Þjóðólfur - 05.10.1900, Blaðsíða 1

ÞJÓÐÓLFUR.
52. árg.
Reykjavík, föstudaginn 5. október 1900.
Nr. 46.
Þjóðólfur
1901. 53. árg.
Nýir kaupendur að þeim árgangi fá
ókeypis síðasta ársfjórðung þessa yfir-
standandi árgangs nú frá októberbyrjun til
ársloka, alls 15 tölublöð. Ennfremur
þrenn sögusöfn Þjóðólfs
sérprentuð
(1896, 1897 og 1898) svo lengi sem þau end-
ast, en þá er vissara fyrir menn að panta
blaðið nú í næsta mánuði. Oski menn að
fá sögusöfnin send strax, verður borgun fyrir
blaðið að fylgja pöntuninni. En þeir sem
panta blaðið hjá áreiðanlegum útsölumönn-
um þurfa ekki að senda fyrirframborgun.
Verður þá kaupbætirinn sendur með fyrstu
skipaferðum kringum land að vori í þá staði,
sem skip koma við.
Flýtið yður landar góðirað
panta Þjóðólf, áður en kaupbætir-
inn er á þrotum.
Af Húnvetninga-bardaga.
Það var eigi orðið áliðið sumarsins, er »Val-
tývar« hér í sýslu tóku að hugsa til þingkosn-
inga-orustu þeirrar, er heyja skyldi hér einhvern
tíma í sept. Þeir vissu, sem var, að þeir voru
fáliðaðir ærið — og að þeir myndu því alls við
þurfa, ef þeir ættu eigi að falla með hinni mestu
hneysu og svívirðu. —
Björn bóndi á Kornsá afréð snemma að láta
Húnvetningum sig falan til þingmennsku. Hefur
hann — að líkindum — verið farinn að gleyma
þingmálafundinum, er haldinn var á heimili hans
árið áður, því að ella er ólíklegt, að hann hefði
boðið sig. Þorleifur Jónsson hefur verið minn- |
ngri — og gaf hann ekki kost á sér. Urðu
»Valtývar« því að útvega sér þingmannsefni í
stað hans. — Lagði Björn bóndi þá af stað í
vesturvíking — og léttir hann eigi fyr sinni ferð,
en hann kemur að Melum vestur. Þar býr mág-
ur hans, Jósep Jónsson, bróðir Jóns fornfræðings
á Stafafelli. Eru litlar frásagnir gerðar af sam-
ræðum þeirra, en svo munu þeir hafa samið með
sér, að Jósep bóndi byði Húnvetningum sig til
þingfarar. Hefur hann fremur kosið að gefa kost
á sér hér í sýslu, þar sem hann er lítt kunnur,
helduren á Ströndunum. Þar er hann betur þekkt-
ur en hér —- og þar kunna menn því betur að
meta sgreindar- og skírleiksmanninn«(H), er »ísa-
fold« lofaði svo mjög.
Þegar er þingmannsefnið var fengið f stað
Þorleifs, tóku þær apturgöngurnar1) að sækja
róðurinn all-knálega. Fóru þeir í liðsbænir aust-
ur og vestur, norður og suður. Björn bóndi Sig-
fússon reið út á Skagaströnd og hét á bændur
og búalýð að duga sér nú drengilega, en þeir
1) Hinir fyndnu og orðhögu „ísafoldar"-rit-
snillingar hafa einatt kallað oss „apturhaldsmenn",
€r eigi viljum sæta ,,tilboði“(!) stjórnarinnar. En ef
vér erum „apturhaldsmenn", þá eru „Valtývar" líka
apturgöngur, því að stefna þeirra rniðar aptur
^ bak, en ekki fram.
synjuðu honum liðveizlu, allflestir. — Sá orðróm-
ur gengur hér um sýsluna, að þá hafi hann snú-
ið uppgjafapresti einum til Valtýstrúar, erLoðvfk
heitir Knudsen, — og víst er um það, að hann
snerist all-skyndilega. Gerðist Loðvík þessi skjald-
sveinn Bjarnarjbónda á kjörfundinum, sem síðar
greinir. — Hjörleifur gamli drottinsþjónn undir
Felli fórum Svínavatnshéruð — og má segja, að
hann réðist þar á garðinn, er hann var lægstur
fyrir. Þar bjó Þorleifur Jónsson áður og hafði
honum tekizt að »valtýska« þar flesta bændur og
klerk. Átti shann Hjörleifur« fund með Svín-
vetningum drottins daginn tuttugasta í sumri —
og kom Jósep á Melum þangað. Á fundi þessum
kom það í ljós, að Stefán Auðkúlu-prest langaði
mjög að komast á þing. Nú var vandi úr vöndu
að ráða. — Svíndælir eru menn presthollir og
þótti því leitt að geta ekki nú orðið blessuðu
barninu, honum séra Stefáni sínum, að liði í
þessu efni. En það sáu þeir af viti sínu, aðekki
dygði að þrfr væru í kjöri úr þeirra flokki, því
að þá voru líkur til, að atkvæðin dreifðust
fyrir þeim. Varð það þá að samþykki þeirra þar
á fundinum, að Stefán prestur skyldi ferðast aust-
ur um Blöndu og spjalla við búendur, en Jósep
ætlaði að fara hið vestra um sýsluna og tala við
fólkið, átti svo sá þeirra að draga sig í hlé á
kjörfundi, er ólíklegri þótti til þess að ná kosn-
ingu. Lítt er mér kunnugt um farir þeirra, en
mælt er, að mjög hafi bilað hryggurinn prestsins
í ferð þessari, enda er sagt, að hann hafi eigi
verið allhraustur fyrir. Jósep mun og hafa fisk-
að illa, er hann fór um Víðidal og fjörðuna,
Miðfjörð og Hrútafjörð. Björn á Kornsá mun
hafa kynnt sér nokkurn veginn flokkaskipan í
Vatnsdal og Þingi. — —
Þá víkur sögunni til »and-Valtýva«. Þeir
höfðu snemma í vor viljað fá Hermann búfr.
Jónasson á Þingeyrum, þjóðkunnan nytsemdar-
mann, til þingfarar fyrir sig, en hann varð eigi
við bæn þeirra. Varð það þá úr, að þeir Jósa-
fat hreppstj. Jónatansson og Júlíus læknir Hall-
dórsson gáfu kost á sér. En illt þótti mönnum
að senda embættismann á þing, er svo nýtur
bóndi og hæfur til þingmensku var innan héraðs,
þar sem Hermann Jónasson var. Var þess því
enn farið á leit við hann, að hann gæfi kost á
sér — og gerði hann það. Varð meginþorri
»and-Valtýva« þá ásáttur á að kjósa þá Hermann
og Jósafat. Hefðu þeir þá helzt kosið, að læknirinn
hefði tekið framboð sitt aptur, en það gerði hann
ekki. -- Þannig stóðu þá sakir, er á kjörfund
kom.
Það mátti sjá mannareið og heyra jódyni
mikla í héraði voru laugardaginn 15. sept. — og
var förinni stefnt til Blönduóss, því að þar hafði
sýslumaður vor lýðnum haslaðan orustuvöll. Þar
áttu »Valtývar« og »and-Valtývar« hér í sýslu
að heyja hinn alvarlega hildarleik, er nú er háð-
ur um sjálfstæði þessarar þjóðar um landið allt.—
Um hádegisbilið tóku menn að tlnast á stað-
inn. — Voru »Valtývar« all-kampagleiðir og létu
drjúglega yfir sér. Hafði Jósep bóndi nú dregið
sig í hlé og kom ekki á fundinn. Þótti mörgum
leitt, er þeir fengu eigi að sjá hina dýrðlegu á-
sjónu »skírleiksmannsins« á fundinum. Ur flokki
»and-Valtýva« voru þrír f kjöri, sem fyr er ritað.
Var það »Valtývum« gleðiefni mikið, enda er
mælt, að Björn Sigfússon hafi talið sér endur-
kosning vísa morguninn þess sama dags, er til
kosninga var gengið. En ekki hafði hann verið
alveg viss um Auðkúlu-klerkinn, en gerði sér þó
beztu vonir þess, að hann næði kosningu.
Nú var tundur settur og safnaðist fjöldinn
saman í tjaldi miklu, er slegið hafði verið upp
þar á ósnum. Meðmælandi Bjarnar, séra Loðvík
fyrnefndur, talaði fyrst. Hældi hann honum svo
ákaflega, að sumir héldu helzt, að haun væri að
draga dár að honum, enda fyllti hann eyður rök-
semdanna óþverradylgjum í garð eins þingmanns-
efnis »and-Valtýva«, að því er virtist. Gerði
hann þar sannlega að dæmi sumra mestu glamr-
aranna í liði Valtýs, er hann veik persónulega
að mótstöðumönnum sínum. — »Vér eplin með«,
sögðu hrossataðskögglarnir. — Séra Jón Þorláks-
son var annar meðmælandi Bjarnar. Séra Bjarni
Pálsson og -Þórarinn búfr. Jónsson á Hjaltabakka
voru meðmælendur Hermanns, en Árni Árnason
í Höfðahólum var meðmælandi Jósafats hrepp-
stjóra, og töluðu þeir allir. Munu »Valtývar« vart
geta brugðið þeim um, að þeir hafi sýnt sér ó-
kurteisi — og skilur þar fíokkana. Sigurður bóndi
Sigurðsson á Húnsstöðum tókst á hendur að mæla
með Stefáni —- og þótti það vandaverk mikið.
Kvað hann prestinn ekki mundu lenda »í vasa
Vídalíns« og fullyrti, að hann myndi »ekki drukkna
í brennivíns-kvarteli«. Hefðu það mátt kallast
gleðitfðindi, prestsins vegna, ef skynsamur maður
hefði frá sagt. Þá voru lagðar fyrirspurnir fyrir
þingmannaefnin. Má geta þess, að Birni vorum
Sigfússyni gekk stirðlega að svara því, hversu og
hvernig lagaðri ábyrgð yrði komið fram á hend-
ur hinum fyrirheitna og margumrædda ráðgjafa
— og var það von.
Við kosninguna sjálfa gerðist fátt sögulegt.
Þeir Hjörleifur próf. Einarsson og Þorv. prestur
Bjarnarson voru f kjörstjórn auk sýslumanns.
Þreyttist »hann Hjörleifur« skjótt á því, að lesa
upp nöfn þeirra Hermanns og Jósafats, sem von
var að um svo gamlan mann og ellibeygðan.
En góð hvíld var honum jafnan að nefna þá
Björn og séra Stefán. Hefur hann þó fljótt séð,
að bardagi þessi mundi vísa þeim á heljarslóð-
i r, sem þingmönnum, en mælt er, að prófasti sé
lítiðumallar »Helj arslóð arorustur*. Byrj-
aði Vindhælishreppur kosninguna og þótti »Val-
tývum« sveit'sú heldur ill viðskiptis, því að úr
þeim hreppi voru greidd 33 »and-valtýsk« atkvæði.
Urslit kosninganna urðu þau, að kosnir voru
þingmenn þeir Hermann búfr. Jónasson með 135
atkv. og Jósafat hreppstj. Jónatansson með 119.
Björn Sigfússon hlaut 51 atkv., séra Stefán M.
Jónsson 38 og Júlíus læknir Halldórsson 17 atkv.
— Þeir Björn og prestur kusu sjálfa sig, sem rétt
var. — Slíkt er nú Valtýsfylgið hér í Húnavatns-
sýslu og sést nú bezt, hversu mikið mark hefur
verið takandi á »pólitíska« fundinum 11. rnarz
1899.-------
Þá er kosningar voru á enda, tóku sValtýv-
ar« ógleði mikla og gerðust hryggir í huga. Leit-
uðu þeir sér huggunar á ýmsan hátt. Sumir laug-
uðu höfuð sfn í óminniselfi hins volduga, vínguðs
en aðrir rauluðu » Andrarímur« sér til hugraunaléttis.
» And-Valtývar« voruhins vegar hinir kátustu. Það
eitt þótti þeim á skorta gleðina, að nú vantaði
»vestheimska« ffflið vfkverska til þess að henda
gaman að. Höfðu þeir hina beztu skemmun af
I að erta veslings »Valtýva«, er nú bárust svo hörmu-
lega af. Var farið mörgum hörðum orðum um