Þjóðólfur - 25.09.1896, Blaðsíða 1

Arg. (60 arkir) Koatar 4 kr.
Erlecdi* 5 kr.-Borgiot
fyrir 15. JÚH.
Uppiögn. bp&din vi8 AramAt,
igllð nem« komitil(ktg»f«nða
tyrir 1. oktibsr.
ÞJÖÐÓLEUE.
XLVIII. áfg
Reykjayfk, fðstudaglnn 25. septemker 1896.
Nr. 45.
Einlileypur, reglusamur og aefð-
ur verzlunarmaður, óskar að fá atyinnu
rið verzlun, helzt sem Ibðklialdari.
Náhvœmari wpplýingar fást hjá rit-
stj'ora þessa blaðs, er einnig tekur á m'oti
tttbofJum innan loka nœstkomandi október-
nán. þ. á.
Um þjóðjarðasölu o. fl.
Eptir Sigurt1 Sigurðsson.
II.
En nú mun það opt svo, að sá, er æskir
kaupanna, er ekki hinn rétti kaupandi,
ekki sá, er kaupir í raun og veru. Hitt
á sér stað, að kaupin eru „leppuð“, eins
og komizt er að orði, að það sé annar er
kaupir. Það getur meir að segja verið,
aP kaupin séu hreint og beint gróðabragð
oÍBhvers efnamanns, sem notar ábúandann
fyrir verkfæri til að fá jarðarkaupin gerð.
Tilgangurinn þarf eigi ávallt að vera sá,
að okra á jörðunni í orðsins fylísta skiln-
ingi, hann getur einnig miðsð til þess, að
ná betri fótfestu og yfirráðum í sveit sinni,
verið beinlínis sprottinn af yfirgangi. En
það tel eg illa farið, er jarðir lenda hjá
oinstökum mönnum, hvort sem tilgangur-
lnn með jarðarkaupinu er heldur sá, að
hafa, flesta gér un(]irgef,)ai eða iiann er
einu»gis sprottÍDn af stakri gróðafýsn, þar
^em eigandinn hugsar um það eitt, að ná
lnn leigum og landskuld, sem bezt úti
tétnum, en lætur sér að öðru leyti á sama
standa, hvernig með jörðina er farið. og
sízt af öllu má ætla, að landssjóður, eða
þeir, er fyrir honum ráða, vilji með þjóð-
jarðasölunni stuðla til þess, að einstakir
menn olcri á jörðunum, eptir að þeir hafa
klófest þær. Frá þessari hlið skoðað, or
hað því ekki einungis umhugsunarvert,
eldn^ hættulegt, að selja jarðirnar. Sjáif-
?.agt Vseri það æskilegt, að hver ætti þá
sTnt Gr hann býr á’ en eins og begar or
sölnnn^etUr hað ekki tekizt með Þjóðjarða-
Dl’ °g sízt af öllu meðan erfðalögun-
.,lí6! ekl£i breytt í þá átt, að tryggja
]o. sejgmna. gn það er aptur mjög stórt
AbUrsmál) hv°*t slikt væri hentugt, eins
g hér á stendur. En þegar ekki getur
eJ * nm Það að ræða, að tryggja sjálfs-
°g sjálfsábúð með sölu þjóðjarða, þá
teldi eg fara bezt, að henni væri hætt,
nema þá undir sérstökum kringumstæðum.
Af tvennu til er eg í engum vafa um,
að það er hollara og aflarasælla, að lands-
sjóður eigi jarðirnar, en að þær hrúgist
til einstakra manna, því slíkt væri þjóðar-
óhagur, þegar á allt er litið.
Hingað til hafa kjör leiguliða á lands-
sjóðsjörðum, að minnsta kosti þar sem mér
er kunnugt, verið betri en leiguliða á jörð-
um einstakra manna, að fáum undaötekn-
um, og þó mætti margt gera til þess að
betur væri, án þess þó, að landssjóður biði
þar mikinn halla við. Það er einnig mjög
vafasamt, að landssjóður hafi hag af söl-
unni, það mætti fremur ætla, að hann
hefði óhag af heDni. Jarðir eru fremur í
lágu verði, og svo framarlega sem land-
búnaðinum fer fram, hljóta þær að hækka
í verði. En það er ekki þetta, sem eg aðal-
lega hef á móti þjóðjarðasölunni, heldur
hitt, að hún tryggir ekki sjálfsábúðina og
sjálfseignina, sem er aðalskilyrðið fyrir
endurbótum jarðanna. Meðan ábúðin er
óviss og ekki arfgeng, er naumast að vænta
verniegra framfara í jarðræktinni.
Ókostir þjóðjarðasölunnar, samkvæmt
því sem áður er sagt, eru þá þessir:
1. Hún tryggir ekki sjálfseign og sjálfs-
ábúð, hvorki í bráð eða lengd.
2. Hún er orsök til þess, að jarðirnar
geta skipzt til margra eigenda við erfðir,
og að þær partast í smá-ábúðir.
3. Hún stuðlar að því, að jarðirnar
safnast til einstakra manna: í fyrsta lagi,
ef sá, er kaupir, er eigi þess megnugur
að standa í skilum, og í öðru lagi, ef
kaupin eru „leppuð“.
4f'TSán er af því áður sagða engin
trygging fyrir því, að jarðirnar batni fyr-
ir betvi^aeðferð o. s. frv., heldur miklu
fremur ^Bícg fyrir landbúnaðinn.
5. Húmm: óhagur fyrir landssjóð, þar
sem líkindi eru til, að jarðirnar muni hækka
í verði.síðar meir.
* Ritfregn.
Bækur Þjóðvinafélagsins (Andvari og
Almanwkið) eru nýlega út komnar og eru
engu siðri nú en margt ár undanfarið og
með fjölbreyttu efni að vanda; þar eru
fróðlegar ritgerðir og skemmtilegar, sem
hver maður ætti að lesa, er komiun er
til vits og ára og lætur sig einhverju skipta
landsins gagn og nauðsynjar, og svo ýmis-
legar smágreinir
„Til að vekja í hlátra ham
hug og kæti góða“.
Andvari, 21. ár, byrjar með mynd
og œfisögu Vilhjálms Finsens, er hér var
land- og bæjarfógeti um tíma (1852—60)
og síðast hæstaréttardómari (d. 1892), eptir
Boga Melsteð; er það lipurlega samin rit-
gerð um æfi þessa merkismanns, er sjálf-
sagt hefur haft djúpsettasta þekking á ís-
lenzkum lögum að fornu og nýju allra isl.
lögfræðinga á þessari öld, svo sem ritgerð-
ir hans um þau efni bera ljósast vitni,
(sbr. Tímarit bókm.fél. 6. ár og Andvara
15. ár, þar sem eru fróðlegar greinir, er
styðjast við ritgerðir V. F. um þessi efni,
eptir Pál Briem). — Þar næst kemur Ferð
um Austur-SkaptafeUssýslu og Múlasýslur
eptir Þorv. Thoroddsen; er það endirinn
á ritgerð bans um ferðir sínar þar um
slóðir sumarið 1894, mest um jarðmynd-
anir á Austfjörðum og lýsing landshátta
þar. Ferðasögur hans hafa jafnan verið
skemmtilegar, en skaði er það, að þeim
skuli aldrei hafa fylgt myndir, svo ódýr-
ar sem þær þó eru orðnar, og eigi myndu
slíkar ritgerðir nokkursstaðar vera prent-
aðar án þeirra nema hér. — Þá er grein
XJm endurbœtur á lœknaskipun landsim
eptir Guðm. Björnsson; heldur hann því
fast fram, að eigi muni gerandi að fjölga
læknum meir en nú er orðið, er gert er
ráð fyrir 36 læknum alls á Iandinu, held-
ur muni hitt affarasælla að bæta kjör
þeirra, sem nú eru, og umfram allt skipta
læknishéruðunum betur niður, föst læknis-
setur séu í hverju héraði og 4—5 rúm
handa sjúklingum á heimili hvers læknis
og auk þess land spítali í Reykjavík.
Læknafundurinn í sumar hafði einmitt
þetta mál til meðferðar, svo sem kunnugt
mun orðið, og er vert að bera saman til-
lögur höf. við ályktanir fundarins og til-
lögur hinna, er lengst hafa viijað fara og
mest leggja í sölurnar til að efla lækna-
stétt landsins. Yoru ályktanir fundarins
að mestu samhljóða tillögum höf. og eflaust
mikil bót í máli, ef þeim yrði komið/í