Þjóðólfur - 06.06.1899, Qupperneq 2

103
Á allra Iægstu strengi
litilmennsku-hugsunarháttarins hjá islenzkum al-
nniga spilar »ísafold« nú síðast, j)ar sem hún
er að veifa framan í þjóðina kostnaðargrýlunni
við endurbætur á stjórnarfarinu. Hún veit, að
slíkar prédikanir muni koma sér vel hjá öllum,
sem helzt vilja vera lausir við alla skatta og
skyldur og ekkert af mörkum leggja til að vera
frjálsir og sjálfstæðir menn. En íslenzka alþýð-
an er samt yfirleitt ekki svo skyni skroppin, svo
afstyrmisleg í hugsunarhætti, sem »ísafold« hyggur,
að hún sjái ekki, hvar fiskur liggur undir steini
í þessum fíflskap blaðsins, og að það er einhver
hin hættulegasta villigata, er nokkur þjóð getur
villzt á að mæla frelsi sitt og sjálfsstjórn á kvarða
smásálarlegrar eigingirni og skrílmennsku-hugs-
unarháttar. En þetta vill »ísafold«, að þjóðin
geri og spanar hana til þess, rær á sama borð'
og stjórnin, sem einmitt spilar á sama strenginn
og heldur að hún geti kippt mikilsverðum rétt-
indum burt úr stjórnarskrá vorri með því að
kitla hinar allra lægstu hvatirlýðsins. Til þess
að losa oss t. d. við aukaþingskostnað, ætlar
stjórnin að vera svo göfuglynd að ná því ákvæði
burt úr stjórnarskránni, er heimtar uppleysing
þingsins, þá er um stjórnarskrárendurbætur er að
ræða. En sú blessuð umhyggja. Haldið þið
ekki, að þetta hljóti eingöngu áð vera gert af
einskærri góðvild og umönnun fyrir landsmönn-
um til að létta af þeim óþörfum útgjöldum? Það
er auðvitað dálítið hjáleitt, að sama stjórnin
spyrnir á mótí því af öllu afli, að eptirlaun em-
bættismanna séu neitt lækkuð. Það er sama
stjórnin, sem ávallt er reiðubúin til að samþykkja
stofnun nýrra, hálaunaðra embætta, þótt alsend-
is óþörf séu, og hækka laun vissra embættis-
manna. Skyldi sú pólitík ekki líka vera af ein-
skærri umönnun fyrir hag einstaklingsins, til að
létta af honum óþörfum útgjöldum. Það er sjálf-
sagt. Svo mundi málgagn stjórnarinnar fullyrða,
sama málgagnið, sem nú hefur spilað út síðasta
valtýska besefanum: »alþýðan borgar«, já, alþýð-
an borgar, ekki valtýska ráðherranum, búsettum
í Kaupmannahöfn, heldur innlendum ráðgjöfum,
búsettum hér. Skyldi það vera munur að verða
að borga innlendri stjóm, sinni eigin stjórn 1
landinu sjálfu, eða láta ríkissjóð Dana borga út-
lendri stjórn með valtýskum ráðherra, sem er
fullt eins góð stjórn og fullgóð handa ykkur, að
þeir segja. Að selja frelsi sitt fyrir fáeinarkrón-
ur er sannarlega tilvinnandi, að vera einskonar
hreppsómagi á ríkissjóð Dana, er miklu viðkunn-
anlegra, en að vera að burðast með sinn eigin
Ijárhag, hafa buddu út aí fyrir sig. Vér eigum
að varpa allri vorri áhyggju upp á Dani, verða
eins og Færeyingar, sem allt eiga undir náð rík-
isþingsins danska. Þá væri okkur fyrst borgið,
þyrftum ekki annað en að heimta fé úr ríkis-
sjóði, heimta þaðan hallærisstyrk o. s. frv. Hve
mikils virði í krónutali metur »ísafold« t. d.
þetta litla brot af sjálfstjórn, sem vér þegar höf-
um? Það getur naumast verið mikils virði, eptir
hennar hugsunarhætti, að minnsta kosti varar
hún fólkið við að leggja nokkum skapaðan hlut
í sölurnar til að geta fengið meira. En þið
eigið að taka þennan valtýska ráðherra segir
hún, af því að það kostar ykkur ekki neitt, og
þá er girt fyrir, að þér fáið nokkurntíma inn-
lenda stjórn, innlenda ráðherra, sem þér þurfið
að borga sjálfir. Og um leið getið þeir fengið
að losna við aukaþingin, getið fengið gott næði
ttl að sofa og leggja allar stjómmála- og sjálfs-
forræðisgrillur á hilluna héðan í frá. Þá renn-
ur upp ný gullöld í stjórnarfarinu, þegar ráð-
gjafinn er kominn á þing og kyrkir málin þar
strax, eða lætur þingmenn vinda þeim svo við,
að hann treystist til að samþykkja þau. Að
þ essu get eg ekki gengið, segir valtýski ráðgjaf-
inn. Þetta verðið þið að fella burtu. Og svo
er það fellt burtu. Og þetta verðið þið að hafa
svona, segir hann, til þess að eg geti samþykkt
það. Og því er breytt svo, því að það er um
að gera, að þingið samþykki ekkert, sem eigi
verður staðfest. Þá verða engar lagasynjanir.
Þá verður gott að lifa.
Og þetta kostar oss alls ekki neitt. Það
er dýrmætast af þvi öllu saman, eptir kenningu
»ísafoldar« og stjórnarinnar dönsku. Alþýða vor
má vera heimsk, ef hún skilur það ekki, að það
sé tilvinnandi að leggja árar í bát »innlimast«
Danmörku og afsala sér frelsi og sjálfsforræði
fyrir nokkrar krónur.
Nokkur orð
um
landaura-verðlag í Árnessýslu 1899-1900
Með síðasta pósti bárust hingað verðlags-
skrárnar, sem gilda eiga frá miðjum mai í vðf
til sama tíma 1900. Mörgum mun hafa komið
til hugar, að einhverjar umbætur mætti sjá á
þeim frá því sem áður var, því samkvæmt lög-
um nr. 16. 6. nóv. 1897, um undirbúning verð-
lagsskráa, var byrjað að fara eptir þeim lögum
síðastliðið haust og verðskrár þær, sem nú koma
til sýnis voru samdar eptir og undirbúnar ept-
ir þeim lögum.
Ekki er fyrir að synja, að eitthvert gagn
geti orðið að umbótum þeim, sem lagafyrirmæli
þetta gerir ráð fyrir og nú var áminnst, ef
greindir og gætnir menn byggja undirstöðuna,
en frekar skal ekki útí þetta farið hér.
Hvað Arnessýslu snertir, mun óhætt að full-
yrða, að gjaldendum þar þyki í meira lagi kyn-
legt, að hægt sé með réttu að sameina þetta
tvennt: að allir gjaldliðir hafa nú lækkað að
undanskildum einum, sem er eins ogí fyrra, en með-
al alin þó hækkuð um 6 aura, (var áður 50 a.,
nú 56 a.). Þegar þetta er athugað verður álita-
mál, hvort undirbúningur sá, sem lögin gera ráð
fyrir, hefur orðið sem heppilegastur, og er þá
líkara, að litið verði helzt á, að hækkunin hér
stafi helzt af því, að menn þeir, sem kosnir hafa
verið til viðbótar, til að sjá um undirbúninginn,
hafi ekki gert sér nægilega Ijós fyrirmæli lag-
anna. — Eigingirni virðist ekki vera til að dreifa
nú, sem stundum þö áður hefur verið gert, því
meiri hlutinn af þeim sem undirbjuggu áður
sagðar verðskrár, mun hafa verið fremur úr flokki
þeirra, sem vanari eru að gjalda eptir þeim, en
taka ínn?
Þegar eg athuga verðlagið fyrir fardagaárin
1897—98, og 1898—99., og 1899—1900, rekur
maður strax augun í, að 4 liðum í tóvörunni
hefur verið sleppt burt, nú talinn aðeins einn,
og það sá liður, sem mesta hækkun hefur í för
með sér, og þar sem hann er aðeins einn, varð
að byggja meðaltalið á honum. »Þarna hafa
þeir hitann úr blessaðir« sagði kerlingin forð-
um. — Opið virðist það liggja fyrir, að þetta
sé langt frá réttu lagi, ef átt er við réttlátt með-
altal, sem mun þó vera meiningin; eða hvernig
mundu þeir hinir sömu, sem áttu við þetta verð-
lag, treysta sér til að sýna, að sjóvetlingar séu
ekki eins gjaldgeng vara eptirleiðis og að und-
anförnu, eða tvíbands-sokkar, sem alltaf hafa ver-
ið taldir; einskiptu var líka óþarft að sleppa;
þetta hefur allt staðið óátalið um langan tíma.
— Hákarlslýsi hefur einnig verið fellt úr og má
vera, að það sé rétt. Sellýsi er virt til gjalds
sem rétt er. En þvf fengu selskinn ekki að
vera með? Þótt selveiði sé ekki nein veruleg
tekjugrein hér í sýslu, eru þó margir hreppar,
sem einhverjar afúrðir hafa af selveiði. Yarla
getur maður hvort sem er ímyndað sér, að sum-
ir hreppar eða íbúar þeirra, veiði skepnuna skinn-
lausa!
Eg hef að gamni mínu litið yfir verðlag f
öðrum sýslum eptir skrám þeim, sem nú hefur
verið áminnst og grunar mig, að lítið hafi breytzt
til batnaðar; þó er það sumstaðar sjáanlegt.
Það virðist yfir höfuð vera nauðsynlegt, að
verðlag sé sett á sem flest af því sem haft er
handa á milli, því opt er það orðin venja að
fátækra-útsvör eru látin af hendi samkvæmt
verðlagi því, sem gildir ár hvert í sýslunni. Það
virðist heldur ekki vanþörf á, að tilbúin séu ný
eyðublöð undir vörur og verðlag þeirra, og ætti
þá að bæta inn í rótar-ávöxtum, svo sem rófum
og kartöflum, sem nú er talsvert farið að nota í
gjöld manna á milli um allt Suðurland. —
Þar sem landshöfðingi vor gefur nú til
kynna, að innan skamms verði prentuð eyðu-
blöð þau, sem nú var minnst á, ættu þau að
hafa dálk fyrir flestar, helzt allar vöruteg-
undir, sem Islenzkur iðnaður getur fram-
leitt eða framleiðir. —
I aprfl 1899.
Árntsingur.
Um þingmennsku-uppgjöf Sig-
hvats Arnásonar þykist »ísafold« vera 'narla fróð
núna síðast. En heimildir hennar munu eigi vera
áreiðanlegri eða nær sanni, en bréfið úr Rang-
árþingi í Þjóðólfi síðast, hversu nákvæmar fregn-
ir, sem hún þykist hafa af sýslunefndarfundinum
þeirra Rangæinganna. Hversvegna hefur hún
ekki flutt þær fregnir fyr, hafi þar allt verið,
eins og átti að vera? Nú bendlar blaðið t. d.
Þórð alþingjsmann í Hala við þetta, til að reyna
að hnekkja frásögn Þjóðólfs. Það er nú eptir
að vita, hvort þingmaðurinn kannast við það,
sem honum er borið á brýn í »ísafold«, þvf
að væri það satt, að honum hafi verið fullkunn-
ugt um alt þettabrall gegn Sighvati ísýslunefnd-
inni og ekkert gert til að afstýra því, eða styðja
Sighvatogmálstaðhans,þá værisú framkoma þing-
mannsins mjög undarleg og óviðurkvæmileg gagn-
vart samþingismanni sínum og skoðunarbróður í
pólitfkinni. Gagnvart flokksmönnutn sínum, kjós-
endum sínum og Sighvati verður Þórður alþm.
að bera af sér þetta árnæli »Isafoldar«, og:
heimta sannanir fyrir því. Það er blaðið, sem
verður að færa gild rök fyrir þessari staðhæfingu
sinni um þingmanninn, sem er mjög óþægileg í
hans garð, því að á bak við hana liggur einmitt
aðdróttun um, að hann sé horfinn frá fyrri skoð-
un sinni í stjórnarskrármálinu og þá sjálfsagt
orðinn Valtýsliði. En það er alveg tilhæfulaus.
uppspuni, eins og síðar mun sjást — Ann-
ars er langsnjallast fyrir »Isa>fold« að hafa hægt
um sig, og gorta sem minnst af kunnugleika sln-
um á hinum pólitisku skoðunum Rángæinga,
þangað til kjörfundurinn 17. þ. m. er um garð
genginn, því að ekki er sopið kálið, þótt í aus-
una sé komið, og það getur farið svo, að »ísa-
fold« verði dálítið kollhúfuleg á svipinn, er hún
fréttir úrslitin.
•j* Eiríkur Jónsson varaprófasturá Garði, er
andaðist 30 aprll (sbr. sfðasta blað) var fæddur
í Stórulág í Hornafirði 18. maf 1822, og voru
foreldrar hans: Jón Bergsson (dannebrogsmanns í
Árnanesi Benediktssonar) síðar prestur í Einholti
(•{• 1852) og Sigríður Eiríksdóttir Benediktsson-
ar, systir séra Benedikts, er var f Guttormshaga
og enn lifir, og Vilborgar móður Eiriks Magnús-
sonar meistara í Cambridge. Voru þau hjón séra