er því meiri ástæða
til þess, að vér förum varlega í sakirnar,
Nr. 4.
hvað viðskipti snertir, og eigum sem minnst
undir getu annara.
Þegar vér aðgætum þetta nákvæmar,
þá hljótum vér að kannast við það, að
dagleg reynsla styrkir hið framan talda.
Vér hljótum að sjá, hvílíkt átumein í þjóð-
þrifum vorum kaupstaðarskuldirnar eru,
hvílíkt peningatjón, frelsishnekki og um-
svif þær geta aí sér, og livílík fásinna er
að kasta frá sér frelsi og sjálfstæði því,
er vér getum haft, en ganga í þess stað
í ófrelsis- og eymda-snöru skuldaverzlunar-
innar. Sá maður getur eigi talizt sjálf-
stæður eða frjáls í borgaralegu félagi,
sem hefur mestmegnis annara fé undir
höndum, og hann mun naumast lifa rólegu
og góðu lífi; því síður sáir hann góðu sæði
fyrir eptirkomendurna, eða er þeim til
góðrar fyrirmyndar. En hvernig eigum
vér að forðast skuldirnar? Það er spurn-
ing, sem vandi er að leysa og verður eigi
að svo stöddu leyst til hlítar, en benda
má á ýms atriði, er bætt geta, sé þeim
fyigt.
Fyrst eru það kaupmenn vorir, er eg
sný máli mínu að; það eru þeir, sem hafa
í höndum lykilinn að verzlun vorri, þeir
eru sjálfráðir, hvernig þeir nota hann, þ. e.
hve langt þeir draga lokin frá forðabúr-
um sínum. Þeim er hægðarleikur að
„tempra“ verzlunina. Til þess að geta þetta
nokkurn veginn viðunanlega, þurfa kaup-
menn að kynnast vel viðskiptamönnum
sínum. Þeir þurfa, svo að segja, að vita
um efni og ástæður hvers manns í verzl-
unarumdæminu, einkum ef þeir lána að
mun, sem ætti þó eigi að eiga sér stað,
utan í einstöku tilfellum.
Tvö fregnbréf úr sveitinni.
Skagafirði 3. janúar.
[Tíðarfar. — Heyskapur.—Bráðapest.—Aflabrögð. —
Þjófnaður á Sauðárkrók. — Hjátrúarfullir umgangs-
kennarar. — Lítil bóka- og blaðakaup. — Viqnufólkið
les rímur. — Fyrirhugaður kennarafundur. — Póli-
tiskur doði. — Fjör í fótunum].
„Gamla árið er nú liðið og komið nýtt
ár. Þegar á allt er litið, mátti árið kalla
í betra meðallagi. Hér austan Héraðsvatna
mátti síðastl. vetur kallast góður frá ný-
ári, allt af nægar jarðir og sjaldan hríðar.