Þjóðólfur - 03.03.1899, Blaðsíða 1

ÞJÓÐÓLFUR.
51. árg.
Reykjavík, föstudaginn 3. marz 1899.
Nr. ÍO.
Þingmál í sumar.
ii.
Samhliða stjórnarskrármálinu verður að
sjálfsögðu hlutverk næsta þings að ráða eitt-
hvað fram úr vandræðum þeim, er nú kreppa
svo alvarlega að þjóðiuni á ýmsa vegu. En
það er óhugsandi að ætlast til þess, að þing-
ið finni nokkur óbrigðul ráð til að kippa því
fljótlega í lag, er nú gengur öfugt á landi
voru í atvinnumálum og öllum viðskiptum.
■Geri menn sér nokkrar slíkar vonir um þing-
ið hljóta þær að bregðast hraparlega, því að
sú martröð, er nú grúfir yfir þjóð vorri
er þyngri en svo, að henni verði velt burtu
á svipstundu með laganýmælum eða þingsá- .
lyktunum til stjórnarinnar. En menn hljóta
að krefjast þess, að þingið geri allt sem í
þess valdi stendur til að afstýra frekari vand-
rædum, og er þá nógu mikið af þvíheimtað
og ágætt, ef það gæti leyst það hlutverk
nokkurn veginn viðunanlega af hendi, því að
geti þjóðin komizt nokkurn veginn klaklaust út
úr hinum fjárhagslegu ógöngum, sem hún
nú er í, og fari ekki lengra niður á við en
orðið er, þá er venginn efi á því, að hún
kemst alveg á réttan kjöl aptur innan skamms,
IVIenn mega ekki vera svo vonlausir og víl-
samir um framtíð landsins, að þessi alda, er
nú gengur yfir muni allt í kaf keyra, svo að
eigi sé framar viðreisnarvon. Lífið gengur
ekki ávallt jöfnum fetum, leikur ekki ávallt í
lyndi, hvorki hjá einstaklingnum né heilu
þjóðfélagi. En sá er munurinn, að þá er
vel gengur, er lítið orð á því gert, en þá er
miður farnast, heyrast kveinstafir úr öllum
áttum, eins og eðlilegt er, því að erfiðleik-
arnir eru skuggahliðar lífsins, sem flestir vilja
vera lausir við. Það getur reyndar opt ver-
ið svo, að vandræðin séu svo alvarleg, svo
tilfinnanleg, fyrir einstaklinginn, að eigi verði
við neitt ráðið, og ekki tjái að herða sig og
bíta á jaxlinn, en í lífi heillar þjóðar er því
nokkru öðruvísi háttað, því að þjóðin lifir og
verður að lifa. Him má aldrei leggja árar í
hát. Hún má aldrei örvænta, þótt óbyrlega
blási um sinn.
Eltt meinið, sem nú þjáir þjóðfélag vort,
er peningaeklan og þar afleiðandi erfiðleikar
í öllum viðskiptum. Næsta þing mun sjálf-
sagt leitast við að ráða einhverja bót á þessu,
líklega helzt með lánsstofnun eptir því fyrir-
lcomulagi, er Halldór Jónsson bankagjaldkeri
hefur stungið upp á í Andvara og ítarlega
var skýrt frá í Þjóðólfi í vor, svo að það virð-
ist óþarft, að lýsa þessu nú aptur frekar. En
menn mega ekki gera sér svo miklar vonir
um þessa stofnun, þótt hún komist á, að menn
verði þá allra meina bættir eða að hún losi
menn úr öllum peningakröggum og það bráð-
lega, því að það væri sannarlega til ofmikils
ætlazt. Hún er aðeins tilraun til að örfa
menn til gagnsamlegra framkvæmda í búnaði
o. fl., og gera þeim léttara fyrir með greiðslu
lána, með því að veita þau til margra ára
og með mjög vægum árlegum afborgunum,
er að eins séu fólgnar í hærri vaxtagreiðslu.
Það yrði adalmarkmid \>es$>&ra.r stofnunar, auk
þess sem hún á annan hátt gæti orðið til
þess að greiða fyrir viðskiptum manna.
Felstir sem á stofnun þessa hafa minnzt, hafa
verið henni hlynntir og talið það til mikilla
bóta, ef hún kæmist á. Þó hafa sumir ver-
ið hræddir við, að hún mundi lenda í sama
farinu, sem bankinn, einkum ef hún stæði í
sambandi við hann, og að það yrði aðeins
stundarléttir í peningaviðskiptum manna, er
hún gæti veitt. — Merkur maður hér nær-
lendis, gamall og reyndur búmaður, virðist
vera á þessari skoðun, samkvæmt því sem
hann ritar Þjóðólfi seint í f. m. Hann segir
meðal annars svo:
»Menn kvarta um peningaeklu o. fl. þess
háttar og eru að »spekúlera« í að fá á stofn
nýjar peningastofnanir, en eg álít þetta að
miklu leyti missýningar. Aðalmeinið er, að
hér um bil eklcert bú ber sig, framleiðsla og
eyðsla standast ekki á. Þetta verður ekki
læknað með neinum sérstökum stofnunum,
ekki með horfellislögum, sem gera vont verra,
eða neinu því líku, heldur með því einu að
auka grasvöxt, efla af ítrasta megni alla gras-
rækt en sér í lagi túnræktina. Sé ekki und-
ið að þessu bráðlega og að því starfað sleitu-
laust tel eg allt í voða. Eg gæti sýnt með
fjölda dæma, að menn, sem ekkert láta ó-
gert til að bjarga sér og stunda slátt af mestu
alúð heyja ekki svo mikið sem þarf til þess
að íramfæra þann fénað, sem heimilisþörfin
útheimtir. Eina ráðið verður því að setja á
vogun, sem annars allflestir bændur gera nú
að meira eða minna leyti og að mínu áliti
hljóta að 'gera, meðan öll grasrækt er í því
óefni, sem hún er enn. Kannske næsta þing
sjái einhver ráð önnur en að rjúka í bjarg-
argripi aumingja fátæklinganna og drepa þá
niður. Þeirri lækning vil eg líkja við það
að læknir, sem eg beiddi að skera fingurmein
skæri hendina af mér og segði mér svo
hróðugur, að fingurmeinið væri læknað*
Svona farast þessum heiðursmanni orð, og
það er auðvitað hverju orði sannara hjá hon-
um, að túnaræktina eigum vér að efla, sem
frekast er unnt, eins og vér höfum fyrir löngu
bent á í Þjóðólfi (bezt að allur heyskapur-
inn væri túnaheyskapur). En skyldi ekki ein-
mitt lánsstofnunin geta allmikið flýtt fyrir þess-
ari ræktun? Jú, sjálfsagt, því að lán hennar
gætu verið mjög hentug, einmitt til verulegra
jarðabóta, helzt túnabóta, er gætu borgað allt
lánið í raun og veru löngu áður en gjald-
fresturinn til stofnunarinnar væri út runninn,
því að skynsamlegar jarðabætur borga sig á
skemmri tíma en 30—40 árum- Það er eng-
in hætta á því. Og þá fáum vér ekki betur
séð, en að oss og hinum gamla, reynda bú-
manni komi mæta vel saman um lánstofnun-
ina. Fyrir hinu viljum vér ekki ráð gera, sem
líklega hefur vakað fyrir honum, að lánum
stofnunarinnar yrði aðeins varið beinlínis til
eyðslueyris eða einhvers óþarfa, og þeirra sæi
hvergi stað, svo að menn yrðu jafnvel vesalli
eptir en áður. Það má vanbrúka allar pen-
ingastofnanir á þann hátt, hversu góðar sem
þær eru í sjálfu sér. Það er einmitt íþróttin,
— sem ef til vill lærist oss íslendingum seint,
— að kunna að fara með peninga, verja þeim
svo að vit sé í, og meðal annars grafa þá
ekki í jörðu öðruvísi en svo, að jörðin skili
þeim aptur eigandanum með margföldum rent-
um og renturentum.
Að því er horfellislögin nýju'snertir get-
um vér verið samdóma gamla búmanninum
Þau verða eflaust að einhverju eða öllu leyti felld
úr gildi, þegar á næsta þingi, því að það mun vera
eins dæmi, að nokkurlögfrá þinginu hafi mætt
svo alvarlegum og almennum mótmælum hjá
þjóðinni, jafnharðan sem þau gengu í gildi,
eins og þessi lög hafa gert. Svo að segja
úr öllum áttum, landshornanna á milli, hafa
Þjóðólfi borizt skammir um þau síðan í haust,
svo að hann hefur ekki séð sér fært að taka
nema hrafl af því.
Um vatnsveitingar á Jótlandi.
Eptir Sigurd Sigurdsson.
II.
Vatnið er tekið upp, og veitt á með ýmsu
móti. Til þess eru notaðir i.skurðir, 2. vind-
urinn (vindmylnur), 3. gufuaflið, 4. vatnsafl-
ið (straumhjól) og 5. dælur. Skal nú stuttlega
minnast á þettahvert fyrir sig.—Skurðirnir eru
það, sem almennastir eru og mest notaðir til
þess að veita á með, Sumir þeirra eru langir
og stórir, og hafa kostað mikið fé. Þannig get
eg nefnt Skérnárskurðinn, sem er nm 3 mílur
á lengd, og flytur vatn á 680 engjadagsláttur.
Hann er 12—20 fet á breidd að ofan ogtiljafn-
aðar 5—8 fet á dýpt. Með fram honum liggja
engjarnar, sefn vatninu er veitt á. Eru það ná-
lægt 50 jarðir, sem eiga tilkall til vatnsins og
nota það. Þessi skurður er hinn lengsti vatns-
veitingaskurður á Jótlandi. Við Kongá, að
sunnanverðu, er einnig stór aðfærsluskurður um
2milurá lengd og 12—i8fet á breidd. Sömuleið-
ís var þar verið að gera annan aðfærsluskurð,
að norðanverðu við ána, er eg var þar á ferð í
vor. Hann átti að verða míla á lengd og
var áætlað, að hann mundi kosta um 30 þúsund
kr., fyrir utan alla hliðarskurði, brýr o. fl, Þessi
skurður var víða um 24—32 fet á breidd ogum
6—12 fet á dýpt. Fyrir utan þessa stóru skurði
eru'*vlða|aðrir minni, sem gerðir eru til þess að
leiða vatnið yfir, og flytja það aptur burt. Slík-
ir skurðir eru, sem gefur að skilja, bæði stærri
og minni, eptir vatnsþörfinni og öðrum kringum-
stæðum og verður eigi minnst frekar á þá.
Á Suður-Jótlandi eru stórir engjaflákar milli