Þjóðólfur - 27.09.1895, Blaðsíða 2

188
Nokkrar athugasemdir um verzlunina.
(Srar til Þórólfs fré Yiglundi).
Undir eins og eg sá í XXI. árg. 79.
tölubl. ísafoldar, grein eptir hr. Þórólf með
fyrirsögninni: „Hvenær verður verzlunin
frjáls?“, datt mjer í hug, að hann mundi
koma með ljósara svar, en eg upp á hana,
þar sem honum þykir mitt svar „æði ó-
ljóst“ í „Þjóðólfi“; en þegar eg hafði lesið
hana, fanst mér hann lítið bæta úr skák
með upplýsingar um það, hvenær verzlun-
in verður frjáls, nfl. í anda og framkvæmd;
allir vita, að hún er frjáls að lögum. Svar
hans virðist helzt lúta að því, að rang-
færa og vefengja sumt af því, sem eg hef
tilfært, sem dæmi upp á ófrelsi í ýmsum
greinum verzlunarinnar, og álykta svo
gagnstætt því, sem mér hefur komið til
hugar. En áður en eg athuga svar hans
nákvæmar, skal eg gera þá afsökun og
bragarbót, að skýra hr. Þórólfi frá því,
að eg var í efa með, að hafa fyrirsögn
greinarinnar: „Nokkrir annmarkar á verzl-
uninniu, eða þá fyrirsögn, sem var. En af
því, að mér fannst annmarkarnir og ófrelsið
í svo nánu sambandi, að hvort hafi getið
annað af sér í þessu efni, hafði eg heldur
spurninguna.
I.
Hr. Þóróifur virðist gera ofurlítið úr
umkvörtunum manna um lágt verð á inn-
lendum, en hátt verð á útlendum vörum.
En hvers vegna hefur hann, eða aðrir ekki
mótmælt þessum kvörtunum, þegar þær
hafa komið úr ýmsum áttum, hafi þær á-
litizt á litlum rökum byggðar? Svo er þó
fyrir þakkandi, að margir aðrir en kaup-
menn þekkja „verzlunarganginn" hér á
landi svo vel, að þeir vita, að „kaupmenn
borga sumar innlendar vörur með ítrasta
verði“, því þær hafa stundum verið borg-
aðar meir, en þær hafa selzt erlendis t. d.
ull. En menn vita það líka, að saltfiskur,
hrogn og lýsi hafa ekki ætíð átt því láni
að fagna á sumum stöðum. Á þeim vöru-
tegundum hafa sumir kaupmenn fengið
dálaglega þóknun fyrir ómak sitt, enda
mun sjávarmaðurinn æfinlega verða harðara
úti í viðskiptunum. Hvað verð á útlend-
um vörum snertir, þá lýsir það ekki mik-
illi „sanngirni", að leggja mestallan verzl-
unarkostnaðinn á útlendu vöruna; eða á-
lítur hr. Þórólfur það réttlátt, að skipta-
vinirnir! (sem svo eru nefndir af sumum
í alvöru eða hræsni), borgi ýmsan óþarfa
kostnað og krókaflutning? Álítur hann það
frelsi, að verða borga þess háttar, ef til
vill óvitandi, t. d., þegar kaupmaður er að
elta þá, sem helzt ekkert vilja við hann
eiga? Hver biður um þann kostnað?
II.
Dálítið held eg vanti á, að norskir
lausakaupmenn flytji hingað mestallan húsa-
við, eins og hr. Þórólfur segir, því þeir
koma ekki við á sumum stöðum svo ár-
um skiptir og sumstaðar aldrei. Um end-
ingarleysi sumra vörutegunda, er alls ekki
kvartað um skör fram. Þeir, sem nota
vöruna, vita tíðast betur um það en selj-
andinn. Hr. Þórólfur meinar þó víst ekki,
að það sé eins gott, að kaupa norskan
„grána“ með fúarákum af elli og góðan
og gallalausan við, sem er fáum krónum
dýrari (tylftin). En það er kunnugra, en
frá þurfi að segja, að menn neyðast opt
til að kaupa hið ónýta fyrir skort á hinu
góða, enda þekkist sú aðferð, að ekkert
eða lítið nýtt hefur flutzt, meðan nokkurt
gamalt rusl hefur verið til, er menn hafa
ekki getað án verið. Það er rétt, að fata-
efni endist eptir gæðum, en verðið er alls
ekki í réttu hlutfalli við notagildi. öóð
fataefni eru sumstaðar líka alveg óþekkt.
Beztu fataefnin verða í raun og veru hin
ódýrustu. „Valborð“ eru ágætur viður (ef
þau eru góð, „gránalaus" og órifin) og eru
þau höfð til bátagerðar á Vesturlandi, við
Faxaflóa og víðar; en það flytjast líka á
suma staði rifin og kvistótt „finnlappa-
borð“ (fyrir 8 kr. tylftin), og hálffúin og
afardýr eikarborð, hvortveggja notað í neyð
til bátagerðar; annað ekki að fá, og til
annara kauptúna ekki að leita vegna tor-
færna. — Því neitar enginn, að í mörgum
skinnum geti fundizt gallað skinn: og ekki
tiltökumál. En það virðist eitthvað myglað,
þegar sami kaupmaður hefur ónýt skinn
á boðstólum ár eptir ár og jafnvel svo
tugum ára skiptir, þó skiptavinirnir kvarti.
Það ber vott uui eitt af tvennu: skort á
samvizkusemi eða skort á þekkingu, að
velja þessa vörutegund („gera innkaup“);
yfirtekur þegar hin ónýta varan er jafn-
dýr og góð vara sömu tegundar á öðrum
stöðum.
III.
Ekki er það mjög frjálslegt, að ámæla
mönnum fyrir óvandaðar vörur seinna, en
hafa sjálfur dæmt þær ágætar við móttök-
una og skemmt þær sjálfur í meðförunum
fyrir augum seljanda, og blandað vonda
með góðri og góða með vondri. Eg neita
því ekki, að kaupfélögin séu „frjáls verzl-
un“, því sú verzlunaraðferð virðist mér
hin frjálslegasta hér á landi, en hún er
líka mjög ólík sumra „selstöðuverzlun" og
nýtur ekki sérlegrar kaupmannahylli. Eg
játa það, „að því frjálsari sem verzlunin
er, því fremur geri hún greinarmun á vand-
aðri og óvandaðri vöru“. En þetta frelsi
skortir hjá sumum kaupmönnum og gerir
bæði kaupanda og seljanda mikið illt. Það
er allófrjálslegt, að vera neyddur til að
borga eins vonda vöru og beztu vöru, eða
sumir kaupmenn jaínvel betur einstöku
efnamanni; en „þó hafa tíðkazt þessi hin
breiðu sverðin“. Getur hr. Þórólfur von-
azt eptir því, að menn vandi almennt eins
vel vörur til þess kaupmanns, sem engan
mun gerir á góðri og vondri vöru (nema
ef til vill laumar í einn og einn efnamann
4°/0 af innlögðu, þó þeir hafi lagt inn verst
vandaða vöru allra skiptavinanna!) og til
kaupfélags, sem kann að gera greinarmun
á illu og góðu, votu og þurru, hreinu og
óhreinu. (Meira).
Seyðisfirði 14. sept.: „ Veðuráttan hef-
ur nú um alllangan tíma verið mjög óhag-
stæð, sífelldar úrkomur og óþurkar síðan
um miðjan júlí, og seint í ágúst gerði all-
mikið kuldakast og snjóaði niður undir
sveitir; líkt hefur viðrað það sem af er
þessum mánuði, sífelld norðanátt með kuld-
um og óþurkum. Hey urðu því allvíðast
mjög hrakin, bæði taða og úthey, þó hafa
enn meiri vandræði stafað af þessari óþurka-
tíð hér við sjávarsíðuna, því naumast hef-
ur nokkur fiskur orðið þurkaður allan
þennan tíma.
Fiskafli var með rýrasta móti framan
af sumrinu, en frá því seint í júlí og fram
að kuldakastinu í ágúst var hér mesti
landburður af fiski, og það jafnvel innst
inn í firðinum, enda höfðu menn þá all-
optast næga síld til beitu; síðan hefur og
verið allgóður afli, þá er gefið hefur að
róa.
Heilsufar manna er nú gott hér um
slóðir, og hin leiðu barnaveikindi vonandi
um garð gengin. Kvennmaður réð sér
bana á Eiðum 25. f. m., Guðbjörg að nafni
Gísladóttir, kaupakona frá Útskálum; hafði
hún gengið út, meðan fólk var í kirkju,
og drekkt sér í tjörn skarnmt frá bænum.
„Heimdalu fór héðan alfari í fyrra dag;
lá hann hér inni á fæðingardegi Lovísu
drottningar 7. þ. m. Þá var og „Stamford“
hér(kom hingað kveldiðfyrir fráReykjavík)
og skip 0. Wathne’s „Egill“ og „Vágen“;
voru skip þessi öll skrýdd flöggum og fall-
byssuskothríð mikil dundi frá „Heimdal“
um hádegisbilið, og tók vel undir í fjöll-
unum báðum megin; um kveldið var svo
skotið flugeldum bæði frá „Heimdal11,