Þjóðólfur - 04.05.1900, Side 2

78
birgð og basl, og geta fyrir það alls ekki notið
sín, hvorki sem prestar né félagsmenn.
Eg er ekki sá prestaóvinur, sem ritstjóri
»Þjóðviljans« hyggur. En eg vil samt heldur enga
prestastétt, en þá, sem að litlu liði getur komið,
af því hún er kafin undir fargi eymdar og vol-
æðis og svipt sæmd og heiðri, með því, að hverj-
um óþokka er gert heimiltað hrækja á hana, án
þess að neinn finni að.
Enda sýnist nú ætla að verða sjálfgerðursil-
inn, að því er forlög prestastéttarinnar snertir.
Auðsjáanlega telja stúdentar frá lærða skólanum
það neyðarkost, að verða prestar. Þeim er farið
að þykja nóg um sældina og sómann, sem þeirri
stétt er sýndur. Og þegar svo er komið, mágeta
því nærri, hvort þeir fáu, sem kunna að hröklast
á prestaskólann, verða af betri endanum eða
hinum.
Það var þetta, sem eg vildi vekja athygli
manna á með greiii minni í vetur, án þess að
verá neitt að bera prestana fram á bænarörmum.
Vilja Islendingar þá hafa nokkra presta eða
enga? Og vilja þeir gera prestum það mögulegt,
að vera nýtir menn í stöðu sinni?
Svarið frá þjóðinni kemur bráðum.
í aðsígi.
í gulli liggur hin græna sveit
og gleðilag spóar taka
og rósin unga er rjóð og heit,
en — rjúpan er hvikul á hvað sem það veit
og öldur á voginum vaka;
þær fara hvíslandi reit af reit
og rísa og horfa til baka.
í dalnum efra er sumar að sjá
og sólbros um fífil ungan;
og allt hið hlýjasta’ er hugurinn á
á heima í dalnum þar suður frá
því — vindurinn veinar svo þungan;
á Utfjöllum þoka grúfir grá
og geig-svört er lafandi tungan.
Til landsins á hlíðin bjarta brá,
hún býr þar enn — gleðinnar vinur,
með allt það, sem vonina vekja má,
það vekur mér glaða — og sára þrá,
því aldan við ströndina stynur;
og norðrið er dimm-svart og djúpinu frá
berst dapur og þungur hvinur.
Eg gekk fram i dalinn.
Eg gekk fram í dalinn. Þá glitruðu blóm
og gljá-hvít var straumlygn áin;
og fuglanna kvak varð að ástþráaróm,
og andvarinn leið um stráin.
Mér fannst eins og eitthvað svo máttugt og mjúkt
um mörkina’ í blænum færi,
og vefðist um hjarta mitt saknaðarsjúkt
og til sóllanda fegri bæri.
Haust.
Nú bliknar þú fífill í fjalla tó
og þú fjóla ert köld og grá,
og áin, sem fyrrum við endurnar hló
fer einmana, þögl að sjá,
og lóurnar flögra um lyngmó víða
með löngun og kvíða.
* * * # *
* * * *
Hinnstu dagsgeislar
húmi og dauða
eltir, ógn
undan hörfa.
Stend eg og stari,
stirð eru augu.
Flýr þú mig fegurð?
— Eg fylgi þér,
Tak mig 1 faðm þinn
og flyttu héðan,
dökkhærða, nákalda
næturgyðja! —
Hví fer svo hrollur
að hjarta mínu ?
Þrýstu niér fastar
og flýttu þér!
5. F.
Veigalítil meðmæli,
Út af grein í „Nationaltidende" g. f. m. eptir
þennan gamla valtýska „Kiwa“ stendur ofurlítil
klausa í vinstrimannablaðinu „Póhtiken" ii. f. m.
á þessa leið:
„Fleiri, sem vilja komast að.
Mánudagsblað Þjóðtíðindanna hefst meðgrein,
er fer fram á, að stofnað verði sérstakt ráðaneyti
fyrir Island. Þessa alleðlilegu tilhögun fyrir Is-
lendinga hafa hægrimenn aldrei fyr skeytt um.
En nú er þetta sérstaka, íslenzka ráðaneyti orðið
að brýnni nauðsyn, þá er mest á ríður að fá svo
marga hægrimenn sem unnt er í ráðgjafasæti, áð-
ur en það er um seinan, og þess vegna eykst
daglega tala hinna matvana munna, sem æpa
um mat. Undir greininni stendur „Kiwa", og
leynist að líkindum undir því dulnefni refsbróðir
(„sjakall") sá, sem sérstaklega er gráðugur í munn-
fylli þessa".
Þetta eru öll meðmæli „Politikens" með Kiwa-
greininni, er Isafold lætur svo mikið yfir, að hún
hafi stutt(!). Litlu verður Vöggur feginn. Hins
þarf naumast að geta, að „Kiwa„ þessi ritar ept-
ir innblæstri Valtýs, sé það ekkihann sjálfur, eða
þessi „kunnugi maður“(!l), sem leiðir Isafold í all-
an sannleika um danska ráðaneytið og væntanleg
ráðgjafaefni (sbr. næst síðustu Isafold).
V öd vasafalækning.
Ný lækningaaðferð gegn lungnatæringu hefur
verið reynd með góðum árangri, af tveimur nafn-
kenndum frakkneskum vísindamönnum, Charles
Richet, kennara við læknaskólann í París og J.
Hericourt, yfirmanni við rannsóknarstofnun hans.
Richet er jafnframt aðalritstjóri hins ágæta viku-
blaðs »Revue Scientifique«. Það voru einmitt
þessir 2 vísindamenn, er fyrst sýndu fram á það
árið 1888, að blóð úr dýrum, er sóttnæmisgerlar
bíta ekki á, getur með innspýtingu 1 önnur dýr,
varið þau sýkingu. Og þessi uppfundning varð
undirstaða blóðvatnslækninganna gegn »difteritis«
sem kenndar eru við Behring og Roux. Það má
þvf ganga að því vísu, að þessir 2 vísindamenn
muni ekki fara með neitt fleipur, að því er snert-
ir rannsóknir þeirra um nýja lækningaaðferð gegn
lungnatæringu. Skömmu fyrir jól í vetur skýrðu
þeir læknaháskólanum í París frá, að þeir hefðu
gert tilraun til að fita tæringarveika hunda á
hráu kjöti, og síðast í næstl. febrúar skýrðu þeir
frá árangri tilrauna sinna í frakkneska vísinda-
félaginu. Hafa þeir sannað, að lungnatæring
drepur hunda á 4 mánaða fresti, með venjulegu
fóðri. Soðið kjöt stoðar ekkert gegn veikinni,
það missir lækningakraptinn við suðuna. En að
fita tæringarveika menn á hráu kjöti er ekki
unnt, því að meltingarfærin mundu ekki þola
það. Þeir Richet og Hericourt hafa nú siglt fyrir
það sker, því að þeir hafa fundið hvað það er 1
hráa kjötinu, sem áhrifamest er gegn lungnatær-
ingunni, og það er eínmitt kjötsafinn eða vökv-
inn, sem þrýstist út úr vöðvunum, og nefndur er
vöðvasafinn. Má ná honum algerlega úr kjötinu
með sérstakri aðferð. Kjöt, sem allur safi var
tekinn úr hafði engin áhrif á sjúkdóminn, en
hundar, sem fóðraðir voru á vöðvasafanum ein-
um tóku að þyngjast eptir nokkrar vikur, og
voru allir orðnir heilbrigðir að 1—-2 mánuðum
liðnum. Og meðal þetta hreif, þótt sýkin væri
komin á hæsta stig. Einn hundur, er var svo
aðframkominn, að spýta varð safanum inn í maga
hans, af því að hann gat ekki bragðað á neinu,
rétti svo við, að hann gat von bráðar staðið upp,
og að 3 vikum liðnum var hann ekki að eins
alheill, heldur orðinn þyngri, en hann var áður
en sýkinni var hleypt í hann með innspýtingu.
Richet og Hericourt hafa nefnt þessa aðferð sína
zomotherapie (þ. e. vöðvasafalækning, af grísku orði
zomos = vöðvasafi). Komast þeirsvoaðorði síðast
í skýrslu sinni: »Eptir því sem fram er komið,
er sennilegt, að bæði megi nota vöðvasafalækning-
una gegn öðrum sjúkdómum en lungnatæringu,
og að hún geti komið í veg fyrir þróun sóttefnisins
sem varnarlyf«. Hefur Hericourt reynt aðferð
þessa við allmargt tæringarsjúkt fólk með skjót-
um og góðum árangri, eptir því sem hann segir,
en honum þykir ekki enn tími til kominn, að
gera þessar athuganir sínar heyrum kunnar, vill
hafa nægar sannanir áður, því að aðferðin hafi
ekki enn verið reynd við nógu marga sjúklinga,
svo að menn megi ekki gera sér allt of miklar
vonir um ágæti hennar. — Virðist allt bera vott
um, að vísindamenn þessir fari mjþg varlega og
vilji ekki draga fólk á tálar með svikulum von-
um. En ’nver veit nema hér sé stigið stórt og
þýðingarmikið spor á sigurbraut vísindinna í bar-
áttunni gegn hinum skæðu óvinum lífsins, sótt-
unum, þar sem lungnatæringin er einna fremst
í flokki.
Kínverski múrinn mikli, er margir
munu hafa heyrt nefndan, á nú að rífast niður
og er þegar byrjað á því verki. Þessi heljarmúr
er um 380 mflur á lengd. Hann er 25 feta þykk-
ur að neðanverðu en 15 fet að ofan og víða 30
feta hár. Er feikimikið verk að rífa múr þenn-
an niður, svo að menn gætu á sama tíma rifið
niður öll hús í borg, er væri helmingi stærri en
París. Múr þessi var hlaðinn fyrir hér um bil
2000 árum og menn segja, að 2 miljónir roanna hafi
unnið að því. Atti hann að stemma stigu fyriráhlaup-
um óvinaþjóða norðan að, en hefur auðvitað
aldrei komið að neinu gagni, hvorki til þess né
annars. Nú á að nota efnið úr honum til að
hlaða skipakvíar, stýflugarða, vatnsþrór o. s. frv.
Kínverska stjórnin hefur tilkynnt öllum fylk-
isstjórum í Kínaveldi, að á þessu ári skuli senda
til Norðurálfunnar 1—2000 Ktnverja, er skuli vera
að heiman 6 ár til að læra landbúnað, iðnað
eða verzlun, eptir því sem hver óskar. Fylkis-
stjórunum hefur verið bent á að velja til þessa
hina hæfustu og duglegustu menn. En móðir
keisarans velur að slðustu úr þá er senda skal.
Botnvörpuiitvegur Vídalíns hér við
land er sagður hættur að fullu, Hafði stórtjón
orðið á honum síðastliðið ár, jafnvel 2—300,000
kr., enda var hér um bil fyrirsjáanlegt í fyrra, að
hann mundi ekki standa lengi, með þeirri stjórn,
er þar var á ýmsu.—Ward enski fiskikaupmaður-
inn er og hættur við útveg sinn í Hafnarfirði, hann
hafði eitt botnvörpuskip til veiða í fyrra. — Sagt
er og, að »Garðarsfélagið« mikla á Seyðisfirði sé
að fara eða þegar farið f hundana. Átti að halda
aðalfund þess í Lundúnum 12. f. m. og ætluðu
þar að vera við staddir 2 fulltrúar þess eða stjórn-
endur af Seyðisfirði, þeir Þorsteinn Erlingsson
Bjarka ritstj. og Hansen konsúll, sem verið hafa
að skemmta sér á félagsins kostnað í útlöndum
síðan í janúar. Fóru þeir fyrst að leita framkvæmdar-
stjórans, Herrmanns að nafni, og hafa þeir Ilklega
fundið hann. En fullyrt er, að félagið sé í andar-
slitrunum, enda hefur því verið í ýmsu óhöndug-
lega stjórnað, og færst alltofmikið 1 fang. — Þótt
Englendingar stórgræði á útveg þessum lítur út
fyrir, að hann ætli ekki að heppnast hér með ís-
lenzka stimplinum. En auðvitað er Iítt að marka
þær tilraunir, er enn hafa hér gerðar verið, og þá
reynslu, er þær hafa veitt, jafn skamma stund.
Uppboð á þýzka botnvörpuskipinu, hr
strandaði við Meðalland 29. marz fór fram 9. og
10. f. m. Fór skipsskrokkurinn á 250 kr., en boð-
ið lagt undir samþýkki amtsins. Um 40,000 pd.