Þjóðólfur - 08.11.1895, Qupperneq 3

211
nöfnunum, sem er mjög afsakanlegt. Þór-
ólfur Finnsson, faðir Finns Muhle, lærði
í Skálholtsskóla, og hefur annaðhvort náð
þar stúdentsprófi 1731 eða farið þá úr
skóla, en ekki verður það séð með vissu.
— í viðbætinum (bls. 194) getum vér ekki
betur séð, en að hinn háttvirti vinur vor,
dr. J. Þ., haíi þar misskiiið eiua setningu
í bréfi Espólíns til Boga Benediktssonar
ds. 17. apríl 1833. Espólín segir þar, að
hann hafi samantekið „drög til árbóka til
næsta árs“. Hér getur ekki verið átt við
drög til árbóka til næsta árs á eptir
(o: 1834), heldur muu það einmitt eiga að
skiljast um næsta ár á uudan því, er
bréfið var ritað (o: 1832), og þessi „drög“
eru þá einmitt tvær síðustu deildir árbók-
anna (11. og 12.), sem prentaðar eru, og
dálítið aptan af 10. deildinni, því að eins
og menn sjá, nefnir Espólín þetta sjálfur
„drög til árbóka til undirbúnings seinni
mönnum“, allt frá ársbyrjun 1771 til 1832,
þar sem hann lætur staðar nema fyrir
fullt og allt, eins og sjá má á síðasta
kapítulanum. Höf. hefur því villzt á orða-
tiltæki Espólíns „til næsta árs“, enda er
það óvenjulega orðað í fljótu bragði sam-
kvæmt almennri málvenju nú. Vér höfum
ekki minuzt á þessi örfáu atriði til að
hnekkja gildi sögunnar eða ritsafnsins yfir
höfuð, enda eru þau smávægileg, og sama
er að segja um smávegis ónákvæmni i
sögu Gísla, sem dr. J. Þ. hefur víðast
hvar athugað. Sagan er skemmtileg og
allvel rituð, ein með hinum allra-beztu frá
Gísla hendi, enda frásögn Espólíns sjálfs
eflaust rækilega þrædd.
Annað heptið í ritsafni þessu er saga
Magnúsar hins prúða (sýslumanns í Bæ á
Rauðasandi, ý 1591, bróður Staðarhóls-Páls)
með mynd hans, og hefur dr. Jón Þor-
kelsson sjálfur samið söguna. Er hún að
miklu leyti byggð á bréfum frá þeim tíma,
og lýsir allvel aldarhættinum og róstum
höfðiugja um þær mundir. Eru þar preut-
uð mörg bréf og dómar, þar á meðal
skýrsla Eggerts lögmanus Hauuessonar
um ránskap útlendinga í Bæ, og ýmsan
annan fróðleik er þar að finna, eins og
vænta má, þar sem jafu margvís maður
sem dr. J. Þ. á hlut að máli. Þó virðist
oss, að höt'. hefði getað skýrt dálítið ítar-
legar frá afsprengi Magnúsar prúða, því að
margir mætir menn eru af honum komnir
aðrir en Magnús Stephensen landshöfðiiigi.
Þetta hefði ekki þurft að lengja mikið
söguna. Að lokum má þess ekki vera
ógetið, ef allt skal telja, að ofmargar prent-
villur eru hingað og þangað í heptum
þessum og sumar allmeinlegar, en ef til
vill er þetta að nokkru leyti prenturunum
að kenna, því að sögurnar eru prentaðar
í Kaupmannahöfn.
Yér óskum þessu nýja fyrirtæki hr.
Sig. Kristjánssonar alls góðs geugis, svo
að hann geti haldið áfram að birta á prenti
fieiri æfisögur ýmsra merkismanna vorra,
íslenzkri sögu til stuðnings og bókmennt-
um vorum til sóma. Að því ættu allir
sögu- og menntavinir að stuðla af fremsta
megni.
Uni læknaskipun á íslandi hélt hr.
Guðm. Björnsson settur héraðslæknir fyrir-
lestur í stúdentafélaginu 25. f. ra. Hann
gat þess, að máli þessu hefði ekki áður
verið hreyft opinberlega, en eigi er það
alls kostar rétt, því að séra Jóhannes Jó-
hannsson á Kvennabrekku hefur tvisvar
ritað um þetta mál í „Þjóðólfi“ bæði í 35.
tölubl. (27. júlí) f. á. (áskorun til þingsins
um að taka þetta mál þá til meðferðar)
og sérstaklega allítarlega greiní 11. og 12.
tölubl. (8. og 15. marz) þ. á., og hefði vel
mátt geta þess, einkum þá er greinar þess-
ar leggja aðaláherzluna á hið sama, sem
hr. G. B. taldi brýnasta nauðsyn á að kippa
í lag, nfl. jafnari skiptingu á læknahéruð-
unum og ákveðna bújörð handa læknum,
en þar sem séra Jóhannes álítur 1200 kr.
laun nægja handa læknum, og vill ekki
láta eptirlaun vera fastákveðin, þá stakk
hr. Gt. B. upp á því í fyrirlestrinum, að
aukalæknar hefðu 1500 kr. laun og rétt
til eptirlauna, eins og reglulegir héraðs-
læknar. Jafr.framt vildi og hr. G. B. bæta
kjör þeirra með því, að hækka taxtann
fyrir læknishjálp, en þótt sá núgildandi
taxti sé eflaust fremur lágur, þá mundi
sú hækkun mælast misjafnlega fyrir. Að-
alnýmælið í fyrirlestrinum, er mesta eptir-
tekt hefur vakið, var uppástungan um niður-
lagning læknaskólans, en séra Jóhannes
telur sjálfsagt, að hann haldist. Að vísu
hefur Ásgeir læknir Blöndal áður stungið
upp á því, að læknaskólann ætti að leggja
niður, en hann mun hafa fengið fremur
fáa á sitt mál, enda virðist það allóviður-
kvæmilegt að leggjaniður innlendar mennta-
stofnanir, er vér loks höfum fengið eptir
lauga baráttu, einkum þá er vér erum að
keppa að því marki, að draga hina æðri
vísindalegu kennslu sem mest iun í landið,
sem að vorum og margra annara dómi er
fyllilega rétt stefna og í samræmi við bar-
áttu vora fyrir meiru sjálfstæði, meiri sjálf-
stjórn. Það getur vel verið, að Iæknaskól-
inn geti ekki veitt læknaefnum jafnalhliða,
fjölbreytta þekkingu sem Hafnarháskólinn,
en mjórra muna mun þó vant um það, ef
kennslukraptar hér eru góðir, eins og allir
viðurkenna að nú sé. Lakast er auðvit-
að spítalaleysið og sjúklingafæðin, en það
geta kandídatarnir unnið töluvert upp, ef
þeir nota vel þetta eina ár, sem þeim er
ætlað til frekara náms að afloknu burtfar-
prófi hér. Eptir því sem „ísafold“ skýrir
frá ummælum lækna hér í bænum o. fl.,
sem við lækuaskólann eru riðnir, mun
þessi uppástunga hr. G. B. ekki hafa mik-
inn byr. Hinsvegar munu allir fallast á
það, að brýna nauðsyn beri til að gera
breytingar á læknaskipuninni og bæta kjör
læknanna, og það er enginn efi á því, að
næsta þing muni taka það til alvarlegrar
íhugunar; því var meira að segja bein-
línis lýst yfir á þingi í sumar, að þetta
mál lægi við borð, en þingmenn munu ekki
þótzt hafa nægilegan undirbúning, til að
taka það þá þegar til meðferðar. Það út-
heimtir líka rækilegan undirbúning, ef það
á ekki að fara í handaskolum.
Fyrirlestur um Vestur-íslendiuga
hélt hr. Einar Hjörleifsson í Good-templar-
húsinu 2. þ. m. Eins og vænta mátti var
lífinu þar vestra Iýst allglæsilega, sárfárra
annmarka getið, en hitt allt dregið fram,
er Vestur-íslendiug.ir hefðu grætt á flutn-
ingnum, þeir væru fríðari, upplitsbrattari,
einarðari og menntaðri, en þeir mundu hafa
orðið hér heima, almúgamenn læsu þyngstu
kvæði eptir Tennyson sér til skemmtunar
o. s. frv. Sérstaklega lagði E. H. mikla
áherzlu á, hvað þeir vestra hefðu rnikið
og gott að borða, það mundi verða kallað
hreinasta óhóf hér. En hins vegar gerði
hann ekki svo mikið úr auðlegð manna.
Um hina kirkjulegu baráttu þar fór hann
eðlilega mjög hlýjum orðum, og gerði lítið úr
deilunum. Pólitiskan áhuga kvað hann
þar miklu meiri en hér, og það er líklega
eitthvað hæft í því; það þarf heldur enga
sérlega pólitíska garpa, til að jafnast við
landa vora hér heima í þeim efnum. Ætt-
jarðarástina til forna Fróns kvað liann
vera mjög ríka í brjóstum Vestur-íslend-
inga, en hún væri að öllu leyti „róman-
tisk“ tilfinning. Engan efa taldi liann
á því, að Vestur-íslendingar mundu
geta haldið þjóðerni sínu og tungu, en
kvað það hrakspár eiuar, að þeir mundu
glata hvorutveggju. Hann minntist og lítið
eitt á ríg þann, er verið hefði milli Austur-
og Vestur-íslendinga, og lauk máli sínu með
því, að hvetja meun til að knýta bræðra-