Þjóðólfur - 24.03.1894, Side 2

54
sem í sannleika eru trúaðir, til að hugsa
rækilega um þetta helga málefni, oggæta
sín því betur. Svefn og dauði er þó verst-
ur í hverri grein sem er. En þótt Sæ
mundur hafi hér eigi gætt vel að því,
sem úr pennanum flaut, og sé ef til vill
mikils til ofblindur fyrir ókostum fortíð-
arinnar, sem eru svo miklir og margir,
t. d. harðýðgi og hroki hjá yfirmönnum,
þrællyndi og höfðingjasleikjuskapur hjá
undirmönnum, og við lofun hennar gleymi
kostum nútíðarinnar, þá gerir hann það
eigi af illvilja heldur af missýningu, því
maðurinn vill oss vel og hann langar til
að sjá framfarir í fleiru en orðunum tóm-
um; hann óskar að vér náum forfeðrun-
um i því, sem gott er, og komumst enn
lengra, eða þannig skil eg það, að hann
hvetur oss til að stunda að verða jafnfæt-
is öðrum þjóðum i baráttunni fyrir tilver-
unni. Raunar er það óþarft hjá honum,
ef ritgerðin, eins og helzt lítur út fyrir
á að vera sögulegs efnis, að fara að tala
um, hvernig aðrar þjóðir séu nú. 0g aptur
ef ritgerðin á að vera hugvekja til fram-
fara, þá varðar oss, sem slétta landbænd-
ur ekkert um hvernig áður var búið, held-
ur hvernig útlendar þjóðir búa nú, og
hvernig vér getum staðið á líku stígi til
að lifa, hitt allt heyrir þá sagnfræðinni
til. Oss varðar eigi meira um það, en
sjómanninn sem slíkan um það, hvernig
forfeður hans fyrir 200 árum veiddu og
verkuðu fisk, því honum ríður mest á að
vita hvernig keppinautar hans í sömu at-
vinnu erlendis veiða hann og verka, svo
að kaupendum líki vel. Hitt heyrir til
visindunum. Því vér erum eins og Sæ-
mundur líka segir, eigi keppinautar for-
feðranna heldur samtíðarmannanna. En
það getur nú verið að höfundurinn hafi
ætlað sér að sameina þetta tvennt, en
með því hefur hann heldur spillt en bætt.
En hvað um það, hann vill feginn að
efnahagur vor gæti tekið þeim framförum,
að skuldafjötrarnir dyttu af oss, og það
ei' eitt með öðru, sem ritgerð hans nefnir.
Það er tvennt, sem er mjög athugavert,
þegar verið er að koma á einhverjum
breytingum í nafni frelsisins og framfar-
anna. Hið fyrra er: „að þegar verið er
að uppræta gamalt illgresi úr jarðvegi
þjóðfélagsins, þá má engan veginn um leið
rífa upp þaðan gamalt góðgresi, því fari
það með, er hætta búin“. Hið annað er:
„að þegar sömuleiðis er verið að gróður-
setja þar nýtt góðgresi, þá ber að varast,
að sá nýju illgresi líka, því sé það gert,
er hagurinn tvísýnn“. Yið þessum villu-
vegum ógætinna framfaramanna vill Sæ-
mundur einmitt vara oss, með því að hvetja
oss til að halda dauðahaldi í allt íslenzkt,
sem er gott, þótt gamalt sé; og að mikið
gott sé enn þá í landinu og þjóðinni, ját-
ar hann, og getur því, þrátt fyrir lof sitt
á liðinni tíð, eigi talizt meðal postula upp-
blásturskenningarinnar. Það er vafalaust,
að þjóðfélag vort þarf að snúa á nýjar
brautir, já þarf endurfæðingar við bæði í
andlegum og líkamlegum efnum, því síð-
an 1874 eða um 20 ár hefur það snúizt
ruglað kringum „stjórnarskrána frá 5. jan“.
Þessa endurfæðingu vill víst Sæmundur
eins og eg, það er að eins munurinn, að
hann horfir heldur mikið aptur en eg vil
horfa fram, og að eg held, að stjórn vor
geti flýtt fyrir þessari umbót með því að
veita oss meira stjórnfrelsi, og að þingið
geti stutt hana hjá þegnunum með vitur-
legum ráðum. Sæmundur segir í grein
einni í „ísafoId“, að oss vanti kunnáttu og
þekkingu á við aðrar þjóðir í stundun at-
vinnu vorrar og kunnum eigi að nota hin
algengustu áhöld menntaðra þjóða. Þetta
er rétt, en hvernig stendur á þessu? Auð-
vitað af því að Iand vort er afskekkt og
fjarlægt öðrum löndum, vér sjáum því
fátt fyrir oss, og umbætur útlendinga í
atvinnuvegum og aðförum berast því seint
til vor, já, margar aldrei. En þetta má
eigi lengur svo til ganga, ef vér eigum
að kasta ellibelgnum eins og frændþjóðir
vorar. Hér á þing og stjórn að koma til
hjálpar með góðum ráðum og fjárframlög-
um t. d. með fyrirmyndarbúum og með
því að kosta duglega bændur til utanferð-
ar, einkum til Noregs, til að vinna þar
og kynnast búnaðarháttum. Það er und-
arlegt að höfundurinn skuli hvergi tala
um það, hvernig vor fátæka alþýða á að
fá kunnáttu sína í þessu efni. Þetta er
þó mikilsvert atriði. Það er satt, þótt
hart sé, að það er af blindri hendingu, að
skozku ljáirnir eru komnir til íslands. ís-
lenzkur maður rekst til Skotlands og sér
þar af tilviljun verkfæri þessi, það hittist
svo á, að þetta er skynsamur maður, svo
honum dettur í hug að Ijáirnir verði not-
aðir hér á landi. En eigi í öllum grein-
um að bíða eptir slíkum höppum úr heiðu
lopti, þá getum vér verið vissir um að
framfarir vorar verði seinar. Ráðsmenn
þjóðarinnar ættu að sjá um að framtíð
landsins væri eigi lengur komin undirsvo
óvissum atburðum, sem þessum eina t. d.
Sæmundur vill framfarir, en sýnir eigi ljós-
lega, hvernig þeim verði náð. Með því að
löggjafarþing vort legði af alhuga rækt
við atvinnuvegina, myndi vantrúin á gæði
Iandsins þverra. Þessi vantrú, sem bæði
er í andlegum og líkamlegum efnum of-
almenn, er komin af vaxandi hálfmennt-
un, einskisfylgis- (nihilismi) öldu frá Kaup-
mannahöfn og Ameríkugyllingum, en með
aukinni framtaksemi og sannri andans
menntun mun hún hverfa. En undirstað-
an undir voru líkamlega og andlega lífi
hér á jörðu er góður efnahagur, því má
aldrei gleyma. Því án matar og fata deyj-
um vér út. Atvinnuvegunum ríður því
mest á að hlynna vel að, en svo þegar
auður vex í landi, spretta upp af honum,
menntun og manndáð, vísindi og listir.
Þannig hefur það gengið í útlöndum og
þannig hlýtur það líka að ganga á ís-
landi.
Norður-Múlasýslu 12. febr.: „Heiðraði
Djðððlfur! Bg fékk oigi að sjá þig nú með síð-
asta pðsti, sem er nýkominn, og þðtti mér það því
leiðinlegra, sem þú ert mér kærstur allra blaðanna.
Þetta mun vera sökum „misvisniugar" í póstsend-
ingu blaðsins, en ekki af vangá útgefandans.
Gott þykir mörgum Austfirðingum að heyra, að
herra sýslum. Skúli Thoroddsen er eigi dæmdur
frá embætti í landsyfirrétti; sá eltingaleikur er
orðinn nógu langur og hefur verið helzt til harð-
sóttur.
Fátt gott get eg sagt þér i fréttum, en helzt
of mikið af hinu.
Influenza geisar hér um allar sveitir, og deyð-
ir fólk unnvörpum, svo að elztu menn muna eigi
annan eins manndauða á jafn stuttum tíma; á nokkr-
um bæjum 3 dánir. í Kirkjubæjarsókn í Hróars-
tungu standa uppi 22 lik, í Eiðasókn í Suður-Múla-
sýslu 7, í Útfellum 6, sem frétzt hefur um, og
líkt mun vera víðar. Á Urriðavatni önduðust
hjónin; konan ól 10. barnið skömmu fyrir andlátið.
t>essi veiki hefur þegar gert hér um slóðir stórtjón,
og er þó eigi séð fyrir endann á því, og heldur
eigi frétt lengra að. Sýkin hefur verið svo áköf
á sumum bæjum, að skepnur hafa eigi orðið hirtar
með reglu, sumstaðar orðið að standa málþola 2—3
og jafnvel fleiri daga. AUir hafa legið í rúmunum,
eða skriðið á fætur með veikum burðum, og eigi
þolað að fara út í kulda og óveður, er gengið hafa
að undanfórnu. Nú er pestin beldur i rénun. Einn
af þeim, er dáinn er í Kirkjubæjarsókn, er barnakenn-
ari Jón Snorrason frá Dagverðargerði, gáfað og
vel látið valmenni; að honum er mikill mannskaði.
__ Hörmulegt er, ef eptirlitsleysi eða vanrækslu
Uelcnanna mætti að nokkru kenna útbreiðslu sótt-
arinnar. Svo stóð á, að „Waagen“ kom á Seyðis-
flörð skömmu eptir nýárið. Skipverjar höfðu verið
eitthvað lasnir; Scheving lækni kvað hafa farið út
á skip til að gæta að, hvort hætta væri á ferð.
Sagt að hann hafi eigi álitið hættu á ferðum, og
leyft skipverjum í land. Nokkrir ferðalangar sögðu,
að hann hefði álitið þetta „bara kvefsnert". Eptir
þetta fór veikin að stinga sér niður á Seyðisfirði,
og fluttist þaðan von bráðara upp i Héraðið.
Af Seyðisfirði fór Waagen til Eskifjarðar, og
dró verzlunarskipið „Diana“, er þar lá ósjófært,