Þjóðólfur - 29.11.1901, Síða 3

219
Alþýðufræðsla stúdentafélagsins,
Stúdentafélagið bað styrks af alþingi í sumar
er leið, til þess að hefja háskólafræðslu fyrir a}-
menning. Þótt það fengi hvergi nærri svo mikið
sem um var beðið og til þurfti, synjaði þingið
þó ekki algerlega styrksins. Það veitti félaginu
300 kr. til þessa fyrirtækis. Nú hefur bæjar-
stjórnin í Reykjavík verið svo góðfús, að hún hef-
ur léð félaginu ókeypis húsrúm til alþýðufræðslu
í barnaskólahúsinu og veitir því ókeypis hita
og ljós. — Félagið hefur sett nefnd manna til að
annast framkvæmd þessa máls. í henni eru þeir
Bjarni Jónsson frá Vogi, Björn M. Ólsen forstöðu-
maður lærða skólans, Guðmundur Björnsson hér-
aðslæknir, Jón Magnússon landshöfðingjaritari og
Þórhallur Bjarnarson forstöðurnaður prestaskólans.
— Alþýðufræðsla félagsins verður á tvennan hátt
í vetur. I. Alþýðufyrirlestrar verða haldnir á sunnu-
dögum eins og að undanförnu. II. Fyrirlestra-
flokkar tveir eða þrír verða haldnir um jafnmarg-
ar fræðigreinar. Verða þeir ha'dnir í barnaskól-
anum og geta 30 manns fengið aðgang að hverj-
um flokki. Þessari kennslu verður svo hagað, að
kennarinn fer yfir grein sína í þrem til átta fyr-
irlestrum, en ver slðan nokkrum tímum til að
ryfja upp aptur með nemendum. En sér til minnis
fær hver áheyrandi yfirlit yfir aðalatriðin 1 öllum
flokkinum, en gefst síðan tækifæri til að spyrja
kennarann um það, er nemanda er eigi ljóst,
þegar kennarinn ryfjar upp aptur.
Fyrsti flokkurinn hefst í byrjun næsta mán-
aðar. Segir Þórhallur Bjarnarson prestaskóla-
stjóri sögu Islands í 8 fyrirlestrum og ver fjórum
kvöldum til að ryfja upp aptur. Þeir sem vilja
verða þessarar kennslu aðnjótandi eiga að skrifa
nöfn sín á lista í búðinni hjá Sigfúsi Eymunds-
syni. En á mánudaginn kemur geta þeir fengið
aðgöngumiða á sama stað. Kostar hann 1 krónu
og gildir fyrir öll tólf kveldin. Alþýðumenn og
sveitamenn, er hér dvelja vetrarlangt verða látnir
sitja í fyrirrúmi, jafnt konur sem karlar. — Er
það einsætt fyrir alla þá, er fengið geta-, að sæta
þessum kostakjörum.
Sunnudagafyrirlestrarnir hefjast svo fljótt, sem
því verður við komið, og mun það verða aug-
lýst i blöðum og á götum úti.
Fá orð um strandferðir.
Eins og öllum mun ljóst, á strandferðabáturinn
„Hólar" að koma við í hverri ferð á Breiðdalsvík,
eins og líka eðlilegt er, því síðan fastaverzlunin kom
hér eru hingað og héðan töiuverðir vöruflutningar,
líka ýmislegur annar flutningur og ferðafólk. Það
er því mjög tilfinnanlegt, þegar skipið fer hér fram
hjá, eins og það hefur gert tvívegis í sumar. I bæði
skipin beið hér fólk, sem ætlaði með skipinu, en
sem varð að fara landveg með ærnum kostnaði.
Þetta kom líka fyrir í fyrra sumar, og þá biðu hér
milii 10 og 20 manns.
Engum getur blandazt hugur um það, að réttur
vor íslendinga er borinn fyxir borð með því að líða
skipstjórunum það skeytingarleysi að fylgja ekki á-
ætlun skipanna. Eða til hvers eru þessar áætlanir,
þegar þeirn er eigi fylgt? Eg er sannfærður um,
að í öðrum siðuðum löndum væri sá skipstjóri rek-
inn frá, sem leyfði sér að brjóta áætiun hvað eptir
annað án nokkurra verulegra orsaka. En íslend-
ingum má allt bjóða, og það eins fyrir það, þótt
þeir kaupi þessar ferðir dýrum dómum. Þessu til
frekari sönnunar skal eg geta þess, að þegar Sunn-
lendingar koma með skipinu hingað austur til að leita
sér atvinnu, þá fá ekki nema embættismenn og kaup-
menn að koma um borð, og með því er þessum at-
vinnulausu mönnum fyrirmunað að ráða sig hjá
bændum, og verða því annaðhvort að halda áfram
með skipinu, eða eiga á hættu að fara óráðnir í land,
sem opt hefur orðið til þess, að þeir hafa flækzt
fram og aptur atvinnulausir. Sama er að segja um
vinnuveitendur hér eystra ; þeim er á þennan hátt
alveg fyrirmunað að ráða sér sjómenn. Þeir hafa
því neyðzt til að ferðast marga daga suður, á móti
skipinu, til þess að verða farþegar með því aptur
austur og ráða sér menn á leiðinni. I vor kom t. d.
maður alla leið austan úr Borgarfirði hingað suður
í Breiðdal til að ráða sér sjómenn; surnir hafa
meira að segja farið alla leið suður til Reykjavíkur.
Allir hljóta að sjá, hve þetta er óeðlilegt, erfitt
og kostnaðarsamt, enda eru bæði Sunnlendingar og
Austfirðingar mjög óánægðir með þetta háttalag
skipstjórans; en það er eins og enginn þori að kvarta
eða láta opinberlega til sín heyra, rétt eins og þessi
Jacobsen sé óaðfinnanlegur f alla staði. Mér dettur í
hug hundadagakonungurinn sálugi, sem hræddi alla
til að lúta sér þegjandi.
Það virðist einnig fremur óviðfeldið, að menn, sem
hafa brýnt erindi um borð, skuli eigi fá að koma upp
á skipið, og fyrir það sama líða stórtjón; því eigi
er ætlð þægileg, að klára peningasakir og skrifa
kvittanir niður í skipströppu, hvernig sem veður er,
en þetta hefur þó kornið fyrir. Það er enn fremur
ólíðandi, að skipstjórarnir á þessum strandbátum
Iáti svo óðslega á viðkomustöðunum, að naumast sé
hægt að afgreiða þá, hversu rösklega sem að því
er gengið og enda hlaupi frá óútskipuðum vörum,
eins og átt hefur sér stað. Af þessu flýtur, að af-
greiðslumenn verða ófáanlegir; líka er það óregla,
sem aldrei ætti að eiga sér stað, að afgreiða þessi
skip um næturtíma, þvi bæði getur af því hlotizt
manntjón, þar sem vont er skipalægi, og svo er það
næsta óþægilegt fyrir vesælt fólk og fjölskyldur með
ung börn að rífast upp á nóttunni til að komast um
borð, hvernig sem veður er.
Eg get alls eklci trúað öllum þeirn sögum, sem
eg hef heyrt um Jacobsen; en hver sá, sem ferð-
azt hefúr með „Hólum" og séð, hve aumingja Sunn-
lendingárnir og fleiri hafa orðið að þola honum.
getur vissulega trúað miklu, þótt hann eigi þreyfi
á, og eg hugsa, að hér ætti nógu vel við, sem mað-
urinn sagði við konunginn forðum: „ Það er píslar-
sagan öfug; þar leið einn fyrir alla, en hér Iíða allir
fyrir einn“.
Því verður ekki neitað, að alþing hefur leitazt
við að bæta samgöngurnar í kringum strendur lands-
ins. En það er eigi nóg, að kasta 50 þúsund krón-
um I vasa gufuskipafélagsins; það verður jafnframt
að skora fastlega á stjórnina að sjá um, að félagið
uppfylli skyldu þá, er á því hvílir, bæði með því,
að það láti skipstjóra sína fylgja áætlun skipanna,
og þeir sýni fólki öll „þægilegheit" í öllum grein-
um, svo að strandferðirnar komi að tilætluðum not-
um. En dugi það eigi, þá er að snúa sér til ann-
ara með strandferðirnar, því um nóga er að velja,
sem mundu fúsir á að taka slíkar ferðir að sér, og
það fyrir minna en þetta afarháa gjald, sem íslend-
ingar nú offra gufuskipafélaginu danska.
Þverhamri, 27. okt. 1901.
Ari Brynjúlfsson.
. *
Það er sjálfsögð skylda blaðanna að gefa
mönnum kost á, að láta í ljósi opinberlega óánægju
sína yfir ýmsum misfellum í öllu því, er almennings-
hag varðar, einkum þá er menn hafa djörfung til
að koma fram hreint og beint, en skríða ekki I dul-
argerfi, eins og því miður mörgum hættir við, þegar
þeir eru að finna að einhverju hjá náunganum. Vér
höfum því ekki viljað synja hinum heiðraða höf. rúms
fyrir þessar aðfinningar sínar, er sjálfsagt eru á rök-
um byggðar, að því er strandferðabátana snertir.
En nokkuð óbilgjarnan hyggjum vér höf. í garð kapt.
Jacobsens, er reynzt hefur mörgum farþegum vel að
sögn, og er mjög ötull skipstjóri. En engum er
unnt að gera svo öllum líki, og staða skipsljóra á
strandferðabátum hér við land er bæði vandasöm
og vanþakklát. Ritst.
Kaupið ekki köttinn í sekknum,
I tímaritinu „Hlín“, sém hr. S. B. Jónsson gef-
ur út, las eg nýlega auglýsingu frá honum um am-
eríkanska brotplóginn „Canton Clipper". Mælir
hann þar fram með plógi þessum, og segir hann
vera hentugan á íslenzku þúfurnar „I þess með-
höndlun, er kynni að plœgja".
Eg hef rcynt þennan plóg, og látið uppi álit
mitt um hann, að hann væri mjög óhentngur fyrir
vorar kringumstæður (sbr skýrslu mína í Isafold).
Það virðist því, sem hr. S. B. Jónsson álíti, að
eg kunni ekki að plægja, og skal eg ekki um það
þrátta við hann, hver okkar er færari í því starfi,
né hvor okkar ber meira skynbragð á, hver jarð-
yrkjuáhöld oss eru hentug, en eg verð hér að eins
að taka það fram, að plógar þessir eru alveg óhœf-
ir til að plægja með þúfur, og ætti því enginn að
kaupa þá. Eg skrifa þetta ekki til þess að spilla
fyrir verzlun hr. S. B. Jónssonar, heldur þvert á
móti, þv! plógar þessir ná aldrei verulegri útbreiðslu,
en á hinn bóginn vil eg reyna að koma I veg fyrir
það, að auglýsing hans og meðmæli kynni að hafa
þau áhrif, að einhver keypti slíkan plóg, því það
yrði ekki til annars en að styðja þann gamla hleypi-
dóm, sem því miður er enn svo algengur, nfl. að
ómögulegt sé, að plægja þúfur, og að íslenzku hest-
arnir geti ekki dregið plóg. Plægingar hafa hingað
til allt of lítið verið tíðkaðar hjá oSs, en vonandi
er, að þær fari að ná meiri útbreiðslu, og helzta
skily/ðið fyrir þ-ví er, að menn fái hentuga plóga—
sem -vinna verk sitt vel, og ekki er ofraun fyrir hest-
ana að draga. En það, að vera að reyna að fá
menn til að kaupa plóga, sem þeir geta alls engin
not haft af, er einmitt sfor í áttina til pess að koma
i veg fyrir, að þlœgingar nái útbreiðslu. Eg hef áð-
ur bent á '„Ólafsdalsplóginn litla", sem einkar hent-
ugan plóg fyrir oss, og þann plóg vil eg ráða mönn-
um til að kaupa; en fáist ekki fyrst um sinn nógir
plógar frá Ólafsdal, þá eru til ýmsir útlendir plógar.
sem eru rniklu betri og þó miklu ódýrari en þetta
uppáhald hr. S. B. Jónssonar, og nefni egþaijtil fyrst
sænska plóginn, sem hr. garðyrkjumaður Ein^r
Helgason hefur útsölu á, og svo ýmsa norska plóga.
einkum frá S. M. Lundh & Co í Kristjaníu, og væri
miklu nær fyrir hr. S. B. Jónsson, að taka að sér
útsölu á þeim, heldur en ameríkönsku plógunum.
Eg verð að álíta, að það væri heppilegra fyrir hann,
að haga vali verkfæra þeirra, er hann vill selja ept-
ir því, hvermg i’erkfœrin reynast hér, heldur en að
vera að gylla fyrir almenningi það, sem er alsend-
is ónýtt, eða með öðrum orðum, hefur ekkert til
slns ágætis nema hátt verð.
JÓ7t Jónatansscn.
Heimastjórn í vændum.
Stjórnarsvarið eða konungsboðskapurinn um
stjórnarmál vort kom ekki nú með póstskipinu,
sem munnast var líka að vænta, kemur því ekki
fyr en með janúarferðinni. Það skiptir eintiig
minnstu, hvort hann kemur einum mánuðinum
fyr eða síðar, aðalatriðið, að hann flytji oss góð
tíðindi. Og þess getum vér fyllilega vænst, eptir
því sem horfur málsins núeruytra. Því til styrk-
ingar birtum vér eptirfarandi fregn, er Þjóðólfi hef-
ur borizt frá áreiðanlegum heimildarmanni í Höfn,
eptir að »Laura« fór þaðan, ds. 17. þ. m., en
hún er svo látandi:
»Sannfrétt má það heita, að Al-
berti íslandsráðgjafi hafi látið það í
ljós við sannorðan mann, að hann
vildi bjóða íslendingum sérstakan
ráðgjafa, búsettan i Reykjavík«.
Það eru því mjög góðar horftir á, að máli
þessu reiði vel af í höndum hins nýja ráðgjafa
vors, og að hann bregðist drengilega við sann-
gjörnum óskum heimastjórnarmanna, enda mun
hann þá geta sér mikinn og góðan orðstír, er
seint mun fyrnast hjá þjóð vorri.
„Heimastjörn“.
Svo nefnist nýr ritlingur, er nokkrir landar vor-
ir 1 Höfn hafa gefið út, en dr. Finnur Jónsson er
ábyrgðarmaður að. Er þar einkum skýrt frá horf-
um stjórnarbótamáls vors ytra, og hvernig ýmsir
merkir menn með Dönum hafa litið á það nú
síðustu mánuðina (fyrirspurn Krabbes í fólksþing-
inu, svar Alberti’s, þýðing á ritgerð eptir J. F.
Scavenius í »Samfundet« m. fl.). I ritlingi þess-
um, sem er skýrt og skorinort saminn, er lögð
alvarleg áherzla á, að nú eða aldrei eigi íslend-
ingar að neyta tækifærisins til að fáheimastjórn,