Þjóðólfur - 08.07.1898, Blaðsíða 2

I2Ó
sérmál landsins undir höndum, og ráðgjafanum,
sem nú er hér í Höfn, Við nokkurskonar ut-
anríkisráðgjafa fyrir Island, af því að hann
úr þvj hirti að eins um sameiginlegu málin
milli Islands og Danmerkur.
Dr. Rördam talaði mest um værur þær, er
hann þóttist hafa orðið var við á ferð sinni til
íslands; kvað hann þær ganga í þá átt að leysa
sambandið við Dani, en ganga á hendur Eng-
lendingum. Því beindi hann líka sérstaklega máli
sínu sð bitlingum þeim úr ríkissjóði, er rynnu í
vasa íslendinga. Var líkast því sem hann væri
að teljp það eptir oss, enda leiddist Oct. Hansen
meðal annara hjal þetta og bað hann að tala sem
fæst um. Því er ekki að leyna, að dr. Rördam
sagðist ver'a á ínáli dr. Valtýs, og unntum vér
h'inir honuin vel þessa fylgismanns, er vér höfð-
um heyrt hann tala.
Svona vikur því nú við með Valtýsfundinn,
og kom það heim við.það, sem hinir þrír frétta-
ritarar sknfuðu heim í blöðin í haust. Isafold
hnýtir aptan við yfirlýsingarnar vandlætingaráeðu
yfir mönnum þessum, segir að þeir skrökvi upp
orðum fjarlægra manna og hafi þá ótrú á sann-
leikanum, að þeir þori ekki að nota hann i sina
þjónustu. Eg er. nú raunar ekki einn af frétta-
riturum þessum, og málið snertir að þvíleyti ekki
mig. Aptur á móti hef eg og þrír menn aðrir
gefið skriflegt vottorð fyrir því, sérstaklega þó að
því er greinina í „íslandi" snerti, að fréttirnar væru
1 réttar. Var vottorð þetta sent heim samtímis
yfirlýsingum ísafoldar og er það ritstjórn „íslands"
að kenna, að það hefur enn ekki komið fyrir al-
menningssjónir. — Orð ísafoldar hefðu öllu bet-
ur átt við fréttaritara hennar sjálfrar. —
Eg ætla nú ekki að fara að rekja það, sem
staðið hefur í heimablöðunum út af afskiptum
vorum á stjórnarskrármálinu, þó margt sé þar
misjafnt sagt í garð okkar stúdenta. Hnútur þær
og hnífla, er hafa flogið til okkar handan yfir
hafið, látum við eins og vind um eyrum þjóta.
En eitt er þó, sem þörf væri að minnast á, af
því að það hefur valdið töluverðum misskilningi,
og það er hlutdeild stúdenta hér eða öllu heldur
félags þeirra í útgáfunni á bæklingi Boga Mel-
steðs1)- — — — —------------------------
Að því er snertir orðin »að tilhlutun« o. s.
frv., er standa framan á bæklingnum og ýms
blöð heima hafa lagt svo djúpsæa merkingu í, þá
felst ekkert annað í þeim, en að félag vort hafi
hlutast til uni, að nefnt rit yrði samið og gefið út.
Með tilhlutun þessari tókumst vér ekki á hend-
ur neinaábyrgð ábæklingnum, né heldur átti hann
að skýra frá afstöðu hvers einstaks félagsmanns
í stjórnarskrármálinu. í yfirlýsingunni framan við
bæklinginn tókum vér allt það fram, er vér sem
félag vorum samhuga um, nefnilega að hafna
Vaítýskunni en fylgja eindregið heimastjómar-
stefnunni; hitt ályktuðum við ekkert um, livaða
fyrirkomulag á heimastjórninni virtist oss réttast
eða æskilegast. En þar kom B. M. fram með
sértillögur sínar, og fannst oss rétt, að þærkæmu
fyrir almenningssjónlr, ef vera kynni, að þær á
einhvern hátt gætu skýrt málið eða orðið Val-
týskunni að fótakefli. Þctta var allt og sumt, er
lá í tilhlutan „Fél. ísl. stúd. í Höfn“ um að gefa
út rit Boga Melsteðs.
K.höfn, 21. júní 1898.
Agúst Bjarnason.
1) Hér er felldur úr dálítill kafli úr greininni,
er að eins óbeinlínis snertir aðalefnið. Höf. minn’
ist þar á yfirlýsingu dr. Jóns Þorkelssonar yngra
í Þjóðólfi 29. apríl (sbr. »ísland» 26. s. m.) segir, að
dr Jón hafi ekki verið á fundinum 4. des., þá er
Bogi Melsteð lauk við fyrirlestur sinn um stjórn-
arskrármáhð, að B. M. hefði þó tekið það sjálfur
fram, er hann samkvæmt áskorun hefði gengizt
undir að semja bæklinginn „að hann einn og
enginn annar bæri ábyrgð á orðum sínum í ritinu,
og að hann mundi halda því alveg í sömu stefnu
og hann hefði talað að undanförnu“. Einnig segir
höf. að dylgjur þær, er stóðu í „Islandi“ um, að
ýmsir befðu ekki séu bæklinginn, sé alveg ó-
tyrirsynju, af því að öllum þeim, sem sóttu fund-
inn (4. des.) heíði verið fullkunnugt um, hvað í
honum mundi standa. Ritstj.
Sagnir um Jón biskup Vídalín.
(Eptir hdr. á Landsbókasafninu).
(Framh.)
Það hefur enn nú verið í sagnir lagið, þá er
Jón Vídalín var á háskólanum í K.höfn, hafi
meisturum hans og skólabræðrum þótt hann all-
djarflégur ög einarðlegur maður; komst það eitt
sinn til umræðu í áheyrn konungs, hversu sá ís-
lenzki maður væri frígeðja og siðavandur og
mundi hann tæpast gera sér mannamun við hvern
sem hann ætti, og honum þætti nokkuð aðfinning-
arvert; konungur kvaðst því ei trúa að óreyndu,
og lézt mundu gera tilraun við tækifæri. Litlu
síðar fær Jón orðsendingu frá biskupi að prédika
í stólskirkjunni, næstkomandi sunnudag, en þá
var laugardagur, og sáu menn ekki, að hOnum
brygði neitt eður byggist neitt við. Sunnudagur-
inn kom og Jón kóm að kirkjunni; var þar kom-
ið margt af því konunglega slekti, og sagt að
konungs væri von { kirkju þann dag; var nú tek-
ið til messu og Jón fór í prédikunarstól og tók
að mæla djarflega. En þá skammt var komið
fram í messuna eða ræðuna, opnaðist kirkjan og
gekk konungur inn í hana með föruneyti sínu. —
Hann var með kórónu sína á höfði og tók ei of-
an, gekk svo innar eptir kirkjunni; þetta var gert
af ásetningi. Þetta sér Jón úr stólnum og lét ei
orðfall verða og mælti þessiorð: „Ó! þú synd-
ugi maður, viltu ekki virðast til að lypta þínu
höfuðfati, þá þú inn gengur 1 guðs helgidóm og
beygjast fyrir hans augliti?". Þá tók konungur
ofan höfuðfatið, og gekk til sætis síns. Eptir
messuna lét konungur kalla Jón fyrir sig og sæmdi
hann virðingu og fögrum fyrirheitum. Þess
hetur lengi getið yerið, að Jón Vídalín gaf sig í
stríðsmannastöðu og soldátaþjónustu, þá hann var
utanlands, — var hann í hverri stöðu sem var,
kappsmaður mikill og skapbráður framan af æf-
inni; — bar hann þá soldátavopn. Þess er getið,
að hann hafi eitt sinn slegið mann í hel að kveldi
dags á strætum borgarinnar, — orsök eða tilgang
til vígsins höfum vér eigi greinilega heyrt. — Sam-
Stundis hljóp Jón til húss þess, hvar hann hafði
aðsetu, og fleygði korða sínum blóðugum bak við
sængina, hljóp síðan aptur' með skyndi til stríðs-
mannáflokksins. Varð nú fljótlega uppskátt víg-
ið, en ekki með öllu víst, hver unnið hefði. Var
þá farið skjótlega til húss Jóns. — því hann var
mest grunaður, — og leitao ef nokkuð jarteikn
sæist eður áhöld hans fyndust. Fundu menn korð-
ann fyrir ofan hvíluna og var hann hreinn og
skær; varð því ei til sönnunar hafður. En þjón-
ustustúlka í húsinu hafði ein séð þá Jón kagtaði
korðanum dreyrugum bak við sængina, greiphún
hann samstundis, þvoði af og þerraði, og lagði
aptar á sarna stað. Nú var blásið til móts, el ein-
hver kynni að géta vísað á vegandann eður þekkja
hann. Var þar helzt einn maður, sem nálægast-
ur mun hafa veríð tilfellinu. Hann bar kennsl á
hann, þó með nokkrum efa eða ofdirfsku. Jón
gelck fram að manninum og mælti: »Annaðhvort
maður, ber þú mig sök eða afsakaðu"; var hann
þá mjög alvarlegur; manninum féllst hugur og
sagði, Jón væri ekki vegandinn. Varð svo
ekki uppvíst, hver vígið vann. Litlu síðar vissi
Jón, að stúlkan hafði þerrað korðann og mælti
við hana: »Fátæktmín veldur því, að eg getþér
engu launað, sem verðugt væri. En eg vil heita
á kristni Guðs og kirkju, komist eg í þá stöðu,
að launa henni í þína minningu, svö hún beri
minjar þínar þér til andlegra nota“, og semur
mönnum um að áheit þetta muni vera með öðru
fleiru hin merkilega Vldalínspostilla og getur
formáli bókarinnar að sumu leyti bent til þessa.
Sagt hefur verið frá því, þegar Jón Vídaiín
var í fyrnefndum stríðsmannaflokki í K.höfn, bar
svo til eitt sinn sem optar, að flutt var embættis-
gerð í stólskirkjunni og var konungur sjálfur í
kirkju; margir af soldátum komu að kirkjunni, og
stóðu þejr við dyr með vopnum sínum og var
Jón Vídalín í þeirra flokki. Sá viðburður varð í
kirkjunni, að þegar prestur sá, er ræðu skyldi
flytja, var kominn í stól, greip hann sjúkdómsað-
svif ’nokkurt hastarlegt, svo hann bneig sem dauð-
ur og var borinn þaðan. Nú þótti rnönnum all-
óríflegt að embættisgerðin skyldi þar niður falla
sém korrlið var, og talaði konungur snjallt svo all-
ir máttu heyra: að ef sá væri nokkur nærstadd-
ur sem treystist að fara í ræðustólinn og ’flytja
prédikun, skyldi (hann) þegar í stað til fara; en
enginn gaf sig fram. Þetta heyrir Jón Vídalín og
kastar vopnum sínum og yfirhöfn og laut kon-
ungi og snaraðist í stólinn; flutti hann langa og
snjalla ræðu, og að henni endaðri gekk hann úr
stól með skyndi, þangað sem hann áður var og
tók á slg gerfi sitt. Eptir messuna lét konungur
kalla dáta þennan fyrir sig, og frétti hann um
ástand hans og kvað hann til annars myndí ætl-
aðan af drottni, en að þjóna að dátastétt, og
hjálpaði þetta mjög til útlausnar Jóns með fleiru.
og leið ekki á löngu héðan þar til hann náði
frelsi sínu. Hér af leiddi einnig, að konungur
veitti honum brauðið að Görðum, þvert á móti
veitingu amtmanns Mtíllefs. (Mei'ra).
Amtsráðsfundur suðuramtsins var
haldinn hér í Reykjavík dagana 30. f. m., 1. og
2. þ. m. Þar voru komnir allir ámtsráðsmennirn-
ir: Guðl. Gúðmundsson sýslum., sérá Skúli Skúla-
son í Odda, séra Valdemar Briem, Jón Gunnars-
son verzlunarstjóri í Keflavík og séra Guðm.
Helgason í Reykholti. — Um tjárkláðamálið urðu
ailmiklar umræður, og meðal annars samþ. að
forseti amtsráðsins (amtmaður) léti fara fram fjár-
skoðanir og fjárbaðanir í haust í Borgarfjarðar-
sýslu, Gullbr.- og Kjósarsýslu og Árnessýslu, og
skyldi því lokið fyrir jól. Þó skyldi eigi baða á
svæðinu milli Hvítár eystri og Þjórsár nema
kláði fyndist þar, en flutningur á lifandi féaust-
ur yfir Þjórsá skyldi bannaður, ef horfurnar
skyldu spillast verulega á þessu fyrgreinda svæði
utan Þjórsár.
Frá hreppsnefndinni f Vatnsleysustrandar-
hreppi barst arntsráðinn beiðni um að afstýra yf-
irvofandi hallæri þar í hreppi, er stafaði af lang-
varandi aflaleysi og óvenjumiklum ómagaþunga
síðastl. ár. Hafði hreppsnefndin leitað hjálpar
hjá sýslunefndinni í næstl. aprílmánuði og beðið
um 2000 kr. lán handa hreppnum, en sýslunefnd-
in neitaði því, en samþykkti í þess stað þá til-
lögu, að hún aðvaraði amtsráðið um, að það gæti
að því rekið, að amtsráðið yrði á næsta hausti
að taka lán upp á amtið til að afstýra hallæri í
5 hreppum sýslunnar (suðurhreppunum) þvf að
sýslunefndin sæi sér ekki fært, að ráða fram úr þeim
vandræðum, ef að bæri. Um þetta er farið svo-
felldum orðurn í fundargerð amtsráðsins.
»Sýslunefndin hefur sýnt með þessari álykt-
un sinni, að hún annaðhvort ekki hefur aðgætt
sveitarstjórnarlög vor, eða vill ekki hafa fyrir að
uppfylla skyldur þær, sem á henni hvíla samkv.
39. gr. tilsk. 4. maí 1872 um sveitastjórn á ís-
landi. Þar segir skýlaust, að sýslunefnd skuli
gera sérstakar ráðstafanir til að afstýra hallæri.
Lán til að afstýra bágindum í eínum hreppi eða
fleirum verður að endurborgast af sýslufélaginu
í heild sinni og slíku hallærisláni á að jafna nið-
ur á alla hreppa sýslunnar, sem sýslusjóðsgjaldi*.
Samkvæmt þessu ályktaði amtsráðið, að skipa
sýslunefndinni að gera þær ráðstafanir, sem þörf
væri á til þess að afstýra hallæri, bæði í Vatns-
leysustrandarhreppi og öðrum hreppum í suður-
hluta sýslunnar, ef þess virtist þörf, eptir að til-
kvaddir menn utan þeirra hreppa hefðu rannsak-
að ástandið. — Fulltrúi Árnesinga íór þess á leit,
að forseti léti dýralækni ferðast um sýsluna í
haust og koma í sem flesta hreppa til að kenna
bólusetningu gegn bráðapest, og skyldi hannhafa
nægilegt bóluefni, Einnig var beðið um bólu-
setningarefni, er nægði í 8000 íjár, handa Þórði
Stefánssyni frá Varmalæk, er fengizt hefur við
bólusetningar. — Samþ. var samkv. beiðni Árn-
esinga, að fá landshöfðingja til að láta hæfan
mann skoða brúarstæði á þessum ám: Soginu
hjá Alviðru, Brúará milli Miklaholts og Spóastaða,
Tungufljóti á Vatnsleysugljúfriog Hvítá hjá Brúna-
stöðum,— Kvennaskólanum í Rvík veittur 1000 kr.
styrkur úr jafnaðarsjóði og sæluhúsverðinum á Kol-
viðarhól 50 kr. en 500 kr. til þess að veita við-
töku hinum dönsku sendimönnum Oddíellowregl-
unnar, er þeir afhenda Laugarnesspítalann í
sumar.
Um Hvanneyjarskólann urðu miklar umræð-
ur að vanda og var samþykkt áætliin um tekjur
og gjöld hans 1898—99. Verða honúm nú veitt-
ar úr jafnaðarsjóðí-2586 kr. og auk þess tekið-
hapda honum 5000 kr. lán úr landsbankanum tiL
að byggja hlöðu og fjárhús. ,