Þjóðólfur - 21.03.1902, Qupperneq 1

9
54. árg.
Reykjavík, föstudaginn 21. marz 1902.
Jfo 12.
SaMKVÆMT lögum um stofnun landsbanka 18. sept.
1885, 9. gr, hefur bankinn ákveðið, að setja á stofn nú
með vorinu útibú í kaupstaðnum Akureyri, og skal starfs-
svið útibús bessa vera Norðlendingafjórðungur: Húnavatns-,
Skagafjarðar-, Eyjafjarðar- og Þingeyjarsýslur. —
Að öllu forfallalausu tekur útibú þetta til starfa eigi síð-
ar en 1 5. júni þ. á.
Þetta kunngerist hér með almenningi.
Landsbnnkinn 18. marz 1902.
Tryggvi Gunnarsson.
B i ð j i ð ætíð u m
•«.........................'■'■'■•
OTTO MONSTED’S
DANSKA SMJÖRLÍKl
sem er alveg eins bragðgott og notadrjúgt og smjör.
Verksiniðjan er liin eízta og stærsta f Danmörku, Ofr býr tii óefað hina beztn
TÖru og* 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ódýrnstn í sainanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum.
Enn um bankamálið.
Þegar Tndriði bjó til reikninginn sinn
fræga í vetur, þar sem hann lét bank-
ann tvíborga afborgun og vöxtu af
lánum, er hann tæki, þá hugði eg, að
höfundurinn mundi endurbæta þessa
ritsmtð sína og lagfæra að einhverju
Teyti, og taldi líka sjálfsagt, að ritstjóri
ísafoldar mundi sjálfur leiðrétta þetta
og afsaka, að hann hefði tekið þessa
vitleysu í blað sitt, en sú von mín
hefur brugðizt. Björn var raunar að
tala um hér um daginn, að það hafi
verið ofurlítil „reikningsskekkja" hjá
Indriða vorum, en þótti það mjög af-
sakanlegt, að honum — Indriða — hefði
viljað þessi slysni til, má vel vera, að
þetta sé satt, eptir því sem vitsmun-
nm og þekkingu hans er farið.
Þótt bankastjórinn hafi nú í Þjóðólfi
og fl. hrakið alla reikningana, öfgarn-
ar, ósannindin og vitleysurnar hans
„Indriða", þá hygg eg, að þessum
fáu línum sé ekki ofaukið. Eg hef
búið til tvö dæmi, er eg hygg að séu
nokkurn veginn ljós, og að þeim verði
ekki með sannindum hrundið; sýna
þau að bankinn tapar ekki á því, að
taka )án gegn 4% vöxtum, heldur hitt
að hann græðir á því, svo um munar.
Dæmin eru þannig:
I. dæmi.
Bankinn tekur til láps iJ/4 miljón kr-
■og gefur út á það 2!/2 miljón 1 innleys-
anlegum seðlum,. og skilar af sér spari.
sjóði.
Tekjur: Kr.
i- Vextir af 2*/4 miljón á 5°/0 112,500
2. Piovision og aðrar tekjur . . . 14,000
3- Vextir af varasjóði bankans . . 6,000
4- Arleg afborgun af gullforðan-
um, sem bankinn eignast ár-
lega að meðaltali............ 44,643
Kr. I77A43
Gjöld:
5. Vextir og afborgun af 1 x/4 milj.
kr. 6°/o í 28 ár, á ári að með-
altali ....................... 75,000
6. Kostnaður við bankahaldið í
Reykjavtk..................... 22.000
7. Kostnaður við 3 útibú (6 þús.
hvert)........................ 18,000
8. Tekjuafgangur leggst við vara-
sjóð.......................... 62,143
Kr. 177,143
Athugasemdir:
1. Hér er gert ráð fyrir, að Vxo af seðla-
fúlgunni sé óarðberandi (eða 250 þús.
kr.), því sé lánsþörfin hér á landi eins
mikil og þeir stórabankamenn halda
fram, er óskiljanlegt að meira þurfi að
liggja arðlaust en 250,000 kr. að jafnaði.
2. Gera má ráð fyrir, að bankinn og úti-
bú hans hafi talsverðan arð af annari
peningaverzlun sinni en seðlafúlgunni,
og að sá arður mundi vaxa árlega;
eptir því sem bankinn hefði meira und-
ir höndum, að dæma eptir þeirri pró-
vision og öðrum tekjum, sem bankinn
hefur haft árlega fyrirfarandi ár, þá
mun það vera minnsta upphæð, sem
mætti telja vissa inntekt í próvisíon og
og aðrar tekjur, 14,000 kr.
3. Vextir af varasjóði miðað við eign vara-
sjóðs bankans, eins og hann er nú; þessi
liður er því sfzt of hár, því eptir því
sem varasjóður vex, hækka vextirnir.
6. Með þvl að bankanum er hér breytt
1 reglulegan seðlabanka, og eigi gert
ráð fyrir neinum sparisjóðsstörfum, verð-
ur kostnaðurinn við bankahaldið minni,
og virðist því fullhatt reiknaður.
Með því að landssjóður leggur eigi
lengurtil seðlana, er honum eigi reiknað
neitt árlegt gjald, sem bankinn væri
þó vel fær um að greiða, ef ástæða
þætti til, t. d. ef landsjóður gengi í
ábyrgð fyrir gullfúlgunni eða gullláninu
handa bankanum.
7. Hér eru reiknuð 6000 kr. 1 kostnað
SlLD.
KAUPMANNAHÖFN.
■VWWVWW
Velmetið innflutnings-verzlunarhús í Kaup-
mannahöfn, sem nákunnugt er síldarverzlun,
óskar að komast í samband, viðvíkjandi sölu
á íslenzkri síld, við áreiðanlegan síldarútflytj-
anda, án milligöngumanns í Kaupmanna-
höfn. Viðskiptin verða einungis gegn borg-
un út í hönd. — Tilboð merkt: ,, S. 40“
sendist Aug. J. Wolff & Co Ann. Bnr.
Köbenliavn.
fyrir hvert útibú, og er það 1000 kr.
hærra fyrir hvert, en bankamálsnefnd-
in hafði áætlað á síðasta þingi, og
er það því stzt of lágt, þar sem úti-
búin mundu einungis verða »dískontó«
bankar, lána mót víxlum, sjálfskuld-
arábyrgðarlán og mót handvéði, ein-
göngu, í það minnsta fyrst um sinn.
II. dæmi:
Bankinn tekur til láns 875 þús. kr. og
gefur út á það i1/*, miljón kr. í innleys-
anlegum seðlum, og heldur bankanum, sem
nú er og sparisjóði.
T e k j u r: Kr.
1. Vextir af 2*/4 miljón á 5% 112,500
2. Próvision og aðrar tekjur. . . 14,000
3. Vextir af varasjóði....... 6,000
4. Tekjur af varasjóðsrekstri . . 8.500
5. Það sem landsbankinn eign-
ast árl. af gullfúlgu...... 3G250
Kr. 172,250
Gjöld:
6. Vextir og afborgun af 875
þús. kr. árl. í 28 ár..... 52,500
7. Bankahaldskostnaður í Rvík. 25,000
8. do. á þrem-
ur útibúum, hvert á 6 þús. . 18,000
9. 1% til landsjóðs af óinnleys-
anlegum seðlum............ 7,5°°
10. Tekjuafgangur leggst til vara-
sjóðs.................... 69.250
Kr. 172,250
Athugasemdir.
1. sömu og við I. dæmi.
2. do. — — - do.
3. do. — — - do.
4. Þar sem bankinn er hér eigi gerður
að reglulegum seðlabanka, virðist eigi
neitt vera því til fyrirstöðu, að halda
sparisjóðsstörfunum, sem gefur talsverð-
an tekjuauka, þótt útgjöldin auðvitað
vaxi þá nokkuð við aukið mannahald
etc.
7. Aukinn bankahaldskostnaður vegna
sparisjóðs.
8. Sömu og við nr. 7. í I. dæmi.
9. Hér er reiknað til landsjóðs 1% eins
og áður af óinnleysanlegu seðlunum.
Ef nú landssjóður tæki þessar 875 þús-
undir til láns hjá Danastjórn og setti
þeim í veð árstillagið, sem við fáum frá
Dönum, eða nægilega upphæð af því,
fengi landssjóður vexti af tillaginu ár-
lega hjá bankanum, sem hann nú enga
hefur, því bankinn mundi með ánægju
borga landsjóði árlega fyrir ábyrgðina
1% í vexti, sem yrði fyrsta árið 8,750 kr.
Hvað nú því við víkur, hvort betra
sé fyrir landsmenn sjálfa, »að arðurinn
af bankarekstrinum lendi í landinu
sjálfu, hjá innlendum banka, sem er
að öllu leyti eign landsins«, »eða að
arðinum sé skipt milli útlendra hluta-
eigenda«, því um annað er hér ekki að
ræða, þá ætti það að vera svo auð-
skilið mál öllum skynberandi mönnum,
að um það ætti ekki að þurfa að deila.
Þessi hlutafélagsbanki, sem Valtý-
ingar og fylgifiskar þeirra eru að berj-
ast fyrir, hefur eigi verið ætlaður til
fasteignar-veðlána.heldur eingöngu dis-
konto-banki, sem lánaði einungis
upp á stuttan tíma, mest 6 mánuði,
og væri hann því alls ómögulegur fyr-
ir bændur hér, hann yrði að eins handa
kaupmönnum. Af þeirri ástæðu er
það mjög nauðsynlegt, að landsbank-
inn stæði við hlið hlutafélagsbankans,
ef hann skyldi verða settur á stofn
hér. Auk þess er nauðsynlegt, að hann
standi, til þess að hér komi nauðsyn-
leg samkeppni í peningaverzluninni,
sem hvarvetna er skilyrði þess, að hún
verði hagstæð, hér ekki sfður en ann-
arstaðar. Það getur hver heilvita mað-
nr séð, að hér verður einokun í pen-
ingaverzluninni í 30 árin næstu, ef þeir
„Warburg" fá einkaleyfi til þess að
gefa út seðla hér allan þann tíma. ís-
lendingar ættu að hafa fengið nóg af
e i n o k u n. Því það er hún, sem veld-
ur því, að þeir eru nú svo dáðum og
dug horfnir, að þeir hafa svo lítið þrek
almennt sýnt í sjálfstjórnarbaráttu sinni
hinni síðari, og farið þar svo með sín-
um ráðum, að það er stórt happ, ef
þeir súpa ekki seyðið af því, meira en
orðið er, en eg vona, að ærlegir ís-
lendingar óski ekki að innleiða einok-
unina hér aptur, eða verði fúsir á að
selja sig útlendum „Gyðingum" með
holdi og hamsi. En það gera þeir
vissulega, ef þeir leggja peningastofn-
un sína niður, þessa einu, sem þeir
eiga, og sem hefur gert svo mikið gagn,
og hleypa svo útlendum okrurum hing-
að og veita þeim einkaleyfi hér til
peningaverzlunar í 30 ár. Það er líka
auðsætt, að þeim herrum leikur meira
en lítill hugur á því, að koma banka
vorum fyrir kattarnef; sést það bezt
á því, að þeir vilja ekki setja hér á
stofn hlutafélagsbanka nú, ef lands-
bankinn fær að standa, þótt þingið
síðasta gerði það sómabragð — meðal
margra annara — að veita þeim heim-
íld til þess. Þeir vilja hafa „einokun",
algerða einokun, svo þeir fái okr-
að sem allra mest. Þeir trúa því, að
þeir fái einkaleyfið næsta sumar, og
þykir rétt að bíða þess. Hefur lika
heyrzt að Valtýs-„þjóðhetjan" hafi talið
þeim trú um þetta; tel eg það ekki
ósennilegt, því doktorinn er einkan-
lega bjartsýnn maður og trúaður á að
það nái fram að ganga, er hann vill.
En því skyldi honum ekki vera sama
áhugamál, að koma peningaverzlun
vorri í hendur útlendra manna, eins
og hann vill láta flytja öll völd og
ráð út úr landinu, og vill eigi svo mik-
ið sem unna oss þess að hafa þær
menntastofnanir hjá oss, er vér höfum
þegar fengið með mikilli baráttu og
erfiði.
Hver maður með óbrjálaðri skyn-
semi hlýtur að sjá, hversu það muni
liollt þjóð vorri, að útlendir Gyðingar
reki hér einokunarverzlun með peninga,
þar eð þeir munu hugsa meira um það,
að græða á viðskiptunum við oss, en