Þjóðólfur - 06.05.1902, Blaðsíða 1

ÞJÓÐÓLFUR. Viðaukablað JK 10.
Viðaukablað við Þjóðölf
6. maí 1902.
Landsbankareikningurinn
1901.
Af reikningi landsbankans fyrir síð-
astliðið ár, sem prentaðúr er í síðasta
tölubl. Þjóðólfs 25. f. m. má sjá, að
verzlun bankans hefur verið bæði mik-
il og arðsöm síðastl. ár og að hagur
bankans stendur nú með miklum blóma.
Til glöggara yfirlits fyrir lesendur
blaðsins skal hér stuttlega drepið á
helztu atriðin úr reikningnúm og stærstu
reikningsliðirnir jafnframt bornir sam-
an við reikninga bankans fyrir 5 og 10
árum síðan (árin 1891 og 1896).
Lántökur úr bankanum hafa, þegar
eigi eru taldir víxlar né ávísanir, ver-
ið sem hér segir þessi ár:
>
o
o
tn
3
3
0\
►H
OJ
Oj
4
G\
C\
O
o\
Vl
o
4-
<T>
& CTQ
r+' C£^
£Us
rr 3
2. (T>
fi- ft
3 £0
cr
M
^ p
ST CTQ
p
0\
O
tó
vp
Ln
o
tv)
o
o
o
4-
4
cr ví crq r p 3 Œ 3 3 cr v: CTQ p* 3 rr» *
Q* C/l m n> Q-i < 0> Ctf 3 (/> w .
< 2. f—f- m 3 Qj» C/£ Hx 3 c CL
p 3- p. 3 P ’-C
0
crq
t-H
HH 00 4
cn 0°
\D b 00
00 4 OJ
0 1 10 1 y
1 1 to HH
4 0 o\
C_/J LJ p\
b\ 4 OJ
►H O Cn
O I O I Q\ \
1 1 OJ 1 KJ~l
C>J HH 4
00 to
4 4
O VO
Gn CA OJ
2.
orq'
3
P
•t
<
0>
c/l

vo
o\
m vo
o
r* m
í fasteignarveðslánveitingunum síð-
asta árið eru talin lán þau, sem tek-
in hafa verið í veðdeild bankans, en
þau námu alls tæpum 4.95 þús. kr.
Lánveitingar úr bankanum og veð-
deildinni hafa þannig árið 1901 num-
ið freklega ferfallt meira en upphæð
sú, er lánuð var úr bankanum árið 1891,
og er meir en helmingi hærri en láns-
féð 1896. Auk accreditivlánanna, sem
aðallega koma fyrst til sögunnar síð-
astl. ár, lendir hækkunin sérstaklega á
fasteignarveðslánum, eins og eðlilegt er,
þar sem veðdeildarlánin eru talin með.
Þa hafa sjálfsskuldarábyrgðarlán farið
mjög í vöxt á ofannefndu ioáratíma-
bili og næstum ferfaldast síðan árið
1891, en hafa að vísu stöku sinnum
komizt hærra en síðastl. ár, t. d. árið
1897.
Víxillán úr bankanum fara stórum í
vöxt. Árið 1891 keypti bankinn víxla
fyrir að eins .... 168,942 kr.
árið 1896 fyrir . . . 571,450 —
en árið 1901 fyrir . . 1,368,962 —
Víxillánin eru þannig freklega áttfallt
hærri árið 1901 en 10 árum áður: 1891,
ogmeiri en helmingi hærri en árið 1896.
Ávísanir keypti bankinn:
árið 1891 fyrir .... 7,931 kr.
— 1896 — .... 72,976 —
— 1901 — ■ • • . 196,356 —
Hlaupareikningsviðskipti við bank-
ann fara sívaxandi. Þau eru sérstak-
lega hentug fyrir kaupmenn og aðra þá,
er miklar og tíðar peningaútborganir
hafa, því að hlaupareikningsviðskiptun-
um fylgir sá kostur, fram yfir spari-
sjóðsviðskiptin, að inneigendur geta
ætfð gefið ávísanir á fé það, er þeir
eiga inni án þess viðskiptabók sé sýnd
og geta lagt inn og tekið út stórar
upphæðir án fyrirvara. í öðrum lönd-
•um eru slík viðskipti við banka mjög
mikil og almenn.— Hlaupareikningsvið-
skiptin (innlög og úttekt samanlögð)
hafa verið við landsbankann:
árið 1891..............272,090 kr,
— 1896.............1,050,677 —
— 1901 , . . . . 2,949,273 —
Þessi grein bankaviðskiptanna hefur
þannig meir en tífaldast síðasta áratug.
Sparisjóðsdeild bankans hefur síðast-
liðið ár vaxið um þvínær 100 þús.kr.
og eru sparisjóðsinnlögin í árslok 1901
hærri en nokkru sinni áður, eða sam-
tals rúm fjoo þúsund krónur. — Er
þetta mjög gleðilegur vottur um vax-
andi velmegun og samhaldssemi. Spari-
sjóðsviðskiptin við bankann námu þeg-
ar innlög og úttekt eru lögð saman :
árið 1891..................678,708 kr.
— 1896................1,612,369 —
— 190*................2,392,584 —
Innstæðufé með sparisjóðskjörum var
í arslok:
Kr.
1891: 605,241. Eigendur 2323 að tölu
1896:1,065,459. — 3689-------
1901:1,305,179. —5317--------------
Bankaviðskiptin við útlönd eru orð-
in eigi alllítil, Fyrir mikið af pening-
um þeim, sem sendir eru til útlanda
frá Reykjavík, eru keyptar bankaávís-
anir. — Aptur borga ýmsir, t. d. fiski-
kaupmenn, fjárkaupmenn o. fl. peninga
þá, er þeir þurfa að flytja hingað til
landsins inn í reikning landsbankans
við erlenda banka. Eptir reikningum
landsbankans hafa viðskipti þessi num-
ið alls, þegar innborganir og útborg-
anir eru lagðar saman:
Árið 1891................... 20,622 kr.
— 1896................1,293,236 —
— 1901................2,060,465 —
Bankinn hefur haft í tekjur (vexti,
disconto, Provision o. fl.), árið 1901 c.
140 þús. kr., en hefur aptur á móti
haft frek IOO þúsund kr. útgjöld (ým-
iskonar vexti, kostnað við bankahald
o. fl.). Afgangurinn, tæp 40 þús. kr.
leggst við varasjóð, auk þess sem vara-
sjóður þessutan fær ríkisskuldabréfa-
vexti af upphæð sinni, eins og
hún var í ársbyrjun 1901, eða
rúm 75°° kr. Loks bætist við
varasjóð gangverðshækkun árið 1901
á erlendum skuldabréfum þeim, er
bankinn átti í árslok 1901, en þessi
hækkun nemur hér um bil 8,000 kr.
— Gróði bankans verður því að öliu
samantöldu árið 1901 c. 5.7 þúsund
krónur, og þó er veðdeild bankans
eigi talin hér með, með því að hún
hefur að öllu leyti sérstakan reikning.
Varasjóður bankans var í árslok:
árið 1891..............102 þús. kr.
árið 1896.............173 — —
— 1901................270 — —
Veðdeild bankans á í árslok 1901
orðið varasjóð, að upphæð 8,700 kr.
Stofnfé bankans verður maður að
telja seðlafúlgu hans, en hún er nú
750 þúsund kr., en var, eins og kunn-
ugt er, eigi nema 500 þús. kr. þang-
að til á miðju ári 1900. Með þessu
stofnfé sínu og öðru því starfsfé, sem
bankinn hefur haft til umráða, og sem
hann einnig vitanlega hefur haft nokk-
urn arð af, hefur hann komið sér upp
varasjóði sem er stcerti en þriðjung-
ur af sjálfu stofnfénu. Þar að auki
hefur bankinn, síðan hann var stofn-
aður, goldið landssjóði í skatt af seðla-
fúlgunni um 60 þús. kr.
í útlöndum eru þeir bankar kallað-
ir allvel fjáðir, sem eiga varasjóð, er
nemur 15—20°/o af stofnfé þeirra;
stöku bankar eiga að vísu talsvert
hærri varasjóð, en margir bankar, og
það jafnvel stórbankar, talsvert lægri,
en slíkir bankar gefa þá hluthöfum
sínum 6—8 eða jafnvel upp í 10%
á ári í arð af hlutafénu.
Landsbankinn átti í árslok 1901
varasjóð, sem nemur jó°/o af stojn-
fé hans, og þetta er fé sem lands-
menn eiga sjálfir.
Sighvatur Bjarnason.
*
* *
í sambandi við þessa glöggu yfirlits-
grein bankabókarans, skal þess að eins
getið, að undarlega má þeim mönnum
vera varið, sem barizt hafa og berjast
enn með odd og egg, fyrir því að
landsbankinn eigi að leggjast niður og
verða útlendingum að herfangi.
Ef bankalögin hefðu farið frá þing-
inu næstl. sumar, eins og Valtýingar
stofnuðu til og hafa barizt fyrir, þá
væri líklega búið að* staðfesta þau nú,
og um leið landsbankinn lagður niður
á þessu ári.
Það hefði verið falleg frammistaða
að leggja að velli hina einu innlendu
peningastofnun, sem landsm. eiga, sama
árið, sem hún stendur í mestum blóma
og fleygja frá sér í útlendar hendur
sýnilegum mörg þús. kr. árlegum gróða,
og það sem meira er vert, að landsmenn
hefðu fleygt frá sér umráðum yfir pen-
ingaverzlun og peningalánum í land-
inu.
Sög'n Yaltýs mn Warbnrg.
Nú með „Ceres" kom lausafregn um
það, höfð eptir Valtý, að þeir Warburg
ætluðu að sætta sig við frumvarp síðasta
þings, og ráðgjafinn mundi því ráða kon-
ungi til að staðfesta það. Því er og viðbætt
(eptir Valtý) að síðar mundi verða bú-
ið betur um hnútana frá Warburgs hálfu
úr því að bankinn hans væri stofnsett-
ur hér, enda þótt landsbankinn ætti að
standa við hlið hans. Ganga þeir auð-
vitað að frumvarpinu eingöngu í þeim
tilgangi, að verða hér ráðandi lögum
og lofum í peningamálum innan skamms
tíma, og er elcki ósennilegt, að þeim
takist það, að þeim veiti ekki erfitt að
ryðja landsbankanum úr vegi, fá þing-
ið til að losa þá Warburg við þann
keppinaut, og lofa þeim að hirða reit-
urnar. Eptir framkomu þingsins í þessu
máli hingað til, er einskis örvænt frá
þess hálfu, undir eins og Warburg gef-
ur vísbendingu um, að hann vilji fá
lögunum breytt. Og það eru þessar
vonir, er Warburg byggir á, ef hann
gengur nú að frumvarpi síðasta þings,
sem hann var áður algerlega horfinn
frá. Það er auðvitað fyrir ákafan und-
irróður fylgismanna hans hér heima, að
hann hefur breytt skoðun sinni á þessu.
Þeir hafa talið honum trú um, að ekki
væri seinna vænna að stinga hér inn
höfðinu, ef hann ætti nokkru sinni að
geta gert sér vonir um að ríða lands-
bankann á slig, því að nú væri kom-
in svo mikil mótspyrna gegn Warburgs-
bankanum í landinu og mikil hreyfing
í þá átt að efla landsbankann, að all-
ur dráttur úr þessu væri háskalegur
fyrir þá Warburg.
En harla óskiljanlegt er það, að ís-
landsráðherrann flýti sér að staðfesta
lög þessi einmitt rétt áður en hið ný-
kosna þing kemur saman, og svipta
það þannig tækifæri til að láta í ljósi
álit sitt um jafn-þýðingarmikið mál.
Það væri mjög undarlegt fljótræði, og
naumast ætlandi, að ráðherrann geri það,
svo kunnugt sem honum mun vera um,
að frumvarpið þannig lagað var sam-
þykkt sem eins konar neyðarúrræði í
síðustu forvöð, til þess að koma í veg
fyrir annað verra — algerða niðurlagn-
ingu landsbankans, — með því að ekki
var unnt að hnekkja frv. Warburgs á
annan hátt. Vér ímyndum oss, að hinn
nýi ráðherra vor hraði ekki svo stað-
festingunni, að aukaþinginu í sumar gef-
ist ekki kostur á að segja álit sitt um
málið. Annars er alls ekki víst, að
frétt þessi sé áreiðanleg, nema ef til
vill að því leyti, að þeir Warburg munu
hafa séð sig um hönd. Hvenær eða
hvort frumvarpið verður staðfest, er
auðvitað engin vissa fyrir enn.
Útlendar fréttir.
Knnpmannahöfn 26. apríl.
Það er heldur óeirðasamt víða um þessar
mundir. Um rósturnar í Belgíu, er litu'út
fyrir að ætla að enda í stjórnarbylting, er
það að segja, að stjórnin fyrst um sinn
heftir unnið algerðan sigur. Hægrimenn,
sem eru langsterkastir þar í landi, neituðu
kröfu sósíalista uni endurskoðun á stjórn-
arskránni, og er svo var komið, sneru for-
ingjar mótstöðumanna við blaðinu, treyst-
ust ekki til að halda málinu til streitu.
Verkamenn, er svo hundruðum þúsunda
skipti höfðu hætt vinnu — ekki í því skyni
að fá hærri laun, heldur af pólitiskum á-
stæðum, — tóku aptur til starfa, og allt
situr nú við það sama sem áður.
Skömmu áður en óeirðirnar í Belgíu
hættu, fór að brydda á óróa í Svíþjóð,