Þjóðólfur - 02.04.1897, Page 3

63
á stofn eins konar landbúnaðarháskóli í
Eeykjavík eða á næstu grösum, er yrði
nokkurskonar yfirskóli hinna eða allsherj-
ar búnaðarskóli, er hefði tæki á að gera
efnafræðislegar tilraunir um næringarefni
fóðurjurta, áburð o. s. frv. En af því að
fé mun þykja skorta til þes3 fyrirtækis nú í
bráð, nær hugmyndin líklega ekki leugra
en á pappírinn fyrst um sinn. En enginn
efi er á því, að með tímanum verður slík
stofnun sett hér á fót, því að hún gæti
orðið afarþýðingarmikil fyrir búnaðarfram-
farir i&ndsins.
Þá er maður rennir augunum yfir hin
fegurstu og frjóvsömustu héruð hér á landi,
hlýtur manni að blöskra, hversu jörðinni
er lítill sómi sýndur, og hversu mikil flæmi
af landiau liggja óyrkt. Pað er alls eng-
um vafa bundið, að í stað 70,000 sálna
gætu lifað hér 700,000, ef Iandið væri
nokkurn veginn vel yrkt, eða eitthvað á
borð við það, sem önnur lönd eru. En
það þurfa snörp og dugleg átök til að
kippa þessu í viðunanlegt horf.
í ritgerð sinni um ísland í „Deutsche
Rundschau" fer dr. Heusler meðal annars
þessum orðum um framtíð íslands í bún-
aðarlegu tilliti og hvað gera eigi til að
hrinda landinu áleiðis í þessa stefnu:
„Til þess að jörðin á íslandi gefi það af
sér, sem hún getur geflð og til þess að
búskapurinn verði þjóðinni, það sem hann
gæti orðið, þyrfti að þurka upp votlendið
og rækta mýrarnar í stórum stýl, svo
eigi gæti framar að líta að eins þessa
litlu grasgarða (túnin), heldur margar fer-
hyrningsmílur af ágætum engjalöndum í
óslitinni röð eptir láglendinu og dölunum.
íslendingum sjálfum er fullljóst, hversu
afarþýðingarmikið þetta verkefni er. Orðið
„jarðabætur" er einkennisorð, er sjá má
nálega í hverju tölubiaði dagblaðanna.
í verklegri framkvæmd eru einnig tilraun-
ir gerðar í þessa átt. Spyrji einhver að
því, hvers vegna þetta gangi ekki fljótar,
hvers vegna svo lítið beri á þessum um-
bótum, þá svara íslendingar: ‘pað vantar
vinnukraptinn’. Og svo rekur að því, að
hugsunin snýst í hring utan um þessa
setningu: Hin ræktaða jörð er eigi stærri,
af því að fólkið er of fátt — fólkið er ekki
fleira, af því að frjólendið er ekki stærra.
En eigi einhver breyting á þessu að verða,
þá getur fólksfjölgunin eigi verið upphaf
hennar!“
Þannig farast þessum útlendingi orð,
og hann hefur einmitt rétt að mæla. Vér
hljótum að búa að því, sem vér höfum,
vinna með þeim kröptum, sem fyrir hendi
eru. Vér megum ekki Iáta hugfallast
sakir fólksfæðarinnar, þótt hún sé óneitan-
lega hinn versti þröskuldur allra verklegra
framfara á þessu landi samfara fátækt og
framtaksleysi. En hvað á þá að gera til
þess, að landið taki verulegum stakka-
skiptum, að því er jarðrækt snertir?
V.
(Slðasti kafli).
Með gamla laginu — landsjóðsstyrkn-
um til búnaðarfélaganna — miðar oss svo
lítið áfram, að þess sér naumast staðina.
Á síðustu árum hafa og heyrzt raddir um,
að svona löguð fjárveiting til margra bún-
aðarfélaga væri óheppileg, og mundi miklu
betur til fallið, að sýslufélögunum væri veitt
lán til jarðabótaframkvæmda, því að þá
mætti búast við, að fénu yrði varið betur
og hyggilegar og þá mundi í meira ráðizt
og eigi jafn dreift, sem nú. Hefur Jón
alþingism. á Sleðbrjót fyrst hreyft þessari
uppástungu opinberlega og ýmsir stutt
hana, enda er mjög sennilegt, að þessi
aðferð yrði notadrýgri til frambúðar en
verðlaunin til búnaðarfélaganna, er að vísu
hafa hvatt menn til að vinna eitthvað að
jarðabótum, en opt með lítilli þekkingu
eða forsjá og þess vegna stundum til lít-
illa nota, eins og eðlilegt er, þá er um-
sjón og yfirstjórn vantar. Því miður mun
því svo varið, að stjórnir sumra búnaðar-
félaganna hafi ekki gert vart við sig ann-
arstaðar en á pappírnum.
Öruggasta ráðið til þess, að ræktun
landsins tæki tiltölulega skjótum fram-
förum er að vorri ætlun þetta: að lands-
sjóður ánafnaði árlega allmikla upphæð
til jarðabótaframkvæmda í stað styrks-
ins til búnaðarfélaganna, þannig, að sýslu-
félögin gætu fengið verkamenn til að vinna
að stórfeldum jarðabótum allt sumarið,
þar sem brýnust nauðsyn væri, gegn því,
að eigendur jarðanua, eða þeir sem bein-
línis nytu góðs af umbótunum legðu nokk-
uð til að sínum hluta, annaðhvort ákveðna
fjárupphæð eða vinnukrapt. Það sýslu-
félag eða sýslufélög, er sæktu um þennan
styrk til jarðabótaframkvæmda í sinni sýslu,
yrðu að styðjast við álit eða umsögn macns,
er hefði þekkingu á verki því, er nm væri
að ræða, og mundi eigi veita af því að hafa
sérstakan landbúnaðarráðanaut fyrir allt
land, er eigi hefði annað starf á hendi
en að ferðast um landið og segja álit
sitt um, hvað gera þyrfti og hvar
brýnust nauðsyn væri til bráðra atgerða.
Hvort hinn launaði mannvirkjafræðing-
ur hr. Sigurður Thoroddsen gæti tekið
þetta starf að sér, skulum vér láta
ósagt, en líklegt er, að honum mundi fal-
ið það á hendur fyrst um sinn og sýnist
ekkert á móti því. En það er sjálfsagt,
að landstjórnin verður ekki að eins að hafa
tryggingu fyrir því, að verkið sem vinna
á, sé gott og gagnlegt í sjálfu sér, held-
ur einnig fyrir því, að það sé vel af hendi
leyst, og yrðu því æfðir verkstjórar að
sjá um alla framkvæmd. — Með þessu
fyrirkomulagi myndi innan skamms ein-
hver vegsummerki sjást í jarðabótum hér
á landi, að minnsta kosti í þeim héruðum,
sem bezt eru fallin til ræktunar. En nú
sem stendur baukar hver í sínu horni og
hvergi sér staðina að neinum mun.
Uppástunga þessi um breytingu búnað-
arstyrksins er að eins til athugunar fyrir
næsta þing. Og þótt ganga megi að því
vísu, að það sjái sér eigi fært að sinni að
gera nokkra breytingu á þessu fyrirkomu-
lagi, þá mun þess samt eigi langt að biða,
að loitað verði annara ráða til að efla land-
búnað vorn, en hingað tii hefur átt sér
stað, og þá eflaust í sömu átt, sem þessi
uppástunga fer.
Áður en vér skiljumst við þetta mál-
efni að þessu sinni, skal þess getið, að
vér teljum mjög æskilegt, að almennur
búfræðingafundur yrði haldinn bráðlega til
að ræða og gera ályktanir um helztu
landbúnaðarmál vor, því að búast mætti
við, að slíkur fundur yrði ekki öldungis
þýðingarlaus. Það er sérstaklega hlutverk
hinna búfróðu manna vorra, að leggja á
ráðin og gefa leiðbeiningar um, hvernig
búnaðinum á að kippa i lag svo skjótt
og greitt, sem framast er unnt. Oss er
kunnugt um, að þess hefur þegar verið
farið á leit við einhvern elzta og helzta
búnaðarfræðing vorn um, að kveðja til þessa
allsherjarfundar sem fyrst, en hann mun
hafa færzt undan að gera það fyr en t. d.
árið 1900. En engin ástæða virðist vera
til að draga það til þess tíma. Gæti fund-
ur þessi gert eitthvert gagn, sem ekki er
að efast um, þyrfti hann að haldast sem
allra fyrst, því að tíminn er dýrmætur, og
eigi sízt þá er um ákvarðanir í þýðingar-
miklu velferðarmáli er að ræða.
Síðan grein þessi var rituð hefur oss
borizt í hendur 6. tölubl. „Bjarka“, þar
sem Jón alþm. á Sleðbrjót gerir ítarlegri
grein fyrir uppástungum sínum og setur
þær að lokum fram í frumvarpsformi.
Kveðst hann muni bera upp frumvarp
þetta á næsta þingi, og er eigi ólíklegt,
að það fái góðan byr, því að flestir munu
viðurkenna, að það sé breyting til bóta,