Þjóðólfur - 14.02.1896, Blaðsíða 1

Árg. (60 arkir) kostar 4 kr.
BrlendiB 5 kr.— Borgi»t
fyrir 15. Júli.
UppBögn, btmdin yi8 Aramðt,
ógil d neroa komi tllútgefanda
iyrír 1. oktöber.
ÞJÓÐÖLPUR
XLYIII. árg.
ftoykj»rík, föstudagÍHn 14. febrúar 1896.
Nr. 8.
Sitt sýnist hverjum.
Eptir Pétur kennara Ouðmundsson.
I.
Eg hef fyrir nokkru síðan lesið grein
í „Heimilisblaðinu“, eptir Jón skólastjóra
Þórarinsson, „Um handavinnu í skólun-
uin". Við grein þessa vildi eg gera eina
leiðréttingu, og nokkrar athugas8mdir.
Á einum stað í greininni kemst höf.
þannig að orði: „Sem stendur er ekkert
kennt til handanna í barnaskólunum, svo
kunnugt sé, ekki einu sinni borið við
að kenna stúlkubörnum prjón og sauma-
skap, nema í einum einasta skóla (barnaskóla
Garðahrepps)“. Pað eru þessi orð höf.,
sem eg viidi leiðrétta, af því þau eru ekki
rétt. Síðan 1876, eða í samfleytt 20 ár,
hefur stúlkubörnum verið kennt að sauma,
bæta föt og hekla í skólanum á Eyrar-
bakka; að vísu hefur sú kennsla aldrei
verið launuð af landsfé, en hún hefur víst
komið að góðum notum engu að síður. Það
var frú S. Thorgrimsen að þakka, að kennsla
þessi komst á hér í skólanum; lét hún
dætur sínar kenna, síðustu 12 árin, sem
hún var hér, fyrir aJls ekki neitt; gaf og
opt hinum fátækari stúlkum efni í flíkur
þær, sem saumaðar voru í skólanum. Eptir
að hún flutti til Reykjavíkur, gekkst dótt-
ir hennar, frú Nielsen, fyrir því — ásamt
nokkrum konum öðrum — að kennslunni
yrði haldið áfram, og gerir það enn í dag.
Öll stúlkubörn, sem hafa verið við bók-
legt nám í skólanum, hafa átt kost á að
njóta þessarar tilsagnar að auki; en auk
þeirra hafa og margar stúlkur lært þar
til handanna, sem hafa numið hið bóklega
í heimahúsum.
Tvo undanfarna vetur áttu foreldrarnir
að borga 1 krónu í kennslukaup fyrir 5
tíma tilsögn á viku hverri í 6 mánuði.
Afleiðingin varð sú, þótt borgun þessi væri
svona sáralítil, að miklu færri stúlkur not-
uðu kennsluna en áður. í vetur er aptur
kennt fyrir ekki neitt, og eru stúlkurnar
25, sem nú njóta tilsagnar, eða því nær
helmingi fleiri en í fyrra vetur.
Auk þessa, sem hér er sagt, hef eg
heyrt, að stúlkum séu kenndar ýmsar
hannyrðir í skólanum á Útskálum. — Það
er þannig ekki eini skólinn, sá þarna í
Hafnarfirði, sem veitir stúlkum þessa
handavinnu-tilsögn, þótt svo sé gefið í
skyn í „Heimilisblaðinu“.
n.
Hvað handvinnukennslu þessa snertir
yfir höfuð að tala — einkum fyrir pilta —
með tilliti til hinna íslenzku barnaskóla,
þá er eg á þeirri skoðun, að hún verði
okkur allt of dýr, að minnsta kosti víðast
hvar, í samanburði við gagn það, sem af
henni mundi leiða. Ef eg man rétt, þá
kosta áhöld þau, sem notuð eru við kennsl-
una í skólunum í Danmörku,“ þar ®sem
kennsla þessi er komin á, allt að 400 kr.
Auk þeirra yrði að koma upp herbergi,
eða sérstöku húsi, til að kenna í, því frá-
gangssök má kalla það, að nota kennslu-
stofur skólanna til þess.
Eptir því sem mér er kunnugt um
efnahag íslenzkra skóla, mun hann hvergi
svo góður, að skólanefndin geti bætt á
hann svona gífarlegum útgjöldum. Það
er og mjög vafasamt, hvort það væri
hyggilegt, þótt svo væri, að kostnaðurinn
yrði kloflnn.
Eg þori að vísu ekki að spá í eyðurn-
ar um það, hvort hampspuna við sjóinn
og ullarvinnu í sveit mundi fara fram, ef
handvinnu-kennsla yrði tekin upp í skól-
unum, en tel það þó töluvert efasamt,
því bæði er það, að hvorugt mundi verða
kennt í skólunum, og þótt svo færi, að
það yrði kennt, þá mundu öll sveitabörn
fara á mis við þann lærdóm. Aptur er
það að hinu Ieytinu engin furða, þótt
hampspuni leggist niður við sjóinn, ef segl-
garn og snæri er bændum ódýrra að til-
tölu en hampurinn óunninn. Ekki heldur
hef eg mikla trú á því, að karlmennirnir
mundu hætta að horfa á stúlkurnar sækja
vatn og gera það sjálfir, þótt þeir lærðu
eitthvað til hand&nna sjálíir í skólunum.
Til þess að læra það verk, þarf engan
skóla; það er bara hugsunarháttur karla,
sem þarf að breytast ofurlítið; mætti ætl-
ast til þess af hverjum kennara, að liann
með vinsamlegum orðum beindi huga
drengja þeirra, sem hann kennir, í þá átt,
að þeim sé sæmilegra að taka slík verk
af stúlkum, en standa auðum höndum; til
þess að venja drengina á þann sið, mundi
þó ekki sízt duga, ef kennarinn sjálfúr
tæki sér eittbvert verk í hönd, svo þeir
sæju, t. d. sækti vatn, ef ekki væri annað
hendi nær.
Eg er höf. samdóma nm það, að fjöldi
íslenzkra karlmanna kann ekki annað en
hina almennu sveitavinnu og sjávarvinnu,
enda er það allt annað en undarlegt, þeg-
ar þess er gætt, að þetta eru aðalatvinnu-
vegir vorir, og það því nær þeir einu; en
all-ókunnuglega farast höf. orð, ef hann
ætlar, að almenn sveitavinna sé ekki ann-
að og meira en „að slá gras“. Eg hef
sjálfur verið um nokkur ár vinnumaður í
sveit, og er því nokkurn veginn kunnugur
vinnubrögðum þar; veit eg það, að sá
maður hefði aldrei fengið hátt kaup, og
líklega ekkert, er ekki kunni annað en
„slá“. Þar sem eg þekki til í sveitum,
kann að minnsta kosti einn karlmaður á
flestum heimilum — auk heyverka, fjár-
geymslu og ferðalaga, sem allt eru áríð-
andi störf og vandasöm — eitthvað til
smíða, eða þá vefnað, og stundum hvort-
tveggja. Þau sveitaheimili eru víst ærið
fá, þar sem ekki eru smíðuð amboð, hesta-
járn, meisar o. fl.; það mætti og æra ó-
stöðugan, ef þetta ætti allt að sækja til
annara, því opt brotna og bila þessi áhöld,
sem von er til.
í sjóþorpunum hef eg opt — eins og
höf. — séð menn ganga dögum saman iðju-
lausa; en ekki hafa það ávallt verið menn,
sem enga vinnu kunnu að vinna; nei, langt
frá. Eg hef ekki svo sjaldan orSið var
við handverksmenn í þeim hóp, t. d. tré-
smiði, járnsmiði og skósmiði. Af hverju?
Af því, að þeir gátu ekki fengið neitt að
gera. Þeir, sem þessar iðnir hafa lært,
eru sumstaðar orðnir svo margir, að þeir
geta alls ekki haft ofanaf fyrir sér með
þeirri iðn, sem þeir hafa varið mörgum
árum til að nema, af þeirri einföldu á-
stæðu, að vinnuþörfina vantar. Mundi
handvinnu-kennsla skólanna bæta úr þeirri
þörf? Mér skilst, að hún mundi ekki
geta það.
Því meir, sem eg hugsa um þetta mál,
því betur sannfærist eg um það, að hand-
vinnukennslu fyrir drengi getur aldrei
orðið ^ð verulegum notum í skólunum hér
á laiuii, nema því að eins, að atvinnu-