Þjóðólfur - 30.06.1899, Blaðsíða 1

Þjóðólfur - 30.06.1899, Blaðsíða 1
c\ ÞJÓÐÓLFUR. 51. árg. Reykjavík, föstudaginn 30. júní 1899. Nr. 31. Ráðgjafinn áþingi — Eimreiðin — ísafold. Eptir a-\-b. II. Síðast minntist eg á þá villukenningu »Lög- fræðingss, og Isafoldarmanna, að uppgjafarkenn- ing dr. Valtýs kæmi »ekki lifandi vitund viðþeirri spurningu, sem nú liggur fyrir þjóðinni«. Aldrei verður það nógu rækilega brýnt fyrir kjósendum til alþingis og alþingismönnum, hve háskaleg til- raun þetta er til þess að kasta sandi í augu þeirra, er ráða eiga úrslitum stjórnarskrármálsins á al- þingi. Einmitt af því að greind uppgjafarkenn- ing snertir grundvöll málsins, og af því hún kem- ur frá nianni, srm nú er lang handgengnastur og kunnugastur dönsku stjórninni, allra Islendinga, auk þess sem pessi sami madur er adal forkólfur hjnnnr svo kölludu fytirii hugudu stjórnarbótar — einmittþessa vegna er uppgjafarkenningin svo í- skyggileg og einmitt þessa vegna verður hún svo af- leiðingarík, oss Islendingum til tjóns og pólitiskrar eyðileggingar, ef á henni skal byggja hina nýju stjórnarbót!!;en á því virðist er.ginn vafi vera, þar sem dr. Valtýr hefur hreinskilnislega(l) skýrt frá því nýlega í Isafold, að það sem sér hafi einkum gengið til að koma nú með þá kenningu, að vér hefðum glatað voru forna sjálfstæði með stöðu- lögunum, hafi verið það, að sýna með því Islend- ingum fram á, að engin önnur leið væri fær í stjórnarbótarmálinu, en sú, er hann og hans liðar héldi fram. Doktorinn vill sem sé sýna, að vér séum dauðadæmdir í pólitiskum efnum, og verð- um því að láta oss iítið nægja, já, llklega, jafn- vel minna en ekki neitt. En ef Valtýsliðar hér á landi segja það satt, að þeir séu ósamþykkir grundvallarskoðunum dr. Valtýs á undirstöðuatriðum stjórnarskrármálsins, þá vil eg spyrja: Er það ekki hreinasta vanhyggja af þeim að ætla að binda bagga sína með honumt Og væri það ekki yfir höfuð fullkomið glapræði, að fara að tildra upp nýrri stjórnarbótarómynd á meðan, og um leið og hinn alvarlegasti ágreiningur á sér stað meðal flokksmannanna sjdlfra um undir- stöðuatriði málsinsr * Nei, ritstjórar »ísafoldar«, sÞjóðviljans unga« og »Bjarka«, sem allir syngja við sama tóninn, mega þvo og þvo hendur sínar í svo sterkum lút, sem nokkurstaðar getur fengizt, þeim mun þó ekki takast að hreinsa sig af uppgjafarkenningum dokt- orsins, og sízt af afleiðingum þeirra; eptir allan þvottinn munu þær þó loða við hvern fingurgóm þeirra, nema þeir taki ráð f tíma og hætti við Valtýskuna sína. Það var annars ljóta kjaptshöggið, sem dokt- orinn laumaði að flokksmönnum sínum með þess- ari sælu Eimreiðargrein. Þeir vöknuðu líka við vondan draum, en of seint til þess, að þeir þætt- ust geta staðið sig við að hörfa til baka. Þess vegna var gripið til handaþvottarins, stóryrðanna og útursnúninganna. Að hörfa nú, þegar sigurinn virtist vera í nánd, það var óþolandi. Bara að vinna siguryfir ólukkans endurskoðendunuml Sjálf- stæði fósturjarðarinnar — ja — látum heimskingj- ana hugsa um það! III. (Síðasti kafli). Nú vík eg aptur að pésanum, sem skírður er: »Ráðgjafinn á þingi«r) Á 7. bls. tekur »pésinn« fyrir: »Mótbárur gegn stjórnartilboðinu«, og ræðir þá fyrst um setu Islandsráðgjafa 1 ríkisráðinu. Eins og vita mátti kemst »pésinn« að þeirri niðurstöðu, að það geri svo sem ekki mikið til, þó ráðgj. sitji í ríkisráðinu. Hann segir, að fram séu kornnar svo makalaust glöggar og áreiðanlegar upplýs- ingar um alla meðferð mála, og þá einnig ís- landsmála, í rílcisráðinu frá 2 ráðgjöfum íslands. En mér hefur tekizt svo eptir, að það sé hinn virðulegi doktor Valtýr, sem gefið hefur blöðun- um á Islandi þessar upplýsingar. Auðvitað ber doktorinn ráðgjafana fyiir sig. En sé skýrsla hans í þessu efni jafn rétt og skoðun hans á réttirfdum íslendinga, þá býð eg ekki fé við henni. Það getur verið, að doktorinn skýri rétt frá; það getur einnig verið, að hann skýri rangt frá. Doktorinn hefur það sem sé til, að mis- skilja. En hvað sem nú þessu líður, þá er fyrst lögð áherzla á það, að engin atkvæða- greiðsla geti nokkurn tíma farið fram í ríkisráð- inu. Þó þetta væri nú satt, sem lfklegt er, þá sé eg ekki mikið unnið; Islandsmál eru flutt þar engu að síður í viðurvist dönsku ráðgjafanna. Þessir dönsku ráðgjafar hafa þar vissulega mál- frelsi, einnig þegar um íslenzk mál er að ræða, og munu nota sér það, er þeim sýnist, og geta þannig haft öll hin sömu áhrif á úrslit íslands- mála, og ef þeir greiddu um þau atkvæði; þvf að eg trúi því ekki blátt áfram, að dönsku ráð- gjafarnir láti alíslenzk mál hlutlaus, þó doktor V. hermi það eptir ráðgjafanum. Auk þess mætti spyrja: Hve mörg munu þau málin vera, er dönsku ráðgjafarnir álíta alíslenzk? Lögaldurs- málið, háskólamálið o. s. frv., munu dönsku ráð- gjafarnir hafa álitið þau sér hingað til óviðkom- andií Er það líklegt, að dönsku ráðgjafarnir láti íslenzk mál alveg hlutlaus og hafi engin áhrifá úrslit þeirra, þegar dansk-íslenzkum kaup- mönnum hefur tekizt að hafa úrslit íslenzkra mála erlendis í hendi sér? »Enn hefur íslenzkum málum aldrei verið ráðið öðruvísi til lykta í ríkisráðinu, en ráðgjafi íslands hefur lagt til«, hermir »pésinn« eptir doktornum og doktorinn epttr ráðgjafanum. Þessu trúi eg vel, því að ráðgjafanum þeim hefur ef- laust tekizt að vera í samræmi við aldönsku ráð- gjafana hingað til. En svo mætti og spyrja: Hefur íslendingum jafnan geðjazt vel að þeim úrslitum, sem Islandsmál hafa fengið samkvæmt tillögum ráðgjafa íslands? Ef ekki, hvf er þá verið að trana þessu framan í menn, sem ein- hverju dýrindis hnossi? » Gangi úrskurður konungs gegn tillögum ráðgjaf- ans, ermálið flytur, þáer litið svo á, sem sá ráðgjafi eigi ekki annars úrkosta en að beiðast lausnar«, segir »pésinn«. Þetta er býsna hátíðlegt svona á pappírnum. En ekki væri úr vegi, að þeir herrar, Valtýingar, upplýstu þessa frjálslegu stjórn- arvenju með dæmum. Sumir hér heima lifa sem sé f þeirri trú, að því sé þannig fyrirkomið í Danmörku, að ráðgjöfunum og konungi geti kom- ið allt af vel saman. Sé svo, þá leiðir einnig 1) Fyrir stuttleika sakir, mun eg nefna hér eptir þetta ritverk „pésa“. Höf. þar af, að blessaðir ráðgjafarnir þurfa ekki að beiðast lausnar, fyr en þeim sýnist. En það verður svo sem öðru máli að gegna með ráðgjafa Islands, segja Valtýingar; hann get- ur hæglega fengið á móti sér meiri hluta beggja þingdeilda, 0g þá hlýtur hann að víkja.. Hví þá, spyr eg?. Er ekki gert ráð fyrir því, að ráðgjafinn verði launaður af dönsku fé? Á hann ekki stöðu sína eingöngu undir dönsku stjórninni, en ekki alþingi íslendinga? Komi hann sér vel við konunginn og dönsku ráðgjafana, mun hann lítt setja fyrir sig vanþóknun alþingis. Það er ráð- gjafinn, sem getur linað alþingið, en alþingi ekki ráðgjafann, og að þessu leyti hefur »pésinn« rétt fyrir sér, er hann segir, að stjórnartilboðið svo- nefnda »flytji þungamiðju valdsins inn á þingið, oss meðöllu kostnaðarlaust« það er að segja: hið erlenda ráðríki og gerræði fær- ist með slíkum ráðgjafa inn í landið, og til þess sýnist Dönum tilvinnandi að borga ráðgjafa Islands sínar 12000 krónur. En hinn óbeini kostnaður, og hið óbeina tjón, sem at þessu fyr- irkomulagi mundi leiða fyrir oss Islendinga, verð- ur ekki tölum talið. Mikið dæmalaust hnoss er þetta kostnaðar- leysi við stjórnarbreytingu Valtýinga!, enda hef- ur þessu atriði málsins, kostnaðarleysinu, verið óspart tranað framan í alþýðu manna. Þeir vita, sem er, að slík »slagorð« fá ljúfa áheyrn hjá lítt menntuðum og hugsunarlitlum alþýðumönnum. Og svo þessi sláandll ástæða: »Þetta eitt L er fáanlegt«, Svo er bíræfni Valtýingatakmarka- laus, að þeir nota þetta sem ástæðu fyrir mál- stað sínum, eptir að þeir, einmitt þeir, eru búnir að hringla svo með stjórnarbótarmálið fram og aptur, að stjórninni dettur ekki lengur í hug að virða alþingi viðtals í því máli b e i n a 1 ei ð . Eitt er það atriðið, sem »pésinn« að vísu getur um fullum stöfum, en það er á b y r g ð sú, er ráðgjafanum nýja er ætlað að bera, ekki að eins á stjórnarskránni, heldur og á allri stjórnar- athöfninni. Þetta er nú blessað og gott 1 sjálfu sér. Það er býsna ánægjulegt að heyra um þessa víðtæku ábyrgð ráðgjafans, sem oss Is- lendingana hefur skort hingað til svo tilfinnan- lega. En ekki gerir »pésinn« hina minnstu til- raun til að sýna, hvernig þessari ábyrgð verði komið fyrir. Hvar eru ábyrgðarlögin ? Hvenær verða þau samin? Hvernig verða þau úr garði gerð? Hvenær verða þau staðfest? Eða á hið háttlofaða þingræði að koma í stað ábyrgðar- laga, og halda hinum dansklaunaða ráðgjafa 1 skefjum? Þetta leiðir nú tíminn allt í ljós, vænti eg, og mun bezt að bíða, og sjá, hverju fram vindur. Eg skal nú bráðum lúka máli mínu í þetta sinn; þó verð eg að minnast lítið eitt á »niður- lagsorð pésans« góða, þar sem Islendingar eru ávarpaðir. Jafn bíræfnar dylgjur og getsakir til pólitískra mótstöðumanna, jafn drembnar og og glannalegar fullyrðingar um ágæti og yfirburði Valtýskunnar, minnist og ekki að hafa lesið, og hefur þó margt kámugt óþverraorðið fallið úr þeirri áttinni. Til smekks skal að eins þetta tilgreint úr »niðurlagsorðunum«: »Nú ríðurá að standa á verði gegn þeim mönnum, sem virðast ekki geta unnt þjóð vorri umbóta á stjórnarfari sínu, ef þær umbætur koma að einhverju leyti í bága

x

Þjóðólfur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.