Þjóðólfur - 02.08.1895, Blaðsíða 1

Árg. (60 arkir) koatar 4 kr
Erlendis 5 kr.— Borgist
fyrir 15. Júli.
tJppsögn, bnndin viB dramót,
ógild nema komi til útgefanda
fyrir 1. október.
ÞJÖÐÖLFU Ií.
XLYII. árg. KeykjaTÍk, föstudaginu 2. ágúst 1895. Nr. 38.
Skúla-málið á þingi.
Eins og getið var um í 36. tbl. Þjóðólfs
bar séra Signrður Stefánsson í Vigur upp
fyrirspuru til landshöfðingja um það, hvers
vegna stjórnin hefði ekki sett Skúla Thor-
oddsen aptur í embætti það, er hann hefði
þjónað, og hvers vegna honum hefði verið
boðin Rangárvallasýsla. Fyrirspurn þessi
var á dagskrá í efri deild 26. f. m. Tók
spyrjandi meðal annars fram, að úrslit
Skúla málsins í hæstarétti hefðu vakið al-
mennan fögnuð um land allt. Þessi íögn-
uður hefði ekki eingöngu verið sprottinn
af því, að Sk. Th. var sýknaður, heldur
líka af því, að með dómi hæstaréttar þótt-
ist almenningur hafa fengið fulla vissu
fyrir því, að málareksturinn gegn Sk. hefði
að miklu leyti verið óþarfur. Alþýða
manna hefði litið svo á, að þessi einkenni-
lega röggsemi landsstjórnarinnar væri ekki
sprottin af nokkurri brýnni þörf eða nauð-
syn; þetta mikla málaþóf hefði ekki verið
háð vegna réttvísinnar, þótt það væri í
nafni réttvísinnar. Það væri að vísu hart
fyrir landsstjórnina, að allur þorri þjóðar-
innar skyldi líta svo á mál þetta, en því
harðara væri það, að hæstiréttur rikis-
ins skyldi staðfesta þetta almennings-
álit á íslandi með dómi sínum, og dómur
hans þannig verða áfellisdómur yfir lands-
stjórninni um leið og hann var sýknudóm-
ur fyrir Sk. Th. Landsmönnum þætti að
vísu súrt í brotið, að landssjóður skyldi
verða að borga fyrir þetta frumhlaup
stjómarinnar, en því mundi þó hafa verið
tekið með hinni vanalegu íslenzku ró, ef
landsstjórnin hefði látið hér staðar numið.
Það töldu menn og sjálfsagt, að hún mundi
gera, hún, stjórnin sjálf, mundi bera svo
mikla virðing fyrir dómi hæstaréttar, að
hún þegar í stað mundi setja Sk. Th. inn
i embættið^ En svo birtist þetta maka-
lausa landshöfðiugjabréf frá 7. maí þ. á.,
er geri Sk. Th. að velja á milli Rangár-
vallasýslu og algerðrar lausnar frá embætti-
Hér þótti landsmönnum bætt gráu ofan á
svart af landsstjórninni. Hér virtist geng-
ið í berhögg við alla sanngirni og réttlæti,
hér virtist farið á bug við eða enda brot-
in ákvæði stjórnarskrárinnar, embættis-
manni þessum sýnt hið mesta harðræði og
stórkostlegum útgjöldum dembt á lands-
sjóðinn að öldungis óþörfu. Landsstjórnin
hafi með þessum tiltektum sett stóran blett
á sjálfa sig og geti hæstv. landsh. þvegið
þann blett af með svari sínu, mætti hann
vera sér (spyrjanda) þakklátur fyrir þessa
fyrirspurn.
Landshöfðingi tók því næst til máls.
Kvaðst hann ekki álíta sér skylt að svara
fyrirspurninni, með því að neðri deild hefði
skipað nefnd til að rannsaka málið, en
sagðist þó ekki vilja skorast undan því.
Kvað hann skýring spyrjanda á hæsta-
réttardómnum ekki rétta, því að með hon-
um væri alls ekki sagt, að málshöfðunin
hefði verið „hégóminn einber“, heldur að
nægar sannanir hefðu ekki komið fram til
að kveða upp áfellisdóm. Skúli Thorodd-
sen hefði verið dæmdur í 600 kr. sekt i
landsyfirrétti, og þann rétt vildu þó marg-
ir gera að hæstarétti. Aðalástæðan til
þess, að Sk. Th. var ekki settur aptur í
embættið, hefði verið framkoma hans gagn-
vart stjórninni að uudanförnu, þar eð hann
hefði gengið í broddi fylkingar með æsing-
um gegn henni, einkum í blaði því, er
hann hefði gefið út o. s. frv. Það hefði
stjórnin ekki getað þolað, en sarat sem
áður áliti hún, að hann hefði næga hæfi-
leika til að vera embættismaður, og þess
vegna liefði honum verið boðin Rangár-
vallasýsla í von um, að hann ef til vill
breytti þá stefnu sinni, en þsð boð hefði
hann ekki þegið.
Þá tók spyrjandi aptur til máls. Kvað
hann svar landsh, að því leyti fullnægjandi,
að með því væri fengin vissa fyrir, hvað
í raun og veru hefði komið stjórninni af
stað í þeunan leiðangur og valdið þessum
síðustu úrslitum. Landsh. hefði ekki hermt
rétt orð sín, hann hefði aldrei sagt, að
m&Miöfðunin gegn Sk. Th. hefði verið
„hégóminn einber“, heldur málareksturinn
eptir því sem fram væri komið. Undar-
leg ályktun hjá landsh., að ekkert verði
dregið út úr hæstaréttardómnum um það,
hvort embættisfærsla Sk. Th. hafi verið
vítalaus. Annars þyrfti nú ekki lengur
að vera að tala um embættisfærslu Sk. Th.,
því samkvæmt svari landsh., þá væri það
ekki hún, heldur framkoma Sk. gagnvart
landsstjórninni, er valdið hefði embættis-
afsetning hans. Allur þessi gauragangur
og málarekstur hefði því verið brúkaður
sem yfirskin til að reyna að koma því
fram með aðstoð dómstólanna, sem stjórn-
in upphafiega vildi fá framkomið, og som
hún nú hefði framkvæmt þvert ofan í
dóm hæstaréttar, sem sé embættis afsetning.
Þessi aðferð hvorki drengileg né hrein-
skilin. í stað þess að ganga beint fram-
an að þessum embættismanni og segja
honum, að hann gæti ekki haldið embætti
sínu, ef hann héldi uppteknum hætti að
áreita stjórnina, þá hefði stjórnin látið
elta þennan embættismann með sakamáls-
rannsóknum, er áttu að kosta hann æru og
embætti, og síðan, er sú tilraun mistókst,
sett hann algerlega frá embætti, án þess
að gefa honum kost á að halda því, ef
hann hætti framvegis áreitni þeirri, er
stjórninni þótti hann hafa sýnt sér. Með
því að setja Sk. Th. þá kosti, hefði stjórn-
in ef til vill getað komizt hjá þessari
pólitisku afsetningu, og þannig frelsað
landssjóðinn frá ærnum útgjöldum. Ann-
ars kvaðst spyrjandi ekki þekkja þessar
æsingar og úlfúð, er embættismaður þessi
samkvæmt orðum landsh. hefði vakið gegn
stjórninni, hann hefði að eins ritað leið-
andi greinar um stjórnarfar vort, en eigi
slíkt að varða embættismissi, þá væri það
vissulega hart. Þetta mál væri því gott
dæmi þess, hvað embættismenn á íslandi
mættu bjóða sér gagnvart landsstjórninni,
það væri eptir þessu ráðlegast fyrir þá að
þegja um almenn landsmál, eða segja það
eitt, er á engan hátt getur móðgað þá, er
að völdum sitja, þar sem það geti kostað
þá embætti að haga orðum sínum þannig,
að landsstjórninni þyki sér misboðið. Tilboð
stjórnarinnar um Rangárvallasýslu mætti
heita hreint og beint smánarboð, og sé
það ekki brot á 4. gr. stjórnarskrárinnar,
þá eru ákvæði hennar um skaðlausan flutn-
ing embættismanna þýðingarlaus. Rangár-
vallasýsla er miklu tekjuminni en ísafjarð-
arsýsla bæði að föstum og lausum tekjum,
þessi embættismaður gat líka búizt við að
fá, enda á fyrsta ári í Rangárvallasýslu,
ef hann hefði þegið boðið, sömu sending
frá landsstjórninni og hann fékk vestur.
Það hefði því verið næsta eðlilegt, að hann
vildi heldur vera Iaus. En þessi lausn yrði