Þjóðólfur - 17.05.1895, Blaðsíða 1

Árg. (CO arkir) kostar 4 kr
KrlendÍB 5 kr.— Borgist
(yrir 15. júll.
Uprsögn, bnndin viö Aramót,
ógild nema komi tilfttgefanda
fyrir 1. október.
Þ J 0 Ð Ó L F U R
XLYII. árg. Reykjayík, föstudaginn 17. maí 1895. Nr. 24.
Stjórnarskrármálið.
(SiJurl.). Það hefur löngum verið talað um,
hversu óeðlilegt og óviðurkvæmilegt það
væri, að kosningarréttur væri bundinn við
ókveðna gjaldanpphæð. Sakir þessa ákvæð-
is hefur mikill fjöldi manna farið á mis
við þau réttindi, er allir, sem ráða sér siálf-
ir, hafa jafnar kröfur til, og af þessu fyrir-
komulagi hefur sprottið megn óánægja, eins
og eðlilegt er, þá er menn eru farnir
dálítið að vakna til sjálfsmeðvitundar, og
krefjast meiri hluttöku í almennum mál-
um, en hingað til liefur átt sér stað. Úr
þessum galla á kosningarlögunum á hið
nýja stjórnarskrárfruravarp að bæta, því
að samkvæmt því er kosningarrétturinn
ekki bundinn við ákveðna gjaldaupphæð.
Ef menn að eins gjalda eitthvað til al-
mennra þarfa, hversu lítið sem það er, þá
er rétturinn fenginn. Fátæklingurinn, sem
að eins greiðir 2 kr. til sveitar, verður að
þessu leyti jafnrétthár sem auðmaðurinn,
sem greiðir svo hundruðum króna skiptir.
í því eru hin almennu mannréttindi meðal
annars fólgin, að atkvæði fátæklingsins sé
jafngott og gilt sem auðmannsins. í þessu
er fólgin stórmikil breyting til batnaðar,
er hlýtur að hafa þýðingarmiklar afleið-
ingar í för með sér.
Þá mun og enginn geta neitað því, að
deildaskipun þingsins sé dálítið eðlilegri
og hagkvæmari samkvæmt hinu nýja stjórn-
arskrárfrumvarpi, heldur en sú skipun sem
nú er. Fáir munu syrgja það, að kon-
nngkjörni flokkurinn liverfi af þinginu,
enda er það algerlega óhæfilegt fyrirkomu-
lag, að úrslit hinna þýðingarmestu mála
þjððariunar skuli eins og nú stendur vera
komin undir þyí; hvort aidursforseti í efri
deild er konungkjörinn eða þjóðkjörinn,
eða undir hlutkesti við forsetavalið. Það
er svo frámunalega samvizkulaust og óvið-
urkvæmilegt, að engu tali tekur, og það
er einn aðalkostur við hjð nýja stjórnar-
skrárfrumvarp, að það kippjr þessu full-
komlega í rétt og eðlilegt horf, með því
einfalda ákvæði, að allir þingmenn séu
þjóðkjörnir.
Þetta, sem hér hefur verið stuttlega
drepið á, eru allt miklir höfuðkostir við
hið nýja stjórnárskrárfrumvarp, en eins
og geta má nærri eru afarmörg þýðingar-
miki! atriði í frumvarpinu ótalin. Það
getur ekki komið hér til greina að rita
nokkurn ítarlegan samanburð á hinni nú-
gildandi stjórnarskrá og hinni endurskoð
uðu, því að það væri nóg efni í stóra bók,
og svo ættu aðalatriðin að vera mönnum
kunn af hinum mörgu ræðum, er haldnar
hafa verið um málið á öllum þingum meira
og minna síðan 1881.
Sumir þeirra, er þykjast vilja málinu
vel, hafa jafnvel látið í veðri vaka. að
sóma þjóðarinnar og málinu með sé borg-
ið, ef þingið í sumar samþykkir einskonar
þingsályktun eða yfirlýsingu til stjórnar-
innar, að vér höldum fast á kröfum vor-
um o. s. frv. En slík yfirlýsing væri í
rauninni harla þýðingarlítil og litlu betri
en ekki neitt, því að hún sýndi ekkert
annað en það, að stjórniu hefði algerlega
unnið taflið, en að fulltrúar þjóðarinnar
vildu fóðra fráhvarfið með þessu. Gagn-
vart stjórninni yrði þetta hér um bil sama,
eins og íslendingar segðu: „Oss þykir
myndarlegra og viðkunnanlegra afspurnar
að lýsa því yfir, að vér viljum þetta, en
vér nennum ekki Iengur að berjast neitt
fyrir því að fá það, viljum ekki kosta ein-
um eyri til þess, og samskonar yfirlýsingu
ætlum vér að samþykkja á hverju þingi
langt, langt fram á 20. öld. Það er svo
ósköp fyrirhafnarlaust og kostar ekki
neittM.
Yér viljum geta þess hér, sém ekki
tjáir að dylja, þá er ritað er um þetta
mál, að aðalmótspyrnan gegn því, að
minnsta kosti hjá alþýðu, mun eiga rót
sína að rekja til þeirrar skoðunar, að hin
nýja stjórn verði landinu miklu dýrari en
sú sem nú er, og að ekki sé tilvinnandi
að hafa aukaþing til að fá þessa breytiugu.
Þetta er sá Akkillesar-hæll, sem fjöldi manna
hefur bitið sig fastan í, til að koma mál-
inu fyrir kattarnef, af því að þeir hafa
ímyndað sér, að þarna væri auðveldast
að veita því banasárið. Það þarf nfl. ekki
annað en að segja alþýðu, að eitthvað sé
kostnaðarsamt, til þess að gera hana frá-
hverfa því. Um það, hvað menn fái í
aðra hönd, er opt minna hugsað. Einkum
hefur verið lögð mikil áherzla á það,
hversu athugaverð eptirlaun ráðgjafauna
gætu orðið, þá er opt yrðu ráðgjafaskipti,
og vér skulum játa, að menn hafa nokk-
uð til síns máls í þessu efni í fljótu bragði.
En þá er þetta er betur íhugað, virðist
oss að auðvelt sé að koma þessu svo hag-
anlega fyrir, að landssjóður hefði enga
aukabyrði af ráðgjafaeptirlaunum. Það er
auðvitað, að ráðgjafarnir (sem ekki þurfa
að vera fleiri en tveir) verða að hafa góð
laun, meðan þeir eru við, en svo ættu það
að vera lög, að þá er embættismaður yrði
ráðgjafi (sem optast mnndi verða, að
minnsta kosti fyrst um sinn), þá væri
embætti hans þjónað fyrir vissa þókn-
un, meðan hann væri ráðgjafi, en er hann
færi frá, tæki hann aptur við embætti
sínu, og ætti þá ekki heimtingu á frekari
eptirlaunum, en því embætti fylgdu að lög-
um, svo að þjónusta hans í ráðgjafa-
embættinu væri ekki rétthærri til eptir-
launa en þjónustuár hans í öðrum embætt-
um. Þessari reglu hefur t. d. opt verið
fylgt í Danmörku, að þvi er ráðgjafa
snertir. En þá er því væri svo fyrir komið,
að embættismenn, sem yrðu ráðgjafar, fengju
engin sérstök eptirlaun fyrir þá þjónustu,
þá sjáum vér ekkert á móti því, að em-
bættislausir menn (t. d. kaupmenn eða
jafnvel bændur) sem yrðu ráðgjafar færu
frá án nokkurra eptirlauna, þá er þeir
hefðu góð laun meðan þeir væru ráðgjafar,
og er embættismenn sem ráðgjafar, fengju
enga ívilnun fyrir samskonar þjónustu.
Við þetta spöruðust öll sérstök ráðgjafa-
eptirlaun, og er þá þeim þyrni úr vegi
rutt. Vér vitum ekki til, að nein uppá-
stunga í þessa átt hafi fyr komið í ljós
opinberlega, eða að reynt hafi verið að
íeysa nokkuð úr þessari spurningu um
ráðgjafaeptirlaunin, og þó mun það atriði
hafa verið og vera einhver hinn helzti
ásteytingarsteinn í augum alþýðu, og það
sem hún mest hefur rekið augun í og
verið hræddust við i sambandi við kostn-
aðinn af hinu fyrirhugaða nýja stjórnar-
fari. (Takmarkið er auðvitað að fá af-
numin öll eptirlaun embættismanna, en það
kemur ekki beinlínis þessu máli við).
Þá er þess er gætt, að amtmannaem-
bættin hlytu að sjálfsögðu að leggjast
niður samkvæmt hiun^i nýju stjórnarskrár- /
breytingu, þá mun kostnaðurinn við æztu