Þjóðólfur - 11.09.1900, Blaðsíða 3

xÓ7
myndi sér annan gjaldstofn mögulegan? Valt
mun mörgum templurum þykja, að trúa á hina
væmnu játningu, er stíluð er assessornum til
undirskriptar af meðhaldsmönnum valtýskunnar,
einkanlega þar sem á aðra hlið er hið drengilega og
rökstudda svar bankastjórans, sem h e f u r unnið
bindindismálinu gagn, æ 11 a r að gera það á þingi
og g e t u r gert það. — Því hann er maður, sem
getur notið góðrar samvinnu annara og sem hefur
reynzt að geta komið málum fram öðruvísi en J. J.
Bindiftdisvinur
Alþingiskosningar.
ii.
I Borgarfjarðarsýslu var kjörfundur
haldinn á Grund í Skorradal 8. þ. m. og hlaut
kosningu: BjÖrn BjarnarSOn búfræðingur
í Gröf í Mosfellssveit (fyr á Reykjahvoli) með
86 atkvæðum. Lektor Þórhallur Bjarnarson, er
þar var einnig í kjöri, fékk 67 atkv.
Kjörfundur þessi var sóttur af allmiklu kappi
á báðar hliðar. Einkum fjölmenntu Reykdælir
og aðrir uppsýslubúar með séra Þórhalli, en af
Akranesi fékk hann sárfá atkvæði. Er þessa
getið af þvl að sagt hefur verið, að hann hefði
haft þar marga fylgismenn, er hefðu setið heima
en því var ekki svo varið. Hann hafði þar lít-
ið fylgi. Eiga Borgfirðingar heiður skilið fyrir
rögg þá, er þeir sýndu af sér við þessa kosningu,
þrátt fyrir mjög svæsnar æsingar Valtýsflokks-
ins með lseknana í Stafholtsey og alla klerka-
stétttina borgfirzku í broddi fylkingar.
Atvinna Reykvíkinga.
Getur nokkur maður efazt um það, að Tryggvi
Gunnarsson verði drjúgari á metum heldur en hr.
J. J. þegar til þess kemur að fá opinberan fjár-
styrk til slíkra starfa hér í Reykjavík, sem atvinnu-
snauðir menn gætu fengið laun við að vinna óg
þannig séð fyrir konu, börnum og heimili. —
Minnast menn ekki þess, að 50 þúsund krón-
um hefur verið heitið af alþingi til stórbygging-
ar, sem á að standa hér í Reykjavík og unnið
verður að með íslenzkum höndum og úr íslenzku
efni mestmegnis?
Hver mun reynast betur af þeim tveim til
þess að útvega þessa og aðra peninga inn í
bæinn?
Getur nokkur verið f efa um svarið? Það
'verður dugnaðarmaðurinn, sá sem hefur komið
áður fram fjölda mörgum fyrirtækjum en ekki
hinn — sem aldrei hefur getað komið neinu til
leiðar á þinginu né annarsstaðar.
Kosningin í Borgarfirði
þ. m. hlýtur að vera gleðiefni fyrir heimastjórn-
arflokkinn. Þar var ekki heldur óvöldum flokks-
manni Valtýinga úr sæti að rýma, heldur einum
hinum helzta máttarstólpa þeirra, forseta neðri
deildar alþingis og æzta andlega verkamanni ís-
lenzku kirkjunnar næst biskupi. Að því leyti er
sigur þessi glæsilegri en ella og sýnir Ijósast, að
alþýða manna í Borgarfirði veit hvað hún vill
og lætur ekki leiðast að yild embættismanna sinna,
er studdu einhuga lektor Þórhall til kosningar
með miklu kappi. En það kom allt fyrir ekki.
Almenningsviljinn varð þar yfirsterkari, sá rétti
íslenzki þjóðvilji, að hafna þeim manni, er villzt
hefur inn í uppgjafar- og innlimunarpólitík Val-
týs ótilknúður, með þvf að hr. Þ. B. sem forseta
neðri deildar rak enginn nauður til að skrifa
undir 16 manna ávarpið sæla í þinglok 1897, Og
mun sú vanhyggni hans, sem annars er þó gæt-
in maður og varasamur, hafa stuðlað mjög til
að fella hann nú frá þingsetu. — Eru nú komn-
ar fregnir um alþingiskosningar í 3 kjördæmum,
^r áður höfðu valtýska fulltrúa á þingi, og hafa
Valtýingar nú misst eitt þeirra, en haldið tveimur,
svo að enn sem komið er þurfa þeir engum
sigri að hrósa.
Akkillesarhæll valtýskunnar,
Það er mjög eptirtektavert, hversu Valtýing-
ar hafa verið undarlega þagmælskir um einn að-
alþáttinn í þessu »stjórnartilboði«, er þeirsvo kalla.
Og þetta meginatriði, sem stjórninni er svo mikið
áhugamál að fá framgengt er afnám 61. gr. úr
hinni núgildandi stjórnarskrá, afnám þeirrar skyldu
fyrir stjórnina að leysa upp alþingi og boða til
nýrra kosninga, þá er frv. urn breytingu á stjórn-
arskránni er samþykkt af þinginu. Fyrir þá greið-
vikni að kippa þessu ákvæði burtu eiga svo Is-
lendingar að fá þá náð að sjá framan í ráðgjafa
úr danska ríkisráðinu á alþingi hér, eða réttara
sagt: honum er gefin heimild til, að hann megi
*ýna sig hér, ef honum þóknast. Hversu opt
sem skorað hefur verið á Valtýinga að skýra það,
hvers vegna stjórninni sé svo mikið áhugamál
að fella þessa 61. gr. burt hafa þeir jafnan skellt
við því skolleyrunum, ekki vitað hvað þeir áttu að
segja, eða svarað út í hött, ef þeir hafa leitazt
við að svara því. Það er þessi áfergja stjórnar-
innar í því að skerða stjórnarskrá vora, sem þeim
er ómögulegt að verja, með nokkurri skyn-
semi, með nokkrum ástæðum, er nokkur óvitlaus
maður geti glæpzt á. Það eru þessi undirferlis-
legu, vítaverðu hrossakaup, sem er Akkillesarhæll
valtýskunnar, sem hlýtur að ríða henni að fullu
séu ekki allir orðnir svo staurblindir af því að
stara á ‘»ráðgjafann á þingi«, að þeir sjái ekki
eða vilji ekki sjá, með hvíllkri flærð er verið
að ginna út úr oss lögbundin réttindi.
Valtýingum hlýtur að vera það Ijóst, þótt
þeir láti ekki á því bera, að tilgangur stjórnar-
innarmeð þessari úrfellingu er enginn annar ensá:
að kæfa og svæfa allar stjórnarbótar-
hreyfingar hér á landi eptirleiðis með
því að hamla þjóðinni frá að láta vilja
sinn í ljósi með nýjum kosningum,
nema að eins á 6 ára tímabili, sera er
nógu langur tfmi til að drepa þann
neista, er einhverntíma kynni að
kvikna aptur í þessu máli, þegar val-
týskanerbúinaðganga milli bolsog
höfuðs á því. Það er svo sem ekki alveg til-
gangslaust þetta afnám 61. gr., því að það er
hyrningarsteinninn undir þeirri yfirlýsingu stjórn-
arinnar, að með þessari valtýsku stjórnarskrár-
breyting sé stjórnarskipunarmál Islands að fullu
til lykta leitt. Auðvitað. Hvað styður annað.
Þess vegna er Akkillesarhæll valtýskunnar ekki
öldungis óþarfur stjórninni. Hann er líka auga-
steinninn hennar með öðru fleira góðgæti. En
þetta skilja hvorki né vilja skilja þau stjórnmála-
fífl, er smella vilja valtýskunni á þjóð vora. Það
er sannarlega ófagur leikur, reglulegur sorgar-
leikur.
Hr. J. J. vildi ekki þingmálafund.
Tryggvi Gunnarsson var svo nærgætinn og
kurteis við kjósendur að bjóða þeim að fyrra
bragði að halda þingmálafund með þeim, þar
sem kjósendum gæfist kostur á því að setjafram
skoðanir sfnar um helztu málefni Reykja-
vikur. En það var hörmulegt að sjá, hvernig
hr. J. J. hagaði sér á fundi »Framfarafélagsins«,
þegar bankastjórinn stakk upp á þessu. Hann
sneri sér undan og vissi ekki, hvað hann átti að
segja. — Hvers vegna? Jú, af því að hann veit,
að hann getur hvergi á einum einasta þingmála-
fundi staðið Tryggva á sporði. Þegar þeir tala
tveir er gerður góður rómur að máli hins reynda
og æfða þingmanns, en hálfyrði og fálm hr. Jóns,
sem er reyndur að því að berakápuna á báðum
öxlum, þó hann svari öllu »með jái« — »með
jái» — er metið réttilega af þorra kjósenda sem
séaðvettugi. X.
Ávarp til Eyfjellinga.
Eins og kunnugt er, liggja nú fyrir kosning-
ar til alþingis í næstk. septbr. mánuði, sem eg vil
hér með vekja alvarlegt athygli á mönnum til í-
hugunar og góðra samtaka.
Þó ekki kunni að koma til þeirra kasta, að
eg verði í kjöri, þá vil eg samt sem áður stuðla
til þess af öllum mætti, að kosningin gæti fallið
á þann hátt, sem eg álít hollast fyrir land og lýð.
Mitt augnamið er fyrst og frernst það, að
hvetja menn alvarlega til samtaka um, að sækja
rækilega kjörfundinn, því það væri óafmáanleg
háðung fyrir okkur, að leggja nú árar í bát of-
an í hinn glæsilega sigur í fyrra vor, sem allir
dáðust að bæði nær og fjær, með því lfka, að
eg er enn þvert á móti því, að senda Valtýsliða
á þing, enda er valtýskan enn þynnri í roðinu
nú eptir síðasta þing, heldur en hún var 1897,
eptir að efri deildin hafði lagfært hana lítið eitt.
Ef menn sækja örugglega kjörfundinn, þá
gæti fljótlega talast til um það, okkar flokks-
manna í milli, hverja tvo mennskuli kjósa, fleiri
mega ekki vera í takinu okkar meginn, þvf þá
dreifast atkvæðin og Valtýsliðar komast að.
Eg vil alls ekki kjósa aðra en þá, sem eru
í móti hinni svokölluðu valtýsku í stjórnarskrár-
málinu, sem er innlimunarpólitík og sem stefnir
í þá átt, að takmarka landsréttindi vor meir en
verið hefur, — og þá sem eru á móti stórabanka-
málinu, sem að líkindum er voðalegt féglæfra-
mál erlendra auðkýfinga, og sem getur sett jarð-
eignir landsjóðs og landsmanna í mesta voða, þeg-
ar minnst varir og seðlaútgáfurétturinn í tilbót
látinn til erlendrar þjóðar. Þriðja stórmálið er
fréttaþráðarmálið, sem er ein valtýskan, sem kæmi
til að verða óseðjandi peningahít, og óþarft mál,
ef hin þráðlausu skeyti fara að tíðkast, sem að
líkindum verður innan skamms.
Yfir höfuð er nú svo háttað þjóðmálum vor-
um, bæði þessum og öðrum fleirum, að aldrei
um mína daga hefur að mínu áliti verið jafnbrýn
nauðsyn á, að íhuga vel og vandlega, hvað við
liggur, og væri því hörmulegt, ef menn vildu ekki
gefa því gætur fyr en eptir dúk og disk, þegar
ný og ný útgjöld koma til að skella á þjóðina,
án sjáanlegrar uppskeru, eins og nú er opið fyrir,
ef Valtýsliðar koma til að ráða lögum og lofum
á alþingi, menn, sem vilja flana út í hvert stór-
ræðið af öðru, sem landsmönnum eru ofvaxin
og máske til tjóns.
»Ekki veldur sá er varar, þó ver fari«, seg-
ir máltækið, en eg hugga mig við það, að bet-
ur takist til, og að Eyfjellingar sýni nú dáð og
dug, eins og í fyrra vor, og þá er sigurinn vís,
en annars ekki, og þar á ofan mundi kasta mikl-
um skugga á hinn unna sigur í fyrra vor.
Brýnið hver fyrir öðrum að sækja rækilega
kjörfundinn og í tækan tíma og þá fer allt vel.
Á kjörfundinum vildi eg geta lýst alvarlega
skoðunum mínum á þeim málum, sem fyrir liggja
og sem þar koma til umræðu, þeim til íhugun-
ar, sem því vilja sinna.
Eyvindarholti 27. ágúst 1900.
Sighvatur Árnason.
Ósannur fréttaburður.
í síðustu „ísafold" stendur smásaga um mig,
er blaðið segir hafa gerzt inn í bankastofunni við
borðið hjá bankastjóranum o. s. frv.
Af því eg er látinn vera aðalpersónan í sögu
þessari og af þvl hún birtist í „ísafold" og á