Þjóðólfur - 27.01.1899, Blaðsíða 2

14
Þú manst eftir högunum, hrauninu’ og gjánum
þar hyldjúpa áin rann;
þar áttum við heima á kotum í kring,
en á kirkjusetrinu hann.
Hann lék sér við okkur svo ljúfur og kátur
—hann lék sér við hvern einn mann,
og hvað hann var góður og lítillátur,
það löngum var sagt um hann
Þú manst, hvað hann kunni af söngvum og sögum
og sagði skarplega frá,
og hraunið var endalaus álfabyggð,
sem opin við huga hans lá.
Hann heyrt hefur aldrei allar þær sögur------
en einskonar dularmál
talaði eldsteypta hraunið til hans, og
það heillaði alla hans sál.
Og allt þétta draumaland endursöng
og í hverri hraunborg var dans,
þá klukkurnar hringdu um kyrláta helgi
frá kirkjunni’ hans föður hans.
Hans trú á hið góða, hans gleði og von
á góðlega enninu skein,
og alstaðar heyrði hann um sig talað,
sem aíbragðs gáfaðan svein.
Svo skildi með okkur: — í skóla fór hann
—hann skyldi hinn lærða veg;
og þú fórst til sjóar;—en heima við hraunin
og hyldjúpu gjárnar varð ég.
I skólanum gekk honuin alt að óskum
og áliti fékk hann þar náð,
þeir kölluðu’ hann »góðan og gáfaðan« þar
og gáfu’ honum seinast »láð«.
Svo fannst honum, eins og ótal fleirum,
að utan við hafsins rönd
þar dagaði’ af hamingju, heiðri og frægð
og það heillaði hann burtu af strönd.
Eg segi’ ekki hót um það Hafnarlíf,
þú hefur það sjálfur reynt;
en það verður aldrei að eilífu sagt
að allt sé þar flekklaust og hreint.
Að lýsa því öllu sem allra minnst
mun eflaust koma sér bezt;
en þeim, sem er »góður og gáfaður« standa
þar gildrurnar opnar mest.
Og hver vill nú telja og tína saman
hans tíu ára spor?
Svo kom hann nú loksins sem, Kkandídat fhil«
frá Kaupmannahöfn í vor.
Og nú er hann allur annar,
og ekkert likur og þá
er þekktum við hann sem svolítinn svein
er sagði’ okkur álfunum frá.
Mér finnst hann sem lifandi liðinn
og likbleikur svipur hans er
og allur hans framgangur einungis vott
um endalaust volæði ber.
Og það hefur ei verið áfengið tómt,
sem að hefur komizt hér,
um ýmislegt annað — og verra —
hans útlit nú vitni ber.
Nú leikur hann ekki við aðra menn
nei, öllum hann heldur sig frá,
og nú á hann enga kunningja kæra
í kotunum rétt þar hjá.
Og hraunið er engin álfabyggð
og aldrei hann heyrir þar dans;
og klukkurnar honum til kvalar hringja
frá kirkjunni’ hans föður hans.
Hann leggur ekki með gleði í gröf,
síns gráhærða fööur bein;
og aldrei er lengur um hann talað
sem afbragðs gáfaðan svein.
Já — lifandi finnst mér hann liðinn
og líkbleikuf svipur hans er,
hans framkoma vitni um ekkert annað
en endalaust vonleysi ber.
Þú rnanst eftir högunum, hrauninu’ og gjánum
þar hyldjúpa áin rann.
og kannske við fréttum einn fagrán dag,
að finnist þar örendur hann.
Guðm. Magnússon.
Landnám.
(Niðurl)
Sem dæmi þess, hve náttúran btður fram krapta
sína á hentugum stað skal eg leyfa mér að benda
á þessa staði hér í tveim næstu sveitum við Reykja-
vík:
Sunnan viðBleikdalsá, þar sem breiðast er undir-
lendið á Kjalarnesi liggja mýraflákar allmiklir:
Bakkaflóð, Arnarholtsmýrar og Hofstlóð (Hofs-
hverfismýrar) Það eru graslendisilæmi ofanvert við
bæina, sem standa í röð með sjónum. Mýrar þessar
liggja allar í hægum halla, svo bæði er auðvelt að
ná kyrstöðuvatni af þeim og þó unnt, að m. k.
allvíða, að nota uppistöðu- eða tlóðvatn. Allar þessar
mýrar mætti gera að ágætis engjum með áveitu
úr Bleikdalsá, með réttu fyrirkomulagi og reglu-
bundinni umhirðu. Hversu mikið ynnist við þetta,
get eg eigi nú gert neina sennilega áætlun um,
því eg hef ekki mælt landið, en fullyrða má, að
áin gæti bætt mikið á 2. bundrað cngjadagsláttur
með því að nota vatnið á- vfxl. En landið er sjálf-
sagt enn stærra.
Annað dæmið er Mosfellsvíðirinn. Þaö er nes
állmikið (Tjaldanes) milli Köldukvíslar og Reykja-
kvíslar, er tekur yfir allt Mosfellsdals undirlendið
og tilheyrir jörðunum Mosfelli og Hrfsbrú, hinni
fyrnefndu mikið meira. Öll miðja Yíðisins er smá-
þýfið mýrlendi, en með ánum eru stórþýfðir móar.
Halli er lítill, en vegna þess að árnar eru talsvert
niðurskornar á báða vegu, er auðvelt að veita vatni
af Víðinum. En báðar hinar fyrnefndu smáár má
hæglega leiða yfir hann, og með lágum flóðgörðum,
með svo sem 150—200 faðma millibili mætti koma
landi þessu öllu undir tióðveitu, er á stuttum
tíma mundi slétta það og gera að starungsengi.
Heyskapur á Mosfelli er nú mest sóttur um langan
og illan veg upp á Mosfellsheiði, og er jörðin þvf
ákaflega „fólksfrek"; en við túnið og fram undan
bæjarglugganum liggur efni í eins gott engi, eins
og Elliðavatnsengjarnar, sem nú er fremar arðlltið
land.
Þriðja dætnið tek eg næst mér, dalverpið við
Ulfarsá neðan frá Lambhagavaði oguppmóts við
Reynisvatn og Kálfárkot. A þessu svæði liggur
áin í „grafstokk" og er þvínær hallalaus, en að
henni beggja vegna liggja þýfðar mýrar, tilheyrandi
jörðunum Lambhaga, Kálfárkoti, Reynisvatni, Gröf
og Keldum. Eru mýrarblettir þessir samtals nálægt
60 engjadagsláttur. Sem slægjulönd eru mýrar
þessar mjög rýrar, þýfðar og þyrrnar, og mun
fullmikið sagt að þær gefi af sér 130—150 hesta
árlega (slegnar 2.—3. hvert ár) Vatnið í ánni er
hið bezta áveituvatn, sem kostur er á, því áin
fellur . úr allstóru stöðuvatni.1) — Með einni
traustri stýflu í ánni við Lambhagavað mætti gera
eitt flóð yfir alla þessa bletti, eða um 60 dagslátta
engi, er vatnið þá á fám árum mundi gera að
sléttum starengjum, er þornuðu svo að segja sam-
dægurs, þegarvatninu væri hleypt af. Stýflugarður
og nægilega traust flóðgátt (Sluse) járngátt geri
eg ráð fyrir, að mundi kosta 6—700 kr., en sá
kostnaður mundi fást meira en borgaður á einu án,
eptir að engin væru komin í fulla rækt, en það
yrði líklega eptir 5—6 ár.
A jörðum þeim, sem hér eiga hlut að raáli,
i) Þegar mikið slý eða grænka safnast í far-
vegi vatns, er það vottur um, að í því sé mikið
gróðrarmagn.
núeru 4leiguliðarog einn sjálfseignarbóndi (áBeyn-
isv.), allir fátækir, er því eigi geta framkvæmt
verk þetta af eigin ramleik. Og líkt mun vera á-
statt með ábúendur jarða þeirra, er í hlut eiga á
hinum stöðunum. En legðust margir á eitt: eigend-
ur jarðanna, ábúendurnir og búnaðarfélögin,
þá eru hér nú ágæt tækifæri til að „nema lönd“
eins arðsöm og þó það væri út í Ameriku, og
von um miklu vissari arð, en af þilskipaútgerð eða
öðrum sjáfarafla. „Búnaðarfélag Suðuramtsins
þyrftieigilengraaðfarameð vatnsveitingapeningana-
frá bankastjórninni. A þessum þrem stöðum mætti
með vatnsveitingum auka grasvöxtinn um 3000
hesta að minsta kosti (á 15—16 býlum), en rniklu
víðar í þessum tveim sveitum rnætti gera veru-
legar jarðabætur með vatnsveitingum, þó það
liggi bezt við, sem hér er lýst. Hvergi gætu jarða-
bótalánin komið betur niður en á svona stöðum-
En þá vantar fyrst þekkingu og samtök hjá hlut-
aðeigandi jarðaeigendum og ábúendum til að und-
irbúa sig, láta skoða og gera áætlun um verkið,
og sækja um lánið, og svo, er til sveitastjórnanna
kemur, er hætt við að þröngsýni og tortryggni
hamli þeim frá að greiða málinu þann veg $
framkvæmda, en reyna mætti þó þá leið, ef fé
yrði veitt til slíkra lána framvegis.
Eg hefi nú bent á þetta, en hefi því rniður
ekki ástæður til að gera mikið annað eða meira
emn, hversu sem það kvelur mig að sjá og vita
svo góð lönd liggja ónumin. Leggi þeir sitt fratn,
er betur mega, og eg vil gjarna verða með.
Gröf í nóvember. 1898
Biörn Björnsson.
Sjónleikar a Eyrarbakka.
Kvennfélagið á Eyrarbakka hefur í vetur
gengizt fyrir sjónleikium þar, og hefur nú horfið
frá því, að sýna eingöngu þýdd leikrit, eins og
áður hefur verið á Eyrarbakka; í vetur hefur ver-
ið leikinn þar „Skugga-Sveinn" og hefur það sýnt
sig, að það þóttu framfarir, því optast mun hafa-
verið fullt hús, eða því sem næst, enda var félag-
ið vel maklegt fyrir góða aðsókn og mikla pen-
inga, því það er óhætt að segja, að það hefur
vandað eptir föngum allan útbúnað, bæði þún-
inga leikenda, sern þóttu góðir, eptir því, setn
geta má sér til um búningaá þeim tíma, sem leikrit'
ið á að sýna, (samt kann eg ekki við að sja
»Astu« með nýja skautið, með koffur og í kirtn
eptir nýjustu tízku í grasaferð „uppi á háfjalli“)r
en — tjóldin, þau sýndust að vera — jafnvel vel
máluð, þegar þess er gætt, að sá, sern það gerðt
aðallega Guðm. Guðmundsson (bóksala), hefut
enn ekki notið neinnar tilsagnar í þeirri list, en
málaraefni eiga Eyrbekkingar þar, það er óhætt
að fullyrða. Þá er að minnast á einstakar per'
sónur. Sigurður í Dal (Br. Árnason) þótti takast
jafnvel ágætlega og sömuleiðis Grasa-Gudda (Sol'
veig Gísladóttir). Þá máminnastá Skugga-Svein
(Guðm. Eelixson), hann er nú ekki allra meðfærr
karlinn sá, og mjög vafasamt, hvort hægt er að
leika hann, eins og höf. leikritsins ætlast til, Þ'^
vel og vandlega er gengið frá þeim pilti víða í
ritinu, og þegar á allt það er litið virðist hann
hafa tekizt framar öllum vonum, og furðanlefA
hélt hann slnum „kyngikrapti" til enda, Þv'
harðastur var hann seinast. Srúdentarnir báðit"
Helgi (Guðm. Guðmundsson) og Grímur (J^n
Vigfússon) þóttu báðir myndarlega leiknir). Sýslu
maðurinn sjálfur (Gfsli Jónsson) þótti leikinj1
snyrtilega, en ungæðislegur nokkuð, þó það yre.
ekki verulega að baga. Ástu er vafalaust vanu
að Jeika, og sömuleiðis Ögmund og Harald, end*
mun þessum persónum hafa lakast tekizt, og þú^*
það einkum leiðinlegt, hve sjaldan maður sá n>
eiginlega hlutverk Ástu koma í ljós á leiksviðinúr
Gvendur var leikinn allvel og bænina sína Iff
hann skemmtilega vitlaust. Eg minnist svo erí
á fleiri persónur, en yfirleitt má segja, að leikur
inn hafi tekizt furðanlega, og segi eg kvennfé'a?
inu og leikendum að hafa þökk og heiður Ár^r
viðvikið og »Hornafélagið« má hafa þökkog he' .
ur fyrir þau kveldin, sem það hefur skemmtá m1
þátta.
5.