Þjóðólfur - 10.01.1902, Blaðsíða 1

54. árg.
Búnaðarritið
Og
Búnaðarþingið.
I.
Bæði hepti Búnaðarritsins næstl. ár
eru lagleg og fræðandi. Fyrra heptið
er þegar orðið almenningi kunnugt, og
sleppi eg því, að minnast frekar á það.
Síðara heptið inniheldur samsafn af
skýrslum búnaðarfél. og búnaði viðvíkj-
andi. Eru þar fyrst 3 skýrslur frá Sig.
Sigurðssyni, ráðanaut Bf. Isl., þá yfir-
lit yfir 26 ára heiðursgjafaveitingar af
„Styrktarsjóði Kristjáns kon. IX, eptir
Þórh. Bj., þá skýrsla um fjárræktarfél-
ag S. Þingeyinga, eptir P, J., Gautl.,
þvínæst skýrsla Svb. Ólafssonar, þá
búnaðarþingin 1899 og 1901, ásamt
mörgum skjölum frá hinu síðara, því-
næst („hjartans") ávarp búnaðarfélags-
ins til yfirk. H. Kr. Fr., svo sjóðleifar
Bf. Suðura., og að síðustu skrá yfir
,,helztu"(?) ritgj. um búnað og atvinnu-
mál í (íslenzkum) blöðum og tímaritum.
Alltþetta er fræðandi, og svo skemmti-
legt aflestrar, sem frekast má vænta at
skýrslna-samsafni.
II.
Einkum er það búnaðarþingið í sum-
ar, sem verðskuldar sérstaka athygli.
Það er fyrsta búnaðarþingið, sém hald-
ið hefur verið með amtsráðskjcrnum full-
trúum fyrir alla landsfjórðungana, því
á þinginu 1899 mættu engir amtsráðs-
kjörnir fulltrúar fyrir Vesturamtið, sem
þá hafði enn ekki lýst yfir, að það gengi
í Bf. lsl„ og enga fulltrúa kosið; en
fundurinn kaus þa J. Havst. amtm. og
Guðj. alþm. Guðlaugsson til að fylla
tylftina.
Á þinginu í sumar mættu allir full-
trúar þeir, er þar áttu sæti, nema ann-
ar fulltrúi Vesturamtsins, Kristinn Danf-
elsson prestur.
Þegar litið er á búnaðarþingmanna-
listann, vekur það fyrst eptirtekt, að
þetta þing, sem eingöngu á að fjalla
um búnaðarmál, og ráðstafa að miklu
leyti því fé, er lagt er til eflingar fram-
förum í þeirri grein, er samsett af:
5 guðfræðingum, 4 lögfræðingum, 1
náttúrufræðing, i búfræðing, 1 bónda;
af þeim búa: 6 í kaupstað, en 6 ísveit,
og af þeim 6 hafa 5 embættisstörf fyr-
ir aðalatvinnu, (2 sýslum., 2 prestar og
I gagnfræðaskólakennari).
Einmtgis Binn maðuraf petrn 12, er
búnaðarþingið siíja, hefur búskap fyrir
aðalatvmnu! 1899 voru það þó fjórir,
eða þriðjungur búnaðarþingmanna.
Þessir 11 menn (9 embættismenn,
einn uppgjafa-embm. og 1 fasta-sýslun-
armaður), geta að vísu verið góðir bún-
aðarþingsmenn, engu síður en margir
menn, er af búskap lifa aðallega; en
þetta virtist þó benda til þess, hvernig
veljendur til búnaðarþingsins skilja þýð-
ingu þess, eða eru því starfi vaxnir.
Því óneitanlega færi betur á því, að
svo sem helmingur þingsins a. m. k.
vaeri af flokki bænda. Og þótt sá flokk-
er nú virðist í næsta litlu áliti, mun
naumast mikið torveldi á að finna 6
Reykjavík, föstudaginn 10. janúar 1902.
M 2.
bændur á landinu, er jafnazt geti við
suma embættismennina, sem búnaðar-
þingsfulltrúar.
Stjórnarnefnd Bf. ísl. er alskipuð kaup-
staðarbúum, og ætti það að nægja.
Hinir 9 sýnist mættu vera búendur til
sveita og sjávar, menn sem hefðu bú-
skap fyrir aðalatvinnuveg.
En meðan kosningu búnaðarþings-
manna er háttað eins og nú, má búast
víð, að það verði að mestu skipað em-
bættismönnum; bændurnir fái varla að
„vera með“, með þeim „útvöldu".
Búnaðarþingið í sumar samþykkti
fjölda ályktana, og skal stuttlega vik-
ið að hinum helztu þeirra.
Viðvíkjandi heilbrigði búpenings á-
lyktaði þingið: að veita 150 kr. til
Austuramtsins til (bráðasóttar?) — bólu-
setningarráðstafana, að stjórnarnefndin
hlutist til um útvegun bóluefnis, að fél.
skori á landsstjórnina að láta dýral. á
næsta ári rannsaka „skitupest" norðan-
lands, ör?stjórn fél. láti rannsaka berkla-
veiki í kúm og að nauðsyn væri á, að
fá dýralækni í hvern landsfjórðung.
Bráðasóttar-bólusetning virðist enn
ekki orðin áreiðanleg, eptir reynslunni
í haust að dæma, og er því varlega
kostandi miklu til hennar af almennu
fé að svo stöddu, en óneitanlega stend-
ur landbúnaðarfélaginu næst, að gang-
ast fyrir tilraunum með bóluefnið, unz
það hefur náð almennri viðurkenningu,
sem hættulaust og áreiðanlegt meðal
gegn bráðasótt í sauðfé, er það von-
andi verður.
„Vísindalega menntaðan ráðanaut",
áleit þingið æskilegan fyrir félagið, svo
landið gæti fylgzt með búnaðarframför-
um útl. þjóða", — og var slíks von af
öðru eins vísindamannaþingi. Öðrum
virðist meiri þörf verklega (praktiskt)
menntaðra ráðanauta. En „búnaðar-
þingið vildi ekki sinna" beiðni um styrk
til verklegrar búnaðarkennslu frá mjög
efnilegum manni.
Þingið 'ályktaði, að fél. tæki að sér
„hússtjórnarskólann í Rvík með lóð og
áhöldum og öllum skyldum og réttind-
um(?), eignum og skuldum", og fól
stjórnarnefndinni, að taka að sér stjórn
hans. Nefndin á einnig, „að taka til
íhugunar og undirbúnings undir næsta
búnaðarþing, hverjar umbætur þurfi að
gera á skólanum og hvernig fyrirkomu-
lag hans skuli vera".
F'elld var breytingartill., mjög skyn-
samleg,-frá Þórh. Bj.: „að fél. tæki við
eignaleifum skólans með þeirri skuld-
binding, að koma upp nýjum myndar-
legurn*) hússtjórnarsk. svo skjótt, sem
kringumstæður leyfa".
Það mun óhætt að fullyrða, að skóli
þessi („Restaurationin" í Iðnaðarm.hús-
inu), hefur ekki áunnið sér hylli sem
hentug kennslustofnun fyrir húsmæðra-
efni af alþýðuflokki. Bændum út um
land kann því að sýnast annað hafa
legið nær þinginu, að gera fyrir þá, en
að taka stofnun þessa upp á arma fél-
*) Þingið hefur máske hneykslazt á orðinu
„myndarlegum" ; þótti það benda til, að nú-
verandi hússtjórnarskóli væri „ómynd".
agsins með öllum skuldnm, enda þótt
réttindin fylgdu, sérstaklega þegar ekki
má breyta ncinu i fyrirkomulagi skól-
ans um næstu 2 ár — og leggja hon-
um 600 kr. á ári.
í fundargerðunum er þess venjulega
ekki getið, með hve mörgum atkv. til-
lögurnar eru samþykktar. Tvær eru
þó sagðar samþ. „í einu hljóði". En
um hússtjórnarskóla-tillöguna (frá nefnd:
P. J., P. Br. Guðl.), er þess getið, að
hún sé „samþ. með 6 atkv. samhlj."
Hinir 5 hafa eigi greitt atkv.
(Sem áheyrandi get eg skýrt hvern-
ig þetta: „með 6 atkv. samhlj." komst
inn í 7. fundargerðina:
Þegar Þórh. B. las upp fundargj. í
byrjun fundar daginn eptir, óskaði hann
að mega bæta við: „með 6 atkv.",
eins og átt hefði sér stað; kvaðst ekki
vilja vera talinn með. Enginn hafði á
móti þessu, og bætti hann þvi við; las
svo upp aptur: „till. nefndarinnar samþ.
með 6 atkv." „Þá vil eg láta bóka,
að ekkert atkv. hafi verið á móti",
sagði P. Briem. Ut af þessu spannst
þras nokkurt milli hans og forseta.
Sagði forseti, að sá viðauki væri óþarf-
ur, „því, ef ekkert er bókað á móti,
þá er ekkert á móti". Varð P. Br. svo
hávær út af þessu, að glumdi í saln-
um, hristist allur og sló í borðið svo
það hoppaði, vitnaði undir allan þing-
heim, að forseti beitti ofríki og hótaði
að ganga af fundi. Skrifarinn (Þ. B.),
talaði þá nokkur friðstillandi orð, og
lagði til að bæta við: „samhlj.", og
við það „datt í dúnalogn". — Skal
eg fúslega viðurkenna, að eg treysti
engum bónda, sem eg þekki, til að gera
svo mikið rokuveður út af öðrum eins
hégóma, eins og amtm. Briem gerði á
þeim fundi).
Hlutverk Garðyrkjufél. tekur Bf. Isl.
að sér, ef Garðyrkjufél. hættir, samkv.
álykt. þingsins, og er það rétt. Von-
andi styður Bf. ísl. að innlendri fræöfl-
un. Þrándheimsfræið svonefnda hefur
opt gefizt misjafnlega, en innlent fræ
venjulega vel.
Þingið fól stjórnarnefndinni, „að stuðla
að því, að koma hér á landi .....
upp verzlun á jarðyrkjuverkfærum og
búskaparáhöldum, og hafa hér í Reykja-
vík safn af verkfærum til sýnis og
reynslu".
Að „fela" og „skora á“, hefur því
að eins þýðingu, að fyrir ’nendi sé skil-
yrði fyrir framkvæmdinni. Nefndin
þarf talsvert fé til að geta haft veru-
legt „safn" af allskonar jarðyrkjuverk-
færum og búskaparahöldum „til sýnis
og reynslu". Sama er um berklarann-
sóknirnar, sern henni er „falið að fram-
kvæma", styrkinn til sjávarútvegstíma-
rits o. s. frv.
, 1 fjárhagsáætluninni fyrir næstu tvö
ár, er gert ráð fyrir 5000 kr. bæði ár-
in „til ýmiskonar fyrirtækja til efling-
ar búnaði". Annað fé hefur stjórnarn.
ekki til að grípa í þessu skyni — auk
allra annara fyrirtækja, er styrkja þyrfti,
á líkan hátt og Bf. Suðura. opt hefur
gert, og að góðu liði orðið. Verði að
hætta við allar þesskonar styrkveiting-
ar, er hætt við að það yrði óvinsælt.
Auk hússtjórnarskóla — hirðingarinn-
ar, sem þegar er áminnst, er kynbóta-
tillagan helzta nýmælið frá þinginu. Það
veitir 2000 kr. fyrra árið (1902) og
2600 kr. hið síðara „til kynbóta". Af
þvi eru 10OO kr. árl. „þóknun" til Guð-
jóns Guðmundssonar — fyrir hvað? —
ja, pað má þingið vita — "sennilega:"
„hin réttu einkenni".
Síðara árið er gert ráð fyrir, að
styrkja „einhversstaðar sýningu á bú-
fé", og er það góðra gjalda vert; von-
andi, að sú liðsemd búnaðarfélagsins
verði af „einhverjum" notuð. „Til ferða-
kostnaðar" eru 500 kr. árl., og „Fjár-
ræktarfél. Þingeyinga" fær nokkurn
styrk.
Síðasta starf þingsins var, að kjósa
stjórnarnefnd, og má álíta, að það hafi
allvel tekizt, eptir ástæðum. Meiri hlut-
inn eru menn, sem vitanlegt er um,
að skyn beri á búnaðarmálefni.
Og þetta var fyrsta búnaðarþing 20.
aldarinnar. B. B.
Trúin á landið.
Amtmaður Páll Briem hefur í 30. tbl.
Stefnis, ritað alllanga grein um trúna á
landið. Af því að grein þessi kemur
sumstaðar í bága við algildar hugsun-
arreglur og mannlega reynslu, skuluin
vér athuga hana lítið eitt.
Texti amtinannsins eru orð nokkur,
sem mikilsvirtur þingmaður kastaði fram
í þingræðu í sumar, að ótrú og traust-
leysi á sjálfum sér og sinni þjóð og
landi, væri ef til vill dýpri rót til fá-
tæktar landsmanna, en menntunarleys-
ið. Orðin eru svo )jós og skýr, að
varla er hægt að misskilja þau, en samt
hefur amtmanni tekizt það. Þingmað-
urinn virðist að eins hafa ætlað sér, að
leiða athygli manna að algildu reynslu-
lögmáli, að vanti þjóðina eða einstakl-
inginn traust á sjalfan sig og markmið
sitt, verður baráttan og framsóknin lin
og þróttlaus og árangurinn lítill eða
enginn. Amtmaður lítur aptur á móti
svo á orð þessi, sem hér sé um nýjan
alíslenzkan átrúnað að ræða, og finnur
sig knúðan til, að andmæla þessari
háskalegu villu, með því að það sé eng-
inn giptuvegur fyrir Íslendinga, að fara
að trúa á sjalfa sig, sína þjóð og sitt
land? Ef vér lítum nú á fyrsta liðinn
sjálfstraustið, eða að trúa a sjálfa sig
— því að amtmaðurinn mun þó vart
ætla, að hér sé að ræða um trú á mátt
sinn og meginn, — mun sagan og dag-
leg reyns’a færa oss heim sanninn, að
dugnaður, vit og sjálfstraust eru aðal-
skilyrði allrar framsóknar og menning-
ar. Það er einmitt sjalfstraustið, sein
ríður opt baggamuninn, ef á þarf að
herða. Hvernig mundi siðmenningu
Evrópu vera nú var!ð, ef Forn-Grikki
hefði brostið áræði til þess, að leggja
til orustu við Persa a Maraþon eða við
Salamis. Er ekki og hefur ekki eld-
hugur, hugvit og sjálfstraust verið móð-
ir flestra uppfundnirga ? Mun sjalfstraust-