Þjóðólfur - 26.05.1899, Side 2

98
sjóði og getur þar að auki sett hann frá em-
bætti, þá er henni sýnist, og hann fram-
fylgir þeim málum, sem eru gagnstæð vilja
hennar? Þungráðar voru gátur »Gestum blinda«,
og víst mundi konungur hafa ráðið þessa foröum.
j. Ráðgjafinn íslendingnr.
Að nefna slíkt, sem einn aðalkost Valtýsk-
unnar sætir undrum og virðist benda til, að fátt
sé þar til stuðnings. Akvæðið er aðeins það,
að ráðgjafinn »tali og skilji íslenzka tungu«, því
svo varleg* er farið, að ekki útheimtist, aðhann
skuli skrifa íslenzku, Hefði svo verið, komu
fyrst líkur (þó engin vissa), því opt mun útlend-
ingum erfitt, að hafa svo gott vald á máli voru,
að þeir skrifi það rétt. En að læra að skiljaog
tala íslenzku hefir um liðinn tíma ekki ósjaldan
borið við, að Danir hafi gert, þótt lélegri staða
hafi verið fengin með því, en hér á sér stað.
Að þessu slepptu, sjá líka allir, að slfkt gat alls
eigi átt sér stað, að einskorða Islending ( þetta
embætti öðrum fremur, og stríddi á móti öllum
jafnaðarkröfum ríkisins við embættaveitingar.
Loks var engin vissa fyrir, að ráðgjafaembættið
yrði betur setið af Islending en Dana. Hitt er
annað mál, þótt einstöku framsýnum manni
máske hafi komið til hugar íslenzkur maður í
embættið nú sem stendur. En slíkt ætti ekki að
koma málinu við, þar eð embættið að líkindum
ekki er gert fyrir manninn, heldur yrðu ókunnir
menn á ókomnum tímum að vera til fyrir em-
bættið.
Um allar sagnir, er ganga um það, hveráð-
gjafi vor verði einvaldur með mál vor í ríkisráð-
inu, þar séu engin atkvæði greidd o. s. frv. skal
hér eigi talað, en eigi munum vér mótmælendur
samþykkja allar þær hugmyndir með handaupp-
lyptingu, fremur en ríkisráðið sín velferðarmál.
Hitt er annað, að víst mætti fara að dæmi góðra
manna og segja álit sitt um það, af þeim er til
þekkja.
Annars er sama, hvernig máli þessu er velt,
og hversu margar hliðar þess eru skoðaðar, þá
getur aldrei sú hlið þess snúið að, er sýni eða
sanni líkur til, að umrædd stjórnarskrárbreyting
komi að nokkrum notum, fremur en hin núgild-
andi stjórnarskrá frá 1874. Auðvitað eru allt
annarar skoðunar, þeir hinir mikhi áhugamenn,
sem vilja, að öllum tilboðum um stjórnarskrár-
breytingu sé veitt móttaka fegins hendi, til að
standa ekki ætíð í sömu sporum, og hafa þó á
endannm eitthvað uppúr margra ára þrefi og
þjarki!! En það er áfram, sem verið er að
keppa, hér, sem annarstaðar, og með því, að
taka nefndum stjórnarboðum, þokumst vér alls
eigí áfram, heldur aptur á bak, sýnum ósjálf-
stæði, lítilmennsku og smásálarhátt, um leið, og
vér flytjum til Kaupmannahafnar hinn litla til-
lögurétt, er þjóðin hefir í málum sínum.
Eins og það er fjarstæða, að vér hlytum að
hætta öllum stjórnarbótarkröfum, ef Valtýskunni
yrði veitt móttaka- (sem sumir mótmælendur hafa
haldið fram); eins er hitt líka víst, að lakar gengi
á eptir með endurbætur við stjómina, ef vér nú
tækjum tilboði hennar til reynslu, en verðum
svo á eptir óánægðir með það, og viljum apt-
ur, tá því breytt, er vér sjáum. aðþað getur eigi
þannig lagað haft heillavænlegar afleiðingar á
stjómhagi vora. Slíkt yrði hið hentugasta kefli fyrir
stjórnina að stingaímunnþjóðinni, þá erbeðið væri
framvegis um stjórnbætur, og mundi líka verða
notað í stað bænheyrslu.
Það mun þægilegra og happasælla, að sagt
verði, að vér fáum ekki það vér um biðjum, og
þiggjum ekki öfug boð, heldur en hitt, að vér
grípum allt sem boðið er, en séum jafnónægðir
eptir sem áður, er oss hefir gefizt færi á, að at-
huga reynsluna.
Vonandi er, að kjördæmi þau, sem hlutu þá
tilviljun á síðasta þingi, að fulltrúar þeirra urðu
Valtýskumælendur, haldi þar fyrir sinni sannfær-
ingu óhikað, og hafi hún verið á móti, þá að senda
áskoranir til næsta þings, um að slíkt blekkingar
— og eymdarboð skuli eigi þegið í landinu, hvorki
nú né framvegis. Það kemur auðvitað óþægilega
fyrir, að þingmenn geti eigi af sannfæringu starfað
samkvæmt vilja kjósenda sinna og þurfi að fram-
bera mál, sem þeir eru algerlega á móti. En
þá kemur þar til sama siðferðislega skyldan, er
Valtýskumælendur telja sjálfsagða af sínum fyrir-
huguða ráðgjafa, að hann hljóti að segja af
sér störfum sínum, þá erhanngetur ekki starf-
að samkvæmt vilja þjóðarinnar.
Hér er þó eitt atriði Valtýskunnar, sem ef
til vill getur orðið sannað með dæmi fyrir næsta
þing.
í apríl 1899. M.
Hvalveiðamálíð og Eyfirðingar.
Það lítur út fyrir, að Eyfirðingum muni vera
það nú sem stendur allmikið áhugamál að fá
bolað hvalveiðarana héðan af landi burt; að
minnsta kosti ber áskorun sú til alþingis, sem
prentuð er í 2. tölubl. Stefnis þ. á. og undirrit-
uð er af 8 meiriháttar Eyfirðingum það með
sér, að þeir vilja þá allar götur norður og nið-
ur. Orsökin til þessarar umgetnu áskorunar og
yílr höfuð hvalveiðafársins í Eyjafirði er sú, að
nokkrir norskir síldveiðamenn hafa talið Eyfirðing-
umtrúum, að hvalveiðamar muni eyðileggja inn-
fjarðarveiði alla. Það væri nú allt annað en tll-
tökumál, þótt 8 manna nefndinni í Stefni og Ey-
firðingum yflr höfuð væri umhugað, að útrýma
hvalaveiðunum hér við land, ef þær hefðu þau
skaðlegu áhrif á fiskiveiðar vorar, sem þeir stað-
hæfa. En reynsla okkar Vestfirðinga, þar sem
hvalaveiðar hafa verið reknar um hartnær 20
ár, bendir á allt annað, eins og séra Sigurður
Stefánsson hefur svo einkar ljóslega sýnt fram á
í 24. nr. Þjóðv. unga.
Staðhæfing sína, um skaðleg áhrif hvala-
veiðanna á fiskiveiðar vorar, byggir hín eyfirzka
átta manna nefnd á þeirri (hinni) gömlu kerling-
arbók, að kvalurinn reki síldina að landi, og inn
á firðina.
Þessi fáráðlega . kredda hefur svo opt verið
marghrakin og er svo þvert á móti allri reynslu, að
furða er að jafn skírir menn og spakir, sem þeir
er undir áskoruninni ( Stefni standa, skulihafa
látið blekkjast af henni.
Auk þess sem reynslan hefur margsann-
að, að síldargöngur undir land og inn á firði eru
örsjaldan samfara hvalagöngum, þá raá það vera
fullljóst hverjum, sem íhugar mál þetta rólega og
hleypidómalaust, að kreddan um, að hvalurinn
reki síldina að landi og inn & firðina, er tilbún-
ingur einn og staðleysa.
Hvaða hvöt skyldi það vera, sem leiða ætti
hvalinn til að reka síldina að landi? Ætishvöt-
in munu þeir segja Eyfirðingar. Það er nú svo,
auðvitað er það ekki sannleikanum fjarstæðara,
en surnt annað, sem borið er á borð í Stefnis-
greininni og þeir nefndarmenn hafa eptir þeim
»allmörgu Norðmönnum sem þeir hafa átt tal
við um málið«, en nógti fjarstætt til þess aðeiga
ekkert skylt við sannleika.
Þeir sem ofurlítið hafa kynnt sér mál þetta
vita, að hvalur sá sem síldar neytir, þarf alls
eigi að reka síldina undir land til að handsama
hana, því það er honum léttileikur hvar helzt
hún verður ávegi hans. Þegar hvalur, sem síld-
ar neytir, tekur fæðu sína, syndir hann umhverí-
is síldartorfu þá, sem hann vill handsama, í smærri
og smærri hringum, unz torfan er orðin hæfilega
þétt, þá varpar hann sér á hliðina, opnar
sittægilega gin, og inn hverfur síldartorfan.
Þetta leikur hvalurinn hvar helzt sem er á hafi
úti og hvort heldur síldin »stendur djúpt eða
grunnt«. Hannþarfallsekki að reka sfldinaað landi
eða inn á firði til að handsama hana, hetur enga
hvöt til þess, heldur þvert á móti, því vanalega
forðast hann landið og grynnri firðina, og það
er aðeins á hinum stærri og dýpri tjörðum og
flóum, að stöku hvala verður vart.
Ekki eru það heldur allar hvalategundir, sem
síldar neyta, og svo er um hvalategund þá er
Norðmenn kalla »Blaahval« en hér er almennt
nefnd bláhveli, að fæða þess hvals er a 11 s e k k i
síld, heldur krabbategund, (agnarslli,) sem
Norðmenn nefna »Kríl«. Þessi hvaltegund er
hin verðmætasta af þeim, er hér við land
veiðast almennt, og einmitt sú tegund hvala, sem
aðallega hefur veiðzt úti fyrir Norðurlandi. Ligg-
ur því í augum opið, að það er hreinasti barna-
skapur að ímynda sér að (sá hvalur) sú hvala-
tegund reki síldina að landi, þar sem hún ekki
einusinni er æti hennar.
Þetta vildi eg hafa sagt til að benda á, hve
öldungis ástæðulaus sú ímyndun sé, að hvalur-
inn reki síldina að landi og inn á firðina, og
hafi þannig áhrif á fiskiveiðarnar innfjarða, enda
er margra undanfarandi ára reynsla ólygnust f
þessu efni, og hún hefur fullkomlega sýnt okkur
Vestfirðingum, að hvalaveiðin hefur alls engin, —
sízt spillandi — áhrif á síldar- eða þorskveiðar.
Það er því með öllu ástæðulaust að þröngva
kosti hvalveiðamanna eða leggja fleiri hömlur á
atvinnuveg þennan, en þegar er gert. Að vísu
eru hvalveiðarnar enn þá reknar með útlendu
fé, en hins ber ei sfður að gæta, að frá atvinnu-
veg þessum rennur árlega stórfé bæði í landsjóð,
hreppsjóði og vasa landsmanna.
Gjöld hvalveiðamannanna tll landsjóðs og
sveitasjóða munu hafa numið fullum 30,000 kr.
síðastliðið ár, en það sem þeir það ár borguðu
til hérlendra manna í verkmannakaup, fyrir naut-
gripi, sattðfé og ýmislegt fleira, er eigi oftalið 80-
100,000 kr.
Þessum árlega peningastraum, sem með ári
hverju fremur eykst en þverrar — yilja Eyfirð-
ingar út af lífinu svipta þetta fátæka land, og
heimta, að alþingi banni hvalveiðamönnunum að
nytja sér hvalinn á landi eða þá leggi óbæri-
legan toll á hvalafurðir, og þetta fyrir þá eina
sök, að þeir hafa látið fákæna Bergensfiskara,
sem sýnilega ekki hafa haft snefil af þekkingu
á máli þessu, telja sér trú um gamla marghrakta
vitleysu, sem að vísu hefur lengi tórt meðal Einn-
merkursjómaana, en hefur ekki meira sannleiks-
gildi fyrir það, heJdur sýnir það eitt, hvað lengi
þesskonar rugl getur alizt þar, sem jarð-
vegur er nógu frjór fyrir það.
En hver mundi nú verða afleiðingin, ef Ey-
firðingar fengju komið því til leiðar, að hval-
veiðamönnum yrði gert ómögulegt að reka at-
vinnu slna hér á landi. Afleiðingin yrði sú,
að landið yrði svipt öllum þeim þúsundum króna,
sem atvinnuvegur þessi árlega leiðir inn í land-
ið, en hvalveiðin yrði eptir sem áður
rekin hér við land utan landhelgi,
því svo stór höfuðstóll, sem liggur ( hvalveiðaút-
gerðinni mundi ei verða látinn ónotaður, heldur
mundu hvalveiðamenn fá sér stórskip, sem þeir
væru á utan landhelgi og notfærðu sér á verð-
mætustu afurðir hvalsins, en — hval veiddu þeir
eptir sem áður kringum strendur Islands, og —
hvað yrði þá úr stóra högginu þeirra Eyfirðinga?
Jú, — það yrði óneitanlega óþægilegt bumlungs-
högg á ýms sveitarfélög Isafjarðarsýslu og kannske
víðar, en ofurlítill snoppungur yrði það líka fyrir
landsjóðinn. Eg hef því þá von, að alþingi verði