Þjóðólfur - 18.03.1902, Síða 2

læknarnir Guðm. Magnússon lækna-
skólakennari og Björn Ólafsson augna-
læknir úr lækningafrömunarferð sinni,
Guðjón Sigurðsson úrsmiður, Skúli
Thoroddsen, BjörnKristjánsson kaupm.,
Jón Brynjólfsson skósmiður o. fl.
„Ceres"
kom hingað s. d. aukaferð með vör-
ur, er „Laura" gat ekki tekið. Með
henni komu nokkrir farþegar, þar á
meðal Mr. Copland frá Leith, Lárus
Snorrason kaupm. frá ísafirði, Guðjón
Guðmundsson landbúnaðarkandídat o.fl.
Ceres fór til Vestfjarða í dag.
Skipstrand.
Botnverpill enskur hefur nýlega
strandað við Hellna í Snæfellsnessýslu,
allskammt frá hinum nafnfræga Gat-
kletti. Mannbjörg varð. Skipshöfnin
er komin hingað.
Enn um „lokagrein“
amtmanns.
Nokkrar athugasemdir.
Eg gat þess í síðasta blaði Þjóðólfs, þá
er eg hafði athugað síðasta »pródúkt«
Páls Briems amtmanns í »Norðurlandi«
frá »almennu sjónarmiði« að eg mundi
minnast eitthvað á það, er amtm. þókn-
aðist að víkja sérstaklega að mér og
blaði mínu i síðasta hluta greinar sinnar.
Hann ver meira en heilum dálki af hinu
dýrmæta rúmi i Norðurlandi, til að reka
smiðshöggið á þessa fyrirmyndargrein sína
með hnútum til Þjóðólfs. En sá rembi-
hnútur er ekki haglegar riðin né heppi-
legar en allt smíðið á greininni yfirleitt.
Smíðalýtin eru hin sömu alstaðar frá upp-
hafi. Höf. byrjar Þjóðólfskafla sinn á
því, að hann segir, að sér finnist »ein-
hver gæfustjarna hafa verið yfir stjórn-
arbótarbaráttunni, þrátt fyrir ofsann, trú-
girni manna og tortryggni«. Og þessi
gæfustjarna á náttúrlega að vera fylgja
þeirra Valtýs, amtmanns og annara helztu
skörunga Hafnarstjórnarmanna, því að
auðvitað kemur amtmanni ekki til hug-
ar að eigna heimastjórnarflokknnm nokk-
um þátt í því, að málinu var bjargað við
í síðustu forvöð. Úr því að amtmaður
var svo lítilþægur, að sætta sig vel við
valtýskuna, eins og hún var, er hún kom
fyrst fram 1897, þá hefur það víst verið
einhver óheillastjarna er hindraði, að hún
var ekki þá þegar samþykkt. Hefði það
ekki verið heppilegra, að hún hefði her-
tekið alla þjóðina á svipstundu, og engin
andmæli verið hafin gegn henni? Frá
sjónarmiði amtmanns hlýtur svo að vera,
e f hann vill ekki eigna heimastjórnar-
flokknum — andstæðingum Valtýs, þá
»gæfustjörnu«, er verið hafi yfir málinu,
því að ekki getur hann þakkað Hafnar-
stjórnarmönnum, að frumvarp þeirra var
ekki samþykkt fyr en 1901. Þeir vildu
ólmir samþ. frv. 1897 og 1899. Telji
amtm. frv. Valtýs 1901 betra en frv. 1897
eða 1899, eins og hann líklega gerir, þá
er það engum öðrum að þakka enheima-
stjórnarmönnum. Hann hefur því óaf-
vitandi eignað þeim gæfustjörnu máls-
ins. Eptir þessi »kompliment«, er amtm.
gefur heimastjórnarflokknum óvart, byrj-
ar hin eiginlega bænagerð, blessun amt-
manns yfir Þjóðólfi. En þar fipast amt-
manni undir eins í upphafinu. Bænagerð-
in byrjar á ósannindum. »Þegar eg tór
að rita um stjórnarmálið 1 haust« segir hánn
»þá gerði Þjóðólfur árás á mig, eins og er
í fullu samræmi við stefnu blaðsins«. Þá
er eg las þetta fór eg að leita að þvf, hvort
amtmaður hefði orðið fyrir nokkurri (per-
sónulegri) árás í Þjóðólfi. og eg varð þess
hvergi var, því að rökstudd, hógvær and-
mæli gegn skoðunum manna eru ekki
»árásir«. í aðsendri grein í Þjóðólfi 13.
og 20. des. f. á., er einmitt mótmælt mjög
hógværlega skoðunum amtmanns í
stjórnmálagrein í »Norðurlandi« og þær
hraktar. En þar er ekki minnstu vitund
sveigt að amtmanni persónulega. Grein
þessari hefur amtm. aldrei andmælt, og
og hún er að minni vitund svo að segja
hið eina, er birzt hefur í Þjóðólfi gagn-
vart amtmanni og komið hafði honum
fyrir augu, er hann reit greinina í »Norð-
urland« 22. f. m. En sá sem er svo við-
kvæmur, að hann skoðar rökstudd, afar-
hógvær andmæli sem persónulega móðg-
un eða árás á sig, honum er hentast að
ganga ekki framarlega í fylkingu í bar-
áttnnni, heldur berjast á baki annara eða
í laumi. Eg hafði stöðugt þá von lengi
framan af, að hr. P. B. mundi komast á
réttan kjöl í pólitíkinni að lokum og þess
vegna lét Þjóðólfur hann afskiptalausan
þrátt fyrir skriptir hans í sNorðurlandi í
haust, sem mér »hugnuðust« miður vel.
En eg hélt að þetta mundi lagast. Sú
von hefur nú brugðizt eptir prentun» loka-
greinarinnar (»Endalok baráttunnar«) sem
brotin var til mergjar 1 síðasta blaði.
Sú viðbót P. Br., að það sé í »fullu sarn-
ræmi við stefnu blaðs míns«, að gera »árás«
á hann (P. Br.) fyrir stjórnmálaritgerðir
hans, er óviðurkvæmileg og ósönn stað-
hæfing. Það má segja um P. Br., að
»blindur er hver í sjálfs síns sök«. Það
getur vel verið, að honum sem harðsnún-
um Valtýing (það er ekkert smánarorð, en
heldur ekki honum til virðingarauka) hafi
þótt Þjóðólfur óhlífinn í því að sýna þann
flokk í sönnu Ijósi, og að blaðið hafi því
opt verið mikill þyrnir í augum hans.
Þjóðólfur finnur enga hvöt hjá sér til að
biðja afsökunar á því, þótt hann hafi ekki
látið heykjast við þær ómjúku atrennur
og áhlaup, er Hafnarstjórnarflokkurinn
f hvæsandi hatri hefur gert að honum úr
öllum áttum í senn, því að nógir hafa
verið skósveinarnir, er hlaupið hafa erindi
Valtýs-klíkunnar. Að ekki hefur tekizt
að koma Þjóðólfi fyrir kattarnef, þrátt
fyrir allan aðganginn svíður mönnunum auð-
vitað sárast af öllu. En það situr manna
sízt á P. Br., jafn geðríkum manni og
hársárum, að lá Þjóðólfi, þótt hann hafi
stjakað frá sér, er á hann var leitað. Ekki
mundi P. hafa orðið mýkri, gætnari né
auðsveipnari, hefði hann verið 1 mínum
sporum síðan 1897, þótt ekki sé lengra
rakið fram. En eg get ekki neitað því,
að eg kann illa við að sjá góðkunningja
minn P. Br. fara núað fyrrabragði
og að ástæðulausu frá minni hálfu
að raula undir með Hafnarstjórnarflokkn-
um f ófrægðargauli hans andspænis Þjóð-
ólfi. Eg hélt satt að segja að P. Br. teldi
sig ofgóðan, ol-»fínan« til þess að syngja
undir í sama tón og »simplustu« skósvein-
ar Valtýsliðsins. — En nú sé eg, að svo
er ekki. Og er þá að taka því. —
Hr. P. Br. brigzlar m é r um að eg hafi
smánað hann(!) með því að kalla hann
valtýskan, eða ummæli hans »valtýskari
en dr. Valtýr hefur nokkurn tíma verið«.
Þetta stendur í hinni fyrnefndu aðsendu
grein í Þjóðólfi 13. des., og er þar sagt
um »Norðurlandið« sem P. Br. ri t íft mest
í. F.n þótt það hefði beinlínis verið sagt
um P. Br. sjálfan, þá skil eg ekki, hvern-
ig hann getur talið það smánandi fyrir
sig, þar sem hann hefur svo þráfaldlega
dásamað yfirburði valtýskunnar og lýst
fylgi sínu við hana. Honum getur ekki
þótt nein minnkun að þvf að vera sagð-
ur þeirrar skoðunar, sem hann er (!). En
hann segir að þetta sé sagt um sig til þess
að sýna, að hann sé af öðru sauðahúsi
en heimastjórnarmenn, sé ekki eins og eg
»og aðrir föðurlandsvinir« bætir hann við,
og svo ætlar hann heldur en ekki að þvo
sjálfan sig með því að sláút því »tromfi«
að honum sé óhætt að segja, að hann sé
»miklu meiri heimastjórnarmaður en eg«.
Þetta er nokkuð, sem kallað er þynnka
í ritdeilum, órökstuddir sleggjudómar og
sama sem ekki neitt. Hvor okkar amt-
manns sé meiri föðurlandsvinur eða meiri
heimastjórnarmgður liggur ekki undir okk-
ar dóm. Það liggur undir dóm sögunnar,
sem dæmir óhlutdrægt um menn ogmál-
efni. Ef eg ætti að fella dóm um þetta
efni, þá mundi eg telja mig alveg eins
mikinn föðurlandsvin og amtmanninn —
lengra vil eg ekki fara — en eg þyrði
hinsvegar, þótt þetta tvennt falli að mestu
leyti saman, að telja mig öllu einlægari
heimastjórnarmann, og fengi að eg hygg,
eptir framkomu okkar beggja öllu fleiri at-
kvæði óhlutdrægra meðdómanda með
mér í því, heldur en hann fengi, þótt hon-
um kunni að þykja það hart, hann, sem
ætlar að sanna það þarna í »Nbrðurland-
inu« að hann sé miklu meiri heimastjórn-
armaður en eg. Það er bezt að líta
snöggvast á þær sannanir og sjá hvað
mikið verður úr þeim, við hve mikil rök
þær hafa að styðjast. Þær eru 3.
Nr. 1. P. Br. segir að eg hafi gert
tilraun til að lama hina væntanlegu heima-
stjórn hér á landi, með því að berjast
fyrir því, að ráðgjafi vor í Kaupm.höfn
væri danskur ráðgjafi, sem hvorki þyrfti
að kunna að tala, rita eða skilja íslenzku
og ekki þyrfti að mæta á alþingi. Hér
tekur amtm. nokkuð mikið upp í sig, og
meira en hann getur staðið við. Mér
er reyndar ekki fulljóst við hvað hann á
með þessu, en líklega á það að skiljast
svo, að eg hafi með odd og egg barizt
fyrir Kaupmannahafnarráðgjafanum í 10
manna frumvarpinu. En þetta er gersain-
lega ósatt. Hversu vandlega sem amtm.
leitar í Þjóðólfi frá því 10 manna frv.
kom fram, mun hann ekki finna einaein-
ustu ritstjórnargrein, þar sem Kaupm.-
hafnarráðgjafanum er haldið á lopti. Eg
hef margsinnis tekið það skýrt fram, að
hann var að eins settur í frv. sem neyð-
arúrræði, hægri manna stjórninni til geðs,
enda var fallið óðar frá honum, er und-
irtektir stjórnarinnar urðu kunnar. Öll
áherzlan lögð á heimaráðgjafann, búsetta
ráðgjafann hér. Þetta getur amtm. sjálf-
ur sannfærzt um, ef honum er annt um
að skýra satt og rétt frá, en hlaupa ekki
með órökstuddar staðhæfingar og sleggju-
dóma. Honum mun þyí veita erfitt að
sanna, að eg hafi gert tilraun til að »lama
hina væntanlegu heimastjórn«, þótt eg
tæki mig ekki út úr mínum flokki sem
meðflutningsm. ’ 10 manna frv., enda þótý
Kaupm.hafnarráðgj. stæði þar. Amtm.
ríður ekki feitum hesti frá svona veiga-
lausri og vesalli atrennu á heimastjórnar-
fylgi mitt.
Nr. 2 í röksemdum(!) amtmannsins er
aðeg»hafi aldrei stutt það, sem sémikil-
vægasta atriðið ( allri heimastjórn, sem sé
þjóðræði, og geri meira að segja tilraun
til að koma því fyrir kattarnef, með því
að láta Þjóðólf flytja gamlar, úreltar hægri-
mannakenningar um völd þjóðarinnar«.
Vitnar hann svo því til sönnunar í eina
setmngu í hinni fyrnefndu aðsendu grein
í Þjóðólfi 13. des., sem ávallt stendur eins
og kökkur fyrir brjóstinu á amtmanninum.
En þar stendur meðal annars: »Stjórnin
á því að eins að fylgja þjóðinni, að þjóð-
in sé á réttri götu«. Þessi setning í að-
sendri grein, er öll sönnun amtmanns fyr-
ir því, að eg hafi »aldrei stutt mikilvæg-
asta atriðið í allri heimastjórn, þjóðræðið«,
og sé að koma því fyrir kattarnef(!). Er
ekki slík röksemdaleiðsla dásamleg? Geti
amtm. fiskað einhversstaðar í einhverri
aðsendri grein, er einhverntíma hefur
birzt í Þjóðólfi einhverja setningu, er hon-
um fellur ekki að einhverju leyti, þá er
hann ekki seinn á sér að kveða upp
áfellisdóm yfir ritstj., er hafi hleypt
þessari setningu að. Eg vil ekki kalla
þetta naglaskap í röksemdaleiðslu, en
»þynnka« er það. Auk þess get eg frætt
amtmann á því, að eg veitti þessari til-
vitnuðu setningu í greininni eptirtekt, áð-
ur en prentað var, en taldi ekkert hættu-
legt, þótt hún stæði óhreyfð, af því að
hún hefði mikinn sannleik í sér fólginn,
þótt hún sé ekki fullkomlega rétt frá mínu
sjónarmiði. Eg hef þá skoðun, að þá sé
þjóðræðinu, völdum og frelsi þjóðarinnar
bezt farið, að þessir tveir málsaðilar, stjórn-
in og þjóðin starfi í einingu, verki hvor
á annan til allra góðra hluta, og leið-
beini hvor öðrum, ef öðrum skyldi mis-
sýnast. Eins og því heimili er illa farið, sem
sundurlyndi ríkir á, eins ervariðmeð illt
samkomulag stjórnar og þjóðar. Þá er svo
stendur á, álít eg, eins og P. Br., að stjórn-
in eigi að lúta í lægra haldi, þrátt fyrir
það, þótt þjóðinni kunni að missýnast, og
málstaður hennar sé ekki réttur, og því
mun P. Br. naumast vilja neita, að það
geti ekki komið fyrir, t. d. fyrir æsingar
miður hlutvandra manna. En þá er svo er,
vill höf. greinarinnar í Þjóðólfi 13. des.
láta stjórnina ráða. Þetta skilur þann
höf. og P. Br. En eg vildi gjarnan, að P.
Br. gæti sýnt mér, hvenær eg hef barizt
gegn þjóðræðinu, og viljað svipta þjóðina
völdum. Eg hygg, að honum veiti það
erfitt með réttum rökum. Eg vil að eins
ráða amtmanni að »tala ekki afsér« meira
en hann hefur þegar gert. Að eg var
ekki fylgjandi hinni svonefndu Rangár-
miðlun, kemur ekki þessu máli við, því
að hún tryggir að mínu áliti ekki þing-
ræðið minnstu vitund og því síður þjóð-
ræðið, því að það tvennt þarf ekki að fara
saman, eins og dæmin hafa sýnt, þar sem
þingið hefur verið andhverft miklum meiri
hluta þjóðarinnar. Niðurstaðan verður
sú, að P. Br. getur hvergi fundið orðum
sínum stað um mótspyrnu Þjóðólfs gegn
þjóðræðinu, og fer þar með fleipur eitt, *
sem hann ætti ekki að láta sjást eptir sig
á prenti.
N r. 3 . Þriðja og síðasta sleggjan
sem á að ríða Þjóðólfi að fullu, og sanna,
að P. Br. sé meiri heimastjórnarmaður en
eg, er sú að Þjóðólfur hafi brugðið Ólafi
bróður hans um stefnuleysi(!), manninum,
sem hafi barizt fyrir því að tryggja fjár-
ráð þingsins, fá lögleitt þjóðræði o. s. frv.
Og svo nefnir hann í sömu andránni með
Ólafi þá dr. Valtý, Stefán kennara og Jó-
hannes sýslumann, sém einskonar fyrir-
myndar þjóðræðisforkólfa(l) á síðasta þingi.
Já, þetta eru karlar, sem segja sex. En hvar
hefðu þeir verið staddir, ef Salómon f
Norðurlandi hefði ekki verið þeim innan
handar og lagt á ráðin? Það er skiljan-
legt, að P. Br. sé gramur við Þjóðólf fyr-
ir það, að hann hefur ekki kunnað að
meta starfsemi þessara höfuðmáttarstólpa
valtýskunnar. En við þvl verður ekki gert.
Við amtmaður erum þar á algerlega gagn-
stæðri skoðun um hin blessunarríku áhrif
þessara manna á heimastjórnarbaráttu
þessa lands. Það verða því aðrir að skera
úr því, hvort þessir menn geti, samkvæmt
framkomu sinni, talizt forvígismenn fyrir
heimastjórn hér á landi, og hvort Þjóðólfi
hafi svo hraparlega skjátlazt í því, að
telja þá hinumeginn 1 andstæðingaflokki
heimastjórnarmanna. Að minnsta kosti
held eg, að það sé nokkuð kátleg og skrítin
sönnun hjá P. Br., ef hann ætlar að sýna
að hann sé meiri heimastjórnarmaður en
eg, með því, að Þjóðólfur hafi brugðið
Ólafi bróður hans um stefnuleysi, og ekki
talað með ást og lotningu um hina elsku-
legu flokksbræður amtmanns, þær heiina-
stjórnarhetjurnar(!) Valtý, Ólaf Briem, Stef-
án og Jóhannes. Auðvitað liggur það í
þessari undarlegu röksemdaleiðslu amt-
manns, að hann sjálfur, Ólafur, Valtýr,
Stefán og Jóhannes séu hinir sönnu, réttu
heimastjórnarmenn, miklu fremur en eg
og mínir líkar, enda segist hann vona,
að þessum mönnum(I) megi auðnast
að vernda þjóðræðið, gagnvart árásum
þeirra, sem vilja gera þjóðina ómynduga
(Norðurl. 22. tbl., 2. bls. 3. d.). Svona
langt hélt eg naumast, að P. Br. væri leidd-
ur. Hvernig skyldi Húnvetningum geðj-
ast að þessu? Sú var þó tíðin, þá er hann
kom frá háskólanum, og áður en hann
komst til vegs og valda, varð riddari
etc, að fáir hefðu ætlað, að hann mundi
nokkurntíma reka þau erindi, er hann nú
hefur rekið, eða taka þann þátt í stjórn-
málabaráttu vorri, sem hann hefur tekið
með síðustu ritsmíðum sínum í »Norður-
landinu«.
En »svo bregðast krosstré sem önnur tré«.
H. Þ.
„Vesta“
kom hingað í morgun. Hafði ekki
komizt lengra en á Héraðsflóa (lítið
eitt norður fyrir Séyðisfjörð) sakir haf-
íss, og varð að snúa þar aptur. Fer
vestur um land á morgun til að reyna,
hve langt hún kemst þeim meginn. Með
Vestu var meðal annara farþega
Klemens Jónsson sýslumaður, Guðm.
Björnsson cand. med. o. fl. Farþeg-
arnir halda flestjr áleiðis með skipinu.
Glasgow-prentsmiðjan.