Þjóðólfur - 24.05.1901, Blaðsíða 2

98
hvem fulltrúa eða erindsreka við konungshlið
ytra, enda þótt ráðgjafinn íslenzki sigldi endrum
og sinnum með meiri háttar lög frá þinginu.
Það lá einnig 1 eðli tillögu minnar, er ekki
fer fram á neina stjómarskrárbreytingu, að eg
tók ekki ákvæðið um skipun landsdóms upp 1 hana,
eins og gert var 1 tillögunni 1895, því aðtilþess
útheimtist stjórnarskrárbreyting. Sama var að segja
um sérstök ábyrgðarákvæði fyrir æzta stjórnanda
innanlands. Það gat ekki átt heima í minni til-
lögu, er ekki stendur 1 neinu sambandi
við tillöguna frá 1895, af því að þær
standa á öldungis óllkum grundvelli,
eru alls annars eðlis, eins og eg hef þegar sýnt
fram á. Önnur varpaði frumkvæðisrétti ísl. þióð-
arinnar og alþingis í sjálfstjórnarmáli voru fyrir
borð og bað stjórnina um ný stjórnarskipunarlög,
hin tillagan afsalar sérengum réttindum, en krefst
að eins þess, að þjóðin fái þær umbætur á stjórn-
arfarinu, sem vér þykjumst eiga fulla heimtingu á
að fá án stjórnarskrárbreytingar. Að knýja nú
fram stjórnarskrárbreytingu, meðan þessi stjórn,
sem nú er, situr að völdum í Danmörku, er svo
heimskulegt og vanhugsað, að það nær engri átt.
Og svo lætur »ísafold« í veðri vaka, að undir
eins og stjórnarbreyting verði þar, þá eigum vér
óðara að krefjast frekari breytinga á stjórnarskránni.
Þetta er að eins sagt út í hött til að villa og
blekkja, til að knýja fram nú þegar það sem
Hafnarstjórnarmennirnir eru að berjast við: inn-
limun Islands 1 Danmörku og breytingin á 61.
gr. o. s. frv. Þeir vita, að þetta gengur ekki, ef
það er mjög lengi á dagskrá. Það má ekki leyfa
mönnum að rýna oflengi í spilin hjá þeim.
Tillaga mín átti að vera bending til þingsins
nm, að ekki væri nú þegar hrapað að neinni ó-
hyggilegri eða háskalegri breytingu á stjórnar-
skránni, og álít eg þann veg. er tillagan fer, eink-
ar heppilegan að sinni, eða að minnsta kosti á
næsta þingi. En auðvitað má bæta hana og laga*
Eg ætlaði aldrei að gera hana að neinu framtið-
arprógrami. Hún ber það sjálf með sér, get-
ur ekki verið það í eðli sínu. Hún er að eins
bráða birgðar-yfirlýsing um, hvernigísl. þjóð-
in lítur á málið, að hún krefjist breytingar á
stjórnarfarinu, samkvæmtgildandi stjórnarlög-
um, en óski ekki eptir neinni bindandi samþykkt
eða breytingu á stjórnarlögunum sjálfum að svo
stöddu. Þetta ætti að vera nokkurnveginn
skiljanlegur munur, jafnvel ritstjórum ísafoldar,
þótt skilningssljóvir séu og seingáfaðir, að því
er ráða má; að minnsta kosti hafa þeir þrá-
fallt fært mönnum heim sanninn um, að þá
skortir alla hæfileika til að þekkja og meta
sjálfa sig rétt, eða ræða um nokkur almenn mál
svo, að menn séu nokkru bættari eptir en áður;
allt lendir 1 einum eig og vaðli, »upp og niður
og niður og upp«, kryddað með lokleysuskæting
og hermdarorðum til persónulegra hatursmanna.
Þar eru allar varnirnar, þegar í nauðírnar rekur,
allir vitsmunirnir, þegar öllu er á botninn hvolft.
Ekki er furða, þótt slíkir piltar séu drýldnir!! Það
veitir heldur ekki af að hrækja hraustlega um
þessar mundir, þá er forlög Kartagóborgar eru
jafn auðsæ, eins og forlög valtýskunnar þeirra á
þinginu í sumar. H. Þ.
Heiöurssamsseti var þjóðskáldinu Stein-
grími Thorsteinsson yfirkennara, r. af dbr. hald-
ið hér í bænum (í Iðnaðarmannahúsinu) sunnu-
dagskveldið 19. þ. m. á 70. afmælisdegi hans.
Voru þar samankomnir rúmir 70 manna, karlar
og konur. Rektor Björn Ólsen hélt ræðu fyrir
heiðursgestinum. Einnig töluðu þar Guðm. Finn-
bogason cand. mag., Bjarni Jónsson kennari (frá
Vogi) o. fl. Þar varogsungið eptirfarandi kvæði
til heiðursgestsins, er Bjarni frá Vogi hafði ort:
Á vögguna þína fyrst vorgeislinn skein
og vorgolan strauk þér um lokka
og þröstinn þú heyrðir á gróandi grein
og glaðróma heiðlóar flokka.
Því varð þér svo létt um þín vordagaljóð
um vona og ástar og sólar glóð.
í æskunni frelsisins vorómur var
þér vinur, sem kært var að heyra,
er kröfur um sjálfstæði sífellt hann bar
og söng þær við landsmanna eyra.
Því varðst þú svo óðsnjallr um íslands hag
og alvöru-kjarnyrt þitt þjóðvorslag.
Og hafðu nú þökk fyrir hörpunnar söng
og hjartnæmu, þýðlegu slögin,
því þó að þín ævi sé orðin svo löng
þér aldregi döpruðust lögin.
Og þökk fyrir trú þfna á land og á lýð
og ljóðbornar vonir um fegurri tíð.
Og njóttu enn sjötugur vonar og vors,
sem værir þú upp á þitt bezta,
og njóttu enn aflgleði æskunnar þors,
sem aldurinn rænir þó flesta.
En ellin hin þungstíga aldrei þér nær,
því að æskan í ljóðum þér sífellt hlær.
Sama daginn, áður en samsætið hófst, gengu
allir skólapiltar 1 fylkingu heim til yfirkennarans,
fluttu honum ávarp og færðu honum að gjöf mjög
fallega bréfapressu úr fílabeini, með útskorinni
gyðjumynd á og mynd af hörpu, mjög haglega
gerðri af Stefáni hinum »oddhaga» Eiríkssyni.
Jafnframt fluttu þeir og hinu aldna skáldi kvæði
það, er hér fer á eptir, ort af Jóhanni G. Sigurðs-
syni skólapilti:
Heill sé þér, skáld og menntavinur mæri,
margfalda þökk
ljóð þetta viljum vér, að frá oss færi.
Fósturjörð klökk
vorskrúða sveipuð heilsi öldnum hali;
heilagar vættir syngi kvæðin þín.
Beri grund og bali
blómklæðin sín.
Blómálfar hnýti þér í djúpum dölum
dýrðlegan kranz;
fossbúinn kveði hátt í hamra sölum
helgisöng lands,
Sjötugu skáldi sýni þannig lotning
sú, sem að hefir fóstrað öll þín ljóð ;
íss og ægis drottning,
íss, land og þjóð.
Þín hefir lengi hljómað harpan skæra,
hreimfögur, þýð;
fagurt er hjá þér feðramálið kæra;
fossar í hlíð
hafa ei leikið hljómfegur á strengi,
helgar þar raddir kitla eyru manns.
Mæra mun þig lengi
mengi vors lands.
Harpan þín góða hjörtun fyllir ungu
heilagri þrá.
Fáir þér betur frelsisljóðin sungu,
fósturjörð á.
Þigg af oss lítinn vott um viðurkenning,
vott um þá þökk, sem allir færa þér,
meðan nokkur menning
má þróast hér.
Helber ósannindi
eru það í ísafold 18. þ. m., að það hafi verið
tillaga Sigurðar þingm. Sigurðssonar, er samþykkt
var 1 stjómarskrármálinu á þingmálafundunum í Ár-
nessýslu,þvl að sú tillaga var fráséra Magnúsi áTorfa-
stöðum, og virtist hann koma með hana heiman
að frá sér skrifaða, en Sigurður bar enga til-
lögu upp í þessu máli á neinum fundi. Hvað
blaðinu gengur til að skrökva þessu, er ekki sjá-
anlegt, því að það getur ekkert grætt á því, en
orðið sér hreint og beint til minnkunar, með því
að hér eru svo margir vottar, sem geta staðið mál-
gagnið að beinum ósannindum í þessu. Og hér
getur blaðið ekki afsakað sig með neinni missögn,
með því að það er á margra manna vitorði, að
ritstjórarnir hafa talað við þá báða M. og S. ept-
ir fundinn. En hver veit nema S. hafi haft þessa
tillögu í vasanum héðan að sunnan og afhent
hana séra M. til flutnings fyrir fundinn á Mos-
felli. Að minnsta kosti tóku menn eptir því, að
séra M. fékk eitthvert áríðandi bréf að sunnan
með Sigurði. Og hefur þá Birni skjátlazt þar illa,
að ljóstra þessu ráðabruggi upp. En hvernig sem
því er varið, mun tillagan ekki samin af Sigurði-
Hann á víst engan staf 1 henni. — Annars eru
frásagnir blaðsins um fundi þessa að öðru leyti
mjög villandi og hlutdrægar, og dettur oss ekki
í hug að eltast við slíkt. T. d. stendur málgagn-
ið á því fastara en fótunum, þvert ofan í
ályktanir fundanna, að Árnesingar vilji
endilega »stóra bankannll Það kann ekki að
skammast sín.
Þá er þess er gætt, að tillaga séra M. var
samþ. með einum 6 atkv. mun á Mosfellsfundin-
um og 20 manns þar greiddu ekki atkv., en með
3 atkv. mun á Selfossi og önnur tillaga samþ-
þvert ofan 1 hana, þá virðist ekki mikil ástæða
fyrir stjórnarmálgagnið að gleðjast til muna yfir
atkvæðagreiðslu Árnesinga í þessu máli. Og fyr-
ir menn þá, er nú lögðu sig mestílíma fyrirval-
týskuna var þetta harla lítilfjörlegur græðiplástur
á kosningarúrslitin 1 haust. Þess skal t. d. get-
ið, að allur þorri Grímsnesinga, þar á meðal all-
ir helztu bændur þar, eru algerlega mótfallnir allri
valtýsku, þótt svona færi á Mosfeþsfundinum. Sama
er að segja um Grafningsmenn, Þingvallasveitar-
menn, meiri hluti Tungnamanna og Skeiðamanna
og allan þorra Flóamanna og Eyrbekkinga. Það
eru aðallega Hreppamenn, er af vissum ástæðum
fylgja hinum flokknum, auðvitað meiraaf kappi en
sannfæringu, enda játuðu sumir bændur þar eptir
fundinn á Húsatóptum, að þeir vissu ekki, hvers
biðja bæri 1 þessu máli, og legðu ekki svo mikla
áherzlu á það, þótt þeir væru að samþykkja þess-
ar ályktanir í því. Þess skal getið, að höfðingi
þeirra Hreppamanna, séra Valdimar prófastur
Briem, er var fundarstjóri á Húsatóptum, og kom
þar mjög liðlega fram, greiddi ekki atkvæði um
tillögu séra Magnúsar, ekki heldur Jón dbrm. í
Skeiðháholti, gáfaður karl og hygginn, sem nú er
nærfellt 87 ára gamall og hinn ernasti enn. Gat
hann þess síðar, að hann hefði lesið málið ítarlega
frá báðum hliðum, og jafnan sannfærzt beturog bet-
ur um, að valtýskan væri óhafandi.
Til ,ísafoldar‘.
Isafold kvað »laugardaginn 19. Maí« þ. á.—
en sá dagur hefur reyndar ekki verið til á þessu
ári annarstaðar en í Isafold — hafa fundið ástæðu
til þess að fara að nefna mig eitthvað 1 sambandt
við það, sem hún minnist á kver eitt, sem ný-
lega er útkomið hér 1 bænum, og kallast: »Um
laumuspilið eða þann sérstaka. Valtýskan krufin«,
og heyri eg sagt, að flestir skilji orð blaðsins svo,
að eg muni vera höfundur þessa rits. Þó að þa<3
væri mér næstum því fullt svo mikill sómi að hafa
samið þetta ritkorn, eins og ef eg hefði verið höf-
undur að bæklingi þeim, sem einu sinni var prent-
aður í ísafoldarprentsmiðju, og nefndist »Ráð-
gjafinn á þingi«, — og þó að ísafold komi það,
þykkjulaust talað, ekkert við, hvort eg er höfund-
ur þessa kvers eða ekki — ætla eg samt, til þesS
að hafa engan sóma af þeim mönnum, sem e'ga
hann, að geta þess, að eg vissi þá fyrst af r'11
þessu, þegar piltur einn bauð það prentað til sölú
heima hjá mér. ísafold getur því í næsta skip)1
snúið sómanum á hendur þeim, er henni þy^ir
maklegastur eptir mig. — í annan stað heyri e8
sagt, að velnefnt blað lýsi það með prýðileguin
munnsöfnuði »tilhæfulausa lýgi og hana af illgirtl
islegra taginu«, að dr. Valtýr Guðmundsson haú
við háskólann 1 Kaupmannahöfn með höndum eU1
bætti það, er fylgi prédikunarskylda í pólitík u
á íslandi, — allt þangað til eg hafi lýst því J r'
að hann hefði v í s t þetta prédikunarembsetti.