Þjóðólfur - 21.02.1896, Side 1

Árg. (60 arkir) kostar 4 kr.
Erlendis 5 kr.— Borgist
fyrir 15. jöli.
nppsögn, bnnðin viö ftramft,
óglld nema koml tilfttgefanda
tyrir 1. oktéber.
ÞJÖÐÖLFUK.
XLYIII. árg. ReykjaTÍk, föstudaglim 21. febrúar 1896. Nr. 9.
Þjóðafargið.
Pað gengur bersýnilega hin rammasta
apturhalds- og ófrelsisalda yfir Norður-
álfuna um þessar mundir. Víðast hvar hafa
þeir orðið efri, er andhverfir hafa verið
allri framsókn og fjarstæðastir öllum breyt-
ingum á hinu núverandi ástandi. Og
þetta er alls ekki undarlegt, þá er vel er
að gætt, því að svo lengi má þreyta,
kúga og þjá þjóðirnar, að allur dáð og
dugur níðist úr þeim um stundarsakir, og
þær missi allan þrótt og vilja til veru-
legra framkvæmda sjálíum þeim til
gagns, en hugsi ekki um annað, en
láta allt halda sér í gamla horfinu, til
þess að geta mókt í næði. Og þá er
eðlilegt, að þeirra manna gæti mest, er
fráhverfastir eru öllum breytingum og
framsóknarhreyfingum.
í flestum löndum álfu vorrar er ástand-
ið hið ískyggilegasta nú sem stendur, en
það er að eins millibilsástand. Fólkið
vaknar. Það getur ekki öllu lengur risið
undir þeim álögum og ólögum, er það nú
á við að búa. Það hlýtur að vera í að-
sigi geysilegt stórflóð, er sprengir sundur
stýflurnar og veltir sér óstöðvandi yfir
löndin, rifandi með sér alla fúadrumba, er
nógu lengi hafa staðið sem eins konar
naerkikerti og andlegar óheillavörður á
a,f'araveginum, að eins til fyrirstöðu eðli-
leSn framsókn þjóðanna, en eigi þeim til
ieiðbeiningar eða neinna þrifa. Þá mundu
menn draga andann léttara, og íá hreinna
lopt inn i inngun, en hið fúla stöðupolla-
loþt' er úienn nú anda að sér. En af því
að stjórnendnmir eru lafhræddir við fyrir-
sjáanlegar byltingar> ef stýflurnar eru ein-
hversstaðar opnaðar, þá streitast þeir
við í lengstu lög að halda öllu kyrru, vit-
andai samt sem áður, að það hlýtur að
verða skammgóður vermir, 0g að þeir
innan skamms geta við ekkert ráðið. Hvort
Það verður heldur fyrir eða um næstu
aldamót, að blásið verður í herlúðurinn
her í aifu, veit enginn, en langt fram yfir
aldamót getur það trauðla dregizt. Og
þótt svo fari, að stjórnendunum takist að
sporna gegn ófriði þjóða á milli, þá er
naumast hugsanlegt annað, en að almennt
borgarastríð hefjist einhverstaðar innan
10—20 ára í lengsta lagi, og það getur
fengið alvarlega útbreiðslu, því að slíkar
hreyfingar eru næmar. Þá mættu lík-
lega kongar og keisarar og aðrir stór-
furstar gæta sín, að þeir hrapi ekki úr
sessinum.
Að ísland hefði nokkurn hag af al-
mennri Evrópustyrjöld, er auðvitað harla
tvísýnt, en eigi er að vita, að hverju barni
gagn verður. Hernaðarfréttirnar mundu
þó vekja oss um stundarsakir að minnsta
kosti, svo að vér svæfum ekki alveg á
meðan, og þá væri þegar nokkuð unnið,
því að allt er betra en algert áhugaleysis-
mók eða andlegar svefnhrotur.
Hvað hinar pólitisku framtíðarhorfur
lands vors snertir nú sem stendur, þá eru
þær engan veginn glæsilegar eða heilla-
vænlegar, ef ekki breytist veður í lopti.
Það er að læðast yfir okkur smátt og
smátt heljarþung mara, er mun troða oss
svo óvægilega, að vér bíðum þess aldrei
bætur, ef vér verðum ekki samtaka að
hrinda henni af oss í tíma. Og þessi
mara kemur fram í ýmsum myndum í
þjóðlífi voru. Vér munum síðar láta þess
getið, hvað vér eigum að varast í sjálf-
stjórnarbaráttu vorri, og hvers vér eigum
að gæta til að geta leitt hana heppilega
til lykta.
Sitt sýnist hverjum.
Eptir Pétur kennara Ouðmundsson.
m.
(Siðasti kafli).
Áður en ráðizt er i það, að fá nýjum
og kostnaðarsömum námsgreinum bætt við
það, sem skólarnir eiga að inna af hendi,
væri líklega hyggilegra að athuga betur
en gert hefur verið ennþá, hvort þeir eru
færir um, að fullnægja þeim kröfum, sem
með sanngirni má af þeim heimta, þó
ekki sé nú um aðrar námsgreinir að ræða
en þær, sem þegar hafa um langan tíma
verið kenndar í þeim.
Eg fyrir mitt leyti verð að játa það,
að mér virðast svo margir og stórir gall-
ar á flestum barnaskólum okkar, að eg
hygg, ad þeir komi ekki að hálfum notum
fyrir þá skuld. Eg held því, að okkur
væri langtum nær að reyna til að bæta
úr brestunum, sem á skólunum eru, held-
ur en að bæta káki á kák ofan, því ann-
að gæti iðnaðarkennslan ekki orðið, meðan
ástand skólanna er, eins og það er nú.
Sumir þeirra eiga nú ekki þak yfir
höfuðið, ekki einu sinni að nafninu til;
hafa þá ýmislega gerð herbergi á leigu;
um áhöld, t. d. borð og bekki í þeim stofn-
unum, er ekki margt að segja; það þykir
gott, ef eitthvað fæst til að sitja á, og
einhver borðmynd til að sitja við; stund-
um er það nú samt af svo skornum skammti,
að raða verður börnunum við eitt borð
— kannske allt að 20 — og láta andlitin
vita saman, til þess að drýgja borðrúmið
sem mest.
Þá eiga nokkrir skólar skýli, öllu held-
ur en skólahús; því varla má það hús
nefnast, þar sem vatn flæðir um herberg-
in í hverri skúr og vindar næða inn um
rifur á þaki og veggjum. Sumstaðar hef-
ur verið komið upp allgóðum skólahúsum
með ærnum kostnaði, en fyrir vanhirðu
og sóðaskap má sjá þau að nokkrum ár-
um liðnum eins og skáldaðar húðarbikkj-
ur. Það er líka von, því opt er það að
eins snjór, vindur og regn, sem heldur
húsiiiu við að utan, en oftiarnir mála þá
aptur að innan, þegar illa gengur að halda
lifandi í þeim, sem ekki er svo fágætt.
Sumstaðar eru þeir nú reyndar engir til,
en þá prýðir hrím eða slagningur veggina.
Á nokkrum stöðum eru skólahúsin björt,
hlý, fokheld og rúmgóð, og fyrir flestra
hluta sakir, eins og vænta má, en víðast
mun þó vanta framhýsi fyrir yfirhafnir,
höfuðföt og skó barnanna; verða þau því
optar að hafa þetta allt með sér inn í
kennslustofunni, opt blautt og óhreint, og
má nærri geta, hve hollt það er fyrir
heilsu þeirra.
Marga skóla vantar hin allra nauðsyn-
legustu kennsluáhöld. Borð og bekkir er
sumsstaðar því nær hið eina, og þó stund-
um allt brotið og bramlað. Náttúrusaga
er lögskipuð námsgrein, eins og menn vita,
en óvíða munu vera til hinar nauðsynleg-
ustu myndir, sem þarf við þá kennslu,
því síður nokkur önnur áhöld, eða steina-
eða dýrasafn.
Evrópukort munu flestir skólarnir eiga,
og þá eru nú landafræðis-áhöldin talin,